Een sociaal netwerk helpt niet alleen de ouders beter omgaan met stress en moeilijkheden. Sociale steun kan er ook voor zorgen dat kinderen minder lijden onder problemen thuis en de gevolgen van kindermishandeling. Een betrouwbare volwassene in het leven van een mishandeld kind kan het verschil maken, zei de Amerikaanse kinderpsychiater en hersenspecialist Bruce Perry in een interview met Augeo Magazine.

Om steun te kunnen geven, moet de omgeving van een kind wel op de hoogte zijn van zijn omstandigheden. Dat is lang niet altijd het geval. Jongeren die te maken hebben met huiselijk geweld, vinden het erg moeilijk om hun geheim te delen, blijkt uit Steketees onderzoek. Ook bij hen speelt schaamte een grote rol. Steketee: ‘Ze willen wel praten over wat er is gebeurd, maar het liefst met hun ouders, om te vertellen hoe het voor hen is geweest.’ 

Oudere broers en zussen durven ze vaak ook wel in te lichten, net als opa’s en oma’s. Of een oom of tante waar ze een goede band mee hebben. Vooral om hun hart te luchten. Tegen anderen houden ze vaak hun mond.

‘Als zo’n conferentie slaagt, kan het effect veel duurzamer zijn dan de bemoeienis van hulpverleners,’ zegt Steketee. ‘Professionals gaan na verloop van tijd weer weg, familie en vrienden blijven.’ 

Steketee plaatst wel een kanttekening. ‘Stel dat in een gezin machtsongelijkheid en controle is: durven gezinsleden dan eerlijk te vertellen wat er aan de hand is? En zo niet, breken de andere deelnemers daar dan doorheen?’ Meer onderzoek naar effectieve methoden om het netwerk van kwetsbare gezinnen te activeren is nodig.

Er bestaan verschillende methoden die professionals helpen om het sociale netwerk van een gezin te activeren. Een voorbeeld daarvan is de Eigen Kracht Conferentie. Daarbij stellen familieleden, buren en vrienden samen een plan op om problemen op te lossen. Het gezin nodigt mensen uit die willen helpen. Een betrokken burger die het gezin niet kent, coördineert en begeleidt de bijeenkomsten. Professionals zijn niet betrokken bij de plannen die het gezin maakt. Zij adviseren wel bij de uitvoering. Deze Eigen Kracht Conferenties lijken net zo goed te werken als de reguliere hulpverlening.

Als professional, maar ook als vrijwilliger of direct betrokkene bij een gezin waar problemen spelen is het belangrijk je te realiseren dat het sociale netwerk een cruciale en eigen rol heeft voor het gezin. Waar hulp en ondersteuning van professionals ophoudt na afsluiten van de hulpverlening, blijft het sociale netwerk. Daarom is het belangrijk dat professionals die een gezin ondersteunen, helpen om de drempel te verlagen, zodat gezinsleden gestimuleerd worden om contact te zoeken met mensen om hen heen. Vragen die ouders kunnen helpen om te bedenken wie sociale steun zou kunnen bieden zijn bijvoorbeeld: welke mensen vinden het belangrijk dat het goed gaat met jullie kind? Bij wie kun je terecht voor praktische hulp, troost en steun? Hoe zou je deze persoon kunnen vragen om je hierbij te helpen? Voor blijvend succes moeten gezinnen een beroep kunnen doen op een sociaal netwerk van familie en vrienden.

Kwetsbare kinderen zullen zelf dus uit schaamte of onwetendheid niet zo snel om sociale steun vragen. Omdat die zo belangrijk is, zouden mensen om hen heen, zoals docenten en sportleraren, maar ook mensen uit hun directe omgeving, veel meer initiatief moeten nemen op dit gebied, vindt Steketee. 

Ook als een gezin professionele hulp krijgt, is steun van het sociale netwerk belangrijk, benadrukt Steketee. Daarbij gaat het vaak om praktische steun, bijvoorbeeld bij het vinden van huisvesting en het oplossen van schulden. ‘Maar emotionele steun staat voorop. Dat de buitenwereld erkent hoeveel leed gezinsleden is aangedaan, is voor de meeste slachtoffers het allerbelangrijkst.’

In ander onderzoek werd specifiek gevraagd naar de rol van informele hulp in gezinnen waar huiselijk geweld speelt. Steketee: ‘We zagen dat die erg belangrijk is. Ouders zoeken vooral steun bij hun familie; zowel emotionele als praktische. In geval van partnergeweld gebeurt dat vaak pas als de partner al weg is bij de gewelddadige echtgenoot.’

Maar ook in de fase ervoor, dus voordat een van de partners besluit om de gewelddadige situatie te ontvluchten, kan contact met iemand buiten het gezin van groot belang zijn: een buurvrouw die het geschreeuw hoort, een vriendin, een vertrouwenspersoon. 

Steketee: ‘Slachtoffers van partnergeweld zitten vaak zo in de overlevingsstand dat ze niet doorhebben dat het geweld steeds erger wordt. Vaak hebben ze de neiging om te bagatelliseren wat er gebeurt. Een buurvrouw of iemand anders die wat verderaf staat, kan helpen om tot inzicht te komen en de knoop door te hakken: dit is niet normaal, dit kan niet langer, de maat is vol.’