Majone: ‘In 2014 verscheen het onderzoek, Doorbreken geweldspatroon vraagt gespecialiseerde hulp. Onderzoek naar de effectiviteit van de aanpak huiselijk geweld in de G4. Daaruit bleek dat er nog veel te verbeteren was aan de aanpak van huiselijk geweld in de vier grote steden. Daarom wilden die steden het onderzoek herhaald zien, en dat is nu het Landelijk onderzoek naar de aanpak van kindermishandeling en partnergeweld. Het eerste richtte zich op partnergeweld in de vier grote steden. In het vervolgonderzoek hebben we dit uitgebreid met kindermishandeling en komen de respondenten uit het hele land.’ 

Marga: ‘Beleidsmakers in een landelijke regio konden op basis van het eerste onderzoek nog zeggen: “Dit is grote-stedenproblematiek. Bij ons in de regio gebeuren zulke dingen niet.” Met het landelijke onderzoek tonen we aan dat huiselijk geweld en kindermishandeling overal voorkomen. Onze respondenten zijn gezinnen die gemeld worden bij Veilig Thuis. Daarbij hebben we geen onderscheid gemaakt; het is echt een steekproef. Opmerkelijk is dat deze steekproef in alle regio’s ongeveer hetzelfde beeld oplevert.’ 

Majone: ‘Jaarlijks vinden in een gezin gemiddeld 71 geweldsincidenten plaats. Bij ruim de helft gaat het zowel om kindermishandeling als om partnergeweld.’

Marga: ‘Voor de duidelijkheid: we hebben het niet over een woordenwisseling of een tik op de vingers. Het gaat om fors geweld, vaak chronisch. De meeste kinderen zitten al lang in deze situatie. Voor professionals is het heel belangrijk om dat te weten. Chronisch geweld laat zich niet zomaar uitroeien; het is een veelkoppig en taai monster.’

Marga: ‘Ze moeten zich realiseren dat het niet altijd meteen op te lossen is. Maar dat ontslaat professionals niet van de plicht om verantwoordelijkheid te nemen. Kinderen die thuis nare dingen meemaken zijn soms onhandelbaar. Of juist onzichtbaar, want dat is thuis hun overlevingsstrategie. Als leerkrachten of hulpverleners dat niet weten en verkeerd reageren, kan een kind extra getraumatiseerd raken.

Maar als je het goed doet, kun je veel betekenen voor kinderen in deze situatie. Oók als het geweld doorgaat. Jongeren herinneren zich later vaak nog precies wie er wél voor ze was. Ze hebben het over die ene leraar die wél vragen stelde. Of die ene verpleegkundige in het ziekenhuis, die ze echt aankeek en vroeg: “Maar hoe gaat het nu met jou?” Van deze leraar en deze verpleegkundige kunnen wij heel veel leren. Wat deden zij waardoor de jongere zich wél geholpen voelde? Uiteraard blijft het allerbelangrijkste dat het geweld stopt; daarop moeten professionals altijd hun hulp richten.’

Majone: ‘Bij melding bij Veilig Thuis heeft 29 procent van de kinderen een klinisch trauma, zoals PTSS, depressie en angst. Daarnaast heeft 12 procent een subklinisch trauma: er is nog geen gediagnosticeerd trauma, maar je ziet wel dat er iets aan de hand is. In totaal hebben dus 4 van de 10 kinderen traumatische klachten. De hechting met ouders is slechter dan bij een gemiddeld kind en door de vele ruzies, voelen de kinderen zich onveilig. Niet alleen bij hun ouders, ook in de buitenwereld. Ik kan me daar wel iets bij voorstellen. Als je thuis 71 keer per jaar een geweldsincident meemaakt, schiet je eerder in de stress als je op school per ongeluk een duw krijgt.’

Marga: ‘Deze kinderen zijn guerrillastrijders. Op de plek waar het veilig zou moeten zijn – thuis – zijn ze voortdurend op hun hoede: uit welke hoek komt het gevaar? In de buitenwereld kunnen ze die antenne niet meer uitzetten. Toch zeggen ze vaak dat het goed met ze gaat. Dat blijkt ook uit ons onderzoek. Op een vraag antwoorden ze: “Prima hoor”. Het is heel belangrijk om dan niet af te haken. Ik ken jongeren die pas na járen in staat waren om hun verhaal te vertellen. In de tussentijd is het heel belangrijk om ze te laten merken: ik ben er voor je. Bij mij ben je veilig. Als je wilt, kun je er met mij over praten.’

Marga: ‘De risicofactoren komen niet helemaal als een verrassing: financiële problemen, alcohol, opvoedstress. Metingen wijzen uit dat ouders uit ons onderzoek net zoveel stress ervaren als vluchtelingen in een oorlogsgebied.’

Majone: ‘In veel gevallen speelt hun eigen achtergrond daarbij een rol. Maar liefst 44 procent is zelf slachtoffer van kindermishandeling en 16 procent heeft een trauma. Je kunt dus stellen dat de geschiedenis zich vaak herhaalt.’

Marga: ‘Veel van de uitkomsten wisten we al, of we vermoedden ze. Maar met dit onderzoek laten we onomstotelijk de feiten zien. Dit is wat er gebeurt. Dit zijn de gevolgen. En als we niets doen, kunnen we dit verwachten. Het zijn schokkende cijfers. De frequentie en chroniciteit van het heftige geweld zijn hoger dan we hadden verwacht en gehoopt.’

Majone: ‘Uit het onderzoek in de grote steden bleek dat ruim de helft van de kinderen geen hulp aangeboden krijgt na een melding van partnergeweld. Als we dan nu zien dat 41 procent van die kinderen traumaklachten heeft, dan kan niemand er nog langer omheen dat de juiste hulp voor deze gezinnen heel hard nodig is.’

Majone: ‘Het type geweld blijkt gekoppeld aan de klachten die het kind kan krijgen. We zien bijvoorbeeld dat verwaarlozing vaak leidt tot hechtingsproblematiek, terwijl partnergeweld eerder emotionele onveiligheid veroorzaakt en daarmee leidt tot traumaklachten. Dit onderzoek toont ook aan dat psychisch geweld veel meer impact heeft dan we tot nu toe dachten. Als je dag in dag uit te horen krijgt dat je niks goed doet, kan dat grotere gevolgen hebben dan een incidentele draai om je oren. Begrijp me goed: geweld is nooit goed. Maar we moeten niet onderschatten wat psychisch geweld doet met kinderen.’ 

Majone: ‘De handelingsverlegenheid onder hulpverleners is groot. Vaak gaan ze aan de slag met onderliggende factoren, zoals schulden en het alcoholprobleem. Ze vinden het heel lastig om te praten over het geweld binnen het gezin – laat staan dat ze dieper durven ingaan op het soort geweld dat er speelt. Maar om een gezin passende hulp te kunnen bieden, moet je wel weten of het gaat over een incidentele klap of om een structurele situatie.’ 

Marga: ‘Uit het onderzoek blijkt ook dat er een duidelijke overlap is tussen partnergeweld en kindermishandeling. Dat lijkt een open deur. Toch leggen veel hulpverleners geen verband. Ze gaan aan de slag met de partnermishandeling en informeren niet naar het kind.

Wij hopen dat het onderzoek professionals aanzet om goed te kijken. Verder te vragen. En zich te realiseren dat ze vaak maar een stukje zien van het probleem en dat het dus belangrijk is om samen te werken met andere hulpverleners van het gezin. Het lijken – alweer – allemaal open deuren. Maar als je de inspectierapporten bekijkt, is het allemaal niet gebeurd. De samenhang ontbreekt. Dus zo open zijn die deuren niet. Wij verwachten en hopen dat dit onderzoek professionals gaat helpen om situaties te herkennen en zo onderscheid te maken: wanneer heeft een gezin voldoende aan relatief lichte hulp en wanneer in gespecialiseerde, langdurige inzet nodig?’ 

Majone: ‘Jazeker. De resultaten koppelen we terug naar de gemeenten en betrokken partijen en zij verwerken de uitkomsten nu al in programma’s en projecten. Een voorbeeld: ons onderzoek wijst uit dat 40 procent van de kinderen een trauma heeft. Dat heeft het programmateam van Geweld hoort nergens thuis overgenomen. In hun programma staat tegenwoordig als aandachtspunt: trauma’s bij kinderen, met informatie over de trauma’s die kunnen voorkomen bij kinderen die met geweld te maken krijgen. Zo helpt het onderzoek nu al om een veel gedetailleerdere foto te maken van het probleem.’

Majone: ‘Met dit onderzoek houden we de samenleving een spiegel voor. Niemand kan meer ontkennen dat kinderen – óveral in Nederland – te weinig hulp krijgen en ernstige gevolgen ondervinden van geweld. Ook van psychisch geweld. Dit onderzoek helpt ons om situaties beter te herkennen zodat we gerichter hulp kunnen inzetten. We weten dat de problemen significant afnemen als kinderen de juiste hulp krijgen.’

Marga: ‘We willen laten zien dat het menens is. Als we niet goed begrijpen wat hier gebeurt, blijft het maar doorgaan. Dan worden kinderen niet geholpen, en dan stopt het geweld nooit. De kinderen van nu zijn de ouders van later.’

‘Waar we vroeger dachten dat hechtingsproblemen na iemands 3e of 4e jaar niet te repareren waren, zien we nu dat je tot op hoge leeftijd van nare ervaringen kunt herstellen. In de jaren tachtig heerste de theorie van het “geen-bodemsyndroom”: als kinderen zwaar beschadigd waren geraakt in hun relatievorming, kon je daar nooit meer iets aan doen. Onderzoek leert anders. Zo blijkt uit een meta-analyse van studies naar geadopteerde kinderen uit 2006 dat hechtingsproblematiek wel degelijk kan afnemen wanneer kinderen in een gezin onvoorwaardelijkheid en voorspelbaarheid ervaren. In een adoptiegroep met 70 procent gedesorganiseerd gehechte kinderen – dat zijn kinderen die de grootste gehechtheidsproblemen laten zien – was dat percentage na therapie en opname in een gezin afgenomen tot 31 procent.’

Het is niet voor iedereen makkelijk om het “kalme brein” en de regulator voor een kind te zijn. Sommige ouders kunnen dat niet: het lukt ze niet om hun kind te troosten, of om zijn signalen van honger, pijn of onbehagen goed te interpreteren. Mentaliseren, het zich emotioneel kunnen inleven in wat het kind bedoelt, is voor de ene ouder makkelijker dan voor de andere. Ook stress, slaaptekort en eigen negatieve ervaringen bij de ouder kunnen dat bemoeilijken. Zonder mentaliseren is het ingewikkeld om een goede gehechtheidsrelatie op te bouwen.’

‘Niet alleen leert het kind niet hoe het zijn eigen emoties en de wereld moet duiden, ook worden in het brein minder verbindingen gemaakt. Er ontstaat ofwel een overalert ofwel een onderalert stresssysteem. Wanneer bijvoorbeeld een baby niet adequaat getroost wordt, zal hij apathisch worden, of juist niet te kalmeren. Een baby of peuter met een depressieve moeder die niet op hem reageert, zal zichzelf als het ware uitschakelen. Zijn mentale en biologische groei komen dan tot stilstand.’ 

‘Ja, maar dat is niet eenvoudig. Als je erover twijfelt, kun je de werkkaarten van richtlijn voor problematische gehechtheid erbij pakken, daar staan de signalen op een rijtje. Je ziet het aan de manier waarop het kind omgaat met stress; het zal hypersensitief reageren op tegenvallers. Het kind toont geen affectie naar de verzorger of is juist een allemansvriendje. Het zoekt geen troost of verzet zich als het getroost wordt. Het reageert niet op pijn, want hij of zij weet dat er toch geen hulp komt. Ook is het kind niet in staat om hulp te zoeken als iets niet lukt, waardoor het gauw gefrustreerd raakt. 

Onveilig gehechte kinderen zijn ook minder nieuwsgierig en gaan minder op verkenning. Om een voorbeeld te noemen: ik behandel nu een jongetje dat helemaal niets wil doen; bij geen enkele suggestie komt hij in beweging. Niet zo gek, want als je onveilig gehecht bent, weet je maar nooit wat er gebeurt als je wél iets doet.’

‘Kindermishandeling is een trauma en daarmee een groot risico voor de hechtingsrelatie. Kinderen die mishandeld zijn, kunnen niet goed tegen verrassingen. Leuke dingen eindigen vaak in een drama, want alle mooie dingen duren toch maar kort – dan kun je ze maar beter zelf kapot maken. En deze kinderen laten anderen niet dichtbij komen; emoties worden afgeweerd. 

Bij de kinderen die in mijn praktijk komen, is het geweld meestal gestopt. Ze willen vaak niet bij hun eigen verhaal stilstaan. Toch kan het verwerken pas beginnen als ze gedeeld hebben hoe dit absoluut niet had mogen gebeuren, en ook hun emoties erbij voelen. Als ze zeggen: het is te erg om erover te praten, denk ik: nu heb ik een aanknopingspunt. Ik zeg: “Ik snap dat het heel moeilijk is, maar vind je het goed als we er toch op ingaan? Want ik denk dat dat heel belangrijk voor je is.”’

‘Bij kindermishandeling krijgt het kind een boodschap over zichzelf: ik ben een slecht kind, ik heb schuld, het komt door mij. En ook een boodschap over de wereld: er is geen bescherming, ik moet het alleen doen, ik kan niet vertrouwen op volwassenen. Daarmee is er sprake van een zeer ernstige beschadiging in de gehechtheidsrelatie. Kinderen die mishandeling, misbruik of verwaarlozing meemaakten hebben daarom naast traumabehandeling ook altijd psychotherapie nodig die gehechtheidservaringen repareert.

Van de vele integrale behandelmethoden die er zijn, heb ik een voorkeur voor EMDR, Sensorimotor Psychotherapy (lichaamsgerichte therapie) en Dyadic Developmental Psychotherapy (psychotherapie voor gezinnen met kinderen met emotionele stoornissen). Een voorwaarde is wel dat het geweld gestopt is en dat het zich niet zal herhalen.’

Wat vindt u van het advies van de Gezondheidsraad over interventies bij jeugdtrauma’s, waarin wordt gesteld dat er weinig bewijs is van effectiviteit, behalve bij risicogroepen? 

‘Heel goed dat de Gezondheidsraad de bestaande onderzoeken heeft samengevat. De effectiviteit van dit soort interventies is altijd al moeilijk te onderzoeken, en daar komt als extra beperking bij dat er alleen naar Nederlandse interventies gekeken wordt.

Wat betreft het focussen op risicogroepen: ouders zijn altijd zelf regisseur, je kunt ze niet dwingen om deel te nemen aan een training of therapie. Wel kunnen we risicogroepen langer monitoren dan we nu doen. Ik ben het zeer met de Gezondheidsraad eens, maar ik pleit voor de juiste interventie op het juiste moment.’

Moeten alle ouders op ouderschapstraining, zoals Jane Barlow, hoogleraar Publieke gezondheidszorg, jaren geleden voorstelde?

Hoe kunnen kinderen met gehechtheidsproblemen herstellen?

Toch raakt een verhaal me soms zo, dat er tranen komen. Dan zeg ik: dit soort gebeurtenissen is zó erg, dat kan niet zonder een traan. Eigenlijk zijn dit jouw tranen. Ik benoem het, maar daarnaast houd ik het gesprek luchtig en speels, ook als het een naar dossier is.’ 

Wat kunnen leerkrachten, kraamverzorgenden, jeugdverpleegkundigen en andere professionals doen als ze hechtingsproblemen zien?

‘Ik vraag me af of we wel genoeg hechtingssensitief werken – we zijn te veel gefocust op gedrag. Eigenlijk zou er een vraagbaak moeten zijn voor gehechtheid. We zouden probleemgedrag –  ADHD, gedragsproblemen en autisme –  van kinderen eerst moeten bekijken door de bril van de gehechtheid. Mocht een kind geleerd hebben dat hij nooit iemand kan vertrouwen, dan is het zinloos om bij een vaardigheidstraining of een cognitieve gedragstherapie te beginnen. Bij een kind met hechtingsproblemen moet je eerst kalm de relatie aangaan, verbinding leggen, samen uitzoeken wat er gebeurd is en dan pas kijken hoe je het kunt repareren, door samen een methode te kiezen die past.’

Shirley (11), Dylan (8) en Cheyenne (4) hebben het thuis niet fijn. Ze zijn bang voor hun vader, die een bipolaire stoornis heeft. Vaak schreeuwt hij tegen hen en hun moeder. En hij besteedt verder geen aandacht aan zijn gezin of het huishouden. Hun moeder kan niet goed met de problemen van vader omgaan en reageert passief. Ze is lief voor de kinderen, maar vindt het moeilijk om zonder steun van haar man voor hen en het huishouden te zorgen. Koken en wassen doet ze nauwelijks en in huis is het meestal een bende. De kinderen moeten veel zelf doen. De school waar de kinderen op zitten maakt zich zorgen en meldt het gezin aan bij Veilig Thuis. Maar dan? 

Wat cijfers. Er zijn 405.000 ouders met een psychische stoornis en/of een verslaving. Zij hebben samen 577.000 kinderen van onder de 18 jaar. Het Buitenshuisproject richt zich op het deel van deze kinderen dat opgroeit in een onveilige situatie. Deze gezinnen zijn gemeld bij Veilig Thuis omdat er sprake is van chronische problematiek. Ze komen niet in aanmerking voor vrijwillige hulp doordat de problemen te groot zijn en de ouders niet meewerken. Op 10-jarige leeftijd hebben de kinderen meestal nog geen zichtbare moeilijkheden. Ze lopen wel een verhoogd risico op problemen later in hun leven. Daarom is preventieve ondersteuning zo belangrijk.

Via het project krijgen kinderen voor langere tijd een veilige plek waar ze kunnen ontspannen en steun krijgen. Een plek met meer ritme en structuur dan thuis. Voor de kleintjes is dat gewone kinderopvang of BSO waar ze met hun klasgenootjes naartoe gaan. Oudere kinderen kunnen kiezen uit een sportclub, huiswerkbegeleiding of géén opvang: als ze thuis moeten zorgen voor hun kleinere broertjes of zusjes zijn ze vaak blij als de kleintjes worden opgevangen en ze zelf wat rust krijgen. 

Diderich: ‘We nemen de ouders wat dingen uit handen. Zo hoeven ze bij een voetbalclub geen bardiensten te draaien of te rijden naar uitwedstrijden als ze dit niet kunnen opbrengen. De kleine kinderen worden ook in de vakanties opgevangen op de crèche en de BSO. De vakantieperiode is voor deze gezinnen vaak moeilijk: als ouders en kinderen te veel samen thuis zijn, kan de spanning hoog oplopen.’

Het ministerie van VWS was enthousiast over het Buitenshuis-plan, onder andere omdat het werd voorgesteld door professionals vanuit de ggz. Het stelde geld beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit. De ouders die meedoen aan het Buitenshuisproject vullen daarom regelmatig vragenlijsten in. Als het nodig is, krijgen ze daar hulp bij.

Het Buitenshuisproject startte een half jaar geleden in elf gemeenten in Nederland. Gezinnen waar verslaving of psychiatrische problemen spelen, komen ervoor in aanmerking. Ze doen minimaal twee jaar mee. Meestal zijn ze al gemeld bij Veilig Thuis (verplicht bij structurele onveiligheid). Een soort gezinscoach, ‘linking pin’ genaamd, begeleidt het gezin en onderhoudt het contact met alle betrokkenen: de ouders, de kinderen, de opvang, de hulpverlener van de ouder en school. 

Van der Zanden: ‘Trimbos traint de linking pins en de opvangmedewerkers in traumasensitief werken, zodat iedereen dezelfde aanpak volgt. Ze leren op een nieuwe manier kijken naar kwetsbare kinderen, hoe geef je zo’n kind een veilig en vertrouwd gevoel? Die trainingen worden hoog gewaardeerd, krijgen we terug. We organiseren ook een masterclass over hoe ze veiligheid in het gezin kunnen vergroten.’

Het Trimbos-instituut onderzoekt daarnaast de effectiviteit van het Buitenhuisproject: neemt het welbevinden van de kinderen (en ouders) toe? 

De training traumasensitief werken, die bij de deelname hoort, vond Greijdanus erg interessant. ‘Je leert hoe een trauma doorwerkt in het brein. De ontwikkeling stopt, bepaalde hersendelen schakelen uit doordat het lichaam in de overlevingstand staat. Als je dat weet, kun je je meer inleven in deze gezinnen en ze dus beter helpen.’

De linking pin heeft wel de regie, maar blijft op de achtergrond. Bovendien wordt in Waadhoeke niet iedereen via Veilig Thuis doorverwezen, maar ook via bijvoorbeeld het consultatiebureau. Greijdanus: ‘We willen Veilig Thuis graag vóór zijn, preventief werken.’ Niet alle ouders zijn enthousiast, merkt ze. ‘Een voorwaarde voor deelname is meedoen aan het onderzoek en dat is voor deze ouders, die al overbelast zijn, soms te veel.’

Veel linking pins vragen zich af wat ze nog meer kunnen doen voor deze doelgroep. ‘Daarom willen we een masterclass organiseren over: hoe breng je meer veiligheid in het gezin? Verder is er een terugkomdag voor linking pins en opvangmedewerkers, gefinancierd door VWS. Ook breiden we het project uit naar ouders met een licht verstandelijke beperking.’

De pilot van Het Buitenshuisproject loopt nog tot 2022. Als het een succes is, wordt het daarna duurzaam geïmplementeerd. 

‘Zo’n plan maak je als er in een gezin sprake is van acute of structurele onveiligheid voor kinderen  ̶  op fysiek en/of emotioneel gebied. Er moet dan meteen iets gebeuren. In het plan staan concrete afspraken over wie er op welke manier voor zorgt dat de situatie in het gezin weer veilig wordt. En het moet voorkomen dat er opnieuw een onveilige situatie ontstaat. Een veiligheidsplan maak je als hulpverlenende professional niet alleen, maar met alle betrokkenen: ouders, kinderen en hun netwerk van vrienden en familieleden die goed op de hoogte zijn.’ 

‘Iedere hulpverlenende professional kan dat doen. In situaties van acute onveiligheid neemt met name Veilig Thuis de regie. Als bijvoorbeeld een ambulant hulpverlener zich zorgen maakt over kinderen in een gezin, volgt er via de Meldcode overleg met Veilig Thuis. Die zegt waaraan het plan moet voldoen – dat zijn de veiligheidsvoorwaarden. De ambulant hulpverlener, vaak ondersteund door een gedragsdeskundige, maakt samen met het gezin het veiligheidsplan en heeft een kort lijntje met Veilig Thuis. 

‘Er staan concrete afspraken in voor directe veiligheid, afgestemd op alle dagelijkse situaties. Dat moeten afspraken zijn waaraan iedereen zich houdt en die te controleren zijn. Wie doet wat en wanneer om te zorgen dat de kinderen veilig zijn? Op welke momenten is er veel spanning in huis? Op die momenten moet er bijvoorbeeld iemand uit het netwerk aanwezig zijn. Dat kan een buurman zijn, een vriendin, of een broer of zus. 

Op zich is een veiligheidsplan maken niet moeilijk, maar je moet de details wel heel duidelijk invullen. Zeggen dat er huiselijk geweld speelt, is te vaag. Beschrijf liever hoe dat geweld plaatsvindt, hoe vaak, waar de kinderen dan zijn en hoelang het geweld al speelt. Vraag verder naar uitzonderingen: wanneer was het ook spannend of werd je heel erg boos en lukte het om iets anders te doen waardoor je niet hebt geslagen?’ 

‘Dat je samen met het gezin oplossingen bedenkt. Dat werkt veel beter dan iets van bovenaf opleggen. Daarbij is de inzet van mensen uit het netwerk heel belangrijk. Zij weten vaak goed wat er wel en niet werkt. Ze zijn meestal gemotiveerd om ouders en kinderen te helpen. En ze blijven veel langer betrokken dan hulpverleners. Helaas worden er nog te weinig veiligheidsplannen echt samen gemaakt. Ook worden plannen regelmatig opgelegd zonder input van het netwerk. Er is te weinig tijd of geld voor. 

‘Je kunt alleen een plan maken als je de kinderen hebt gezien en gesproken. Zij hebben hun eigen kijk op wat er wel of niet goed gaat, en wanneer het voor hen spannend of onveilig is. Ze kunnen ook onverwachte oplossingen aandragen. Leg hen het definitieve veiligheidsplan in een eenvoudige versie uit, niet alleen in woord, ook met beeld. Zo’n "beeldverhaal" maak je samen met de ouders.

Bespreek wat het doel is van het veiligheidsplan: dat het thuis beter gaat. Dan willen ze meestal graag meewerken. Vraag ook wat zij het liefst willen. Vaak is dat: bij hun ouders thuis blijven. Dat lukt niet altijd, soms moet toch iemand anders het kind tijdelijk verzorgen.’

‘Het veiligheidsplan baseer je op feitelijke zorgen, niet op risicofactoren. Meestal is er in situaties van acute onveiligheid te weinig tijd en te veel stress in het gezin voor een uitgebreide risicotaxatie. Ouders kunnen dan niet goed reflecteren op hun situatie en durven niet alles te vertellen. Dan moet je eerst de veiligheid herstellen met het veiligheidsplan. Daarna is er ruimte voor een uitgebreidere risicotaxatie, gevolgd door risico-gestuurde hulpverlening of herstelgerichte hulp. In het veiligheidsplan neem je wel acties mee om de grootste stressfactor of -factoren te verminderen. Daarmee verlaag je het stressniveau en de kans op nieuwe incidenten op korte termijn.’

‘Er zijn meerdere evaluatiemomenten waarin met alle betrokkenen wordt besproken of het plan aanslaat. Daarbij moeten de hulpverleners goed doorvragen. Als iemand uit het netwerk zegt: “de ouders maken geen ruzie meer”, weet je nog niet zeker of de situatie veilig is. Het gaat erom of de ouders bij ruzies kunnen doen wat nodig is om de kinderen een veilig gevoel te geven. 

Het veiligheidsplan is een groeidocument, dat je steeds aanpast na een netwerkbespreking. Je begint streng, met veel controle door het netwerk. Als alles goed verloopt en de situatie veilig blijft, wordt het plan steeds minder streng.’ 

‘Bij voorkeur minstens een jaar. Dan zijn alle stressvolle en ingewikkelde momenten weer voorbijgekomen en weten ouders hoe zij daar nu mee moeten omgaan. Kunnen de ouders dan nog steeds niet op een veilige manier voor hun kinderen zorgen, dan kan er het beste een plan komen waarbij iemand uit het netwerk de opvoeding en de verzorging van de kinderen overneemt. Belangrijk is het om steeds te blijven zoeken naar wat wél werkt.’