Stresshormonen die te lang in het lichaam blijven, kunnen ook ernstige schade veroorzaken aan het lichaam en brein van kinderen. Doordat ze nog volop in ontwikkeling zijn, kan ernstige stress grote gevolgen hebben, zoals groeiachterstand, verminderde cognitieve en emotionele ontwikkeling en ontregelde slaap.

Alle reden dus om voor iedereen die werkt met jonge kinderen en hun ouders hierover een Augeo Magazine te maken. Maar ook voor wie met oudere kinderen werkt, is deze editie interessant. Misschien herken je in hun gedrag trauma’s of stress uit eerdere levensjaren. En: ook als kinderen niet de kans kregen om gezond en veerkrachtig op te groeien, valt er later meestal nog veel te herstellen.

Inmiddels weten we dat baby’s wel degelijk pijn ervaren. De zenuwbanen die pijn registreren zijn al vroeg in de ontwikkeling van de foetus aanwezig. Bovendien zijn bij baby’s die blootgesteld worden aan pijn verhoogde niveaus van stresshormonen, zoals cortisol en adrenaline, te meten. En we weten dat onbehandelde pijn in de vroege kindertijd langdurige psychologische en lichamelijke effecten kan hebben, zoals een verhoogde kans op angst en gedragsproblemen.

Maar het gaat niet alleen om lichamelijke pijn. Lange tijd dachten we ook dat heel jonge kinderen niets merkten van stress in hun omgeving, zoals bij ruzies en geweld tussen hun ouders, bij een scheiding van hun ouders of door oorlogsgeweld. Terwijl we nu weten dat hun stress-responssysteem ernstig in de war kan raken van hevige en langdurige stress. Ze voelen zich constant onveilig en op hun hoede bij de mensen bij wie ze zich veilig en ontspannen zouden moeten voelen. Zoals een soldaat in de oorlog: hyperalert en paraat om in actie te komen.

Hun stresssysteem produceert meer stresshormonen dan hun lichaam kan afvoeren. Die hormonen helpen hen overeind te blijven in de een bedreigende situatie, maar zorgen er ook voor dat ze zich zelden veilig voelen: een voorwaarde om helemaal te kunnen ontspannen.

Het is bijna niet voor te stellen. Maar tot zo’n vijftig jaar geleden waren we ervan overtuigd dat baby’s geen pijn konden voelen. Omdat hun zenuwstelsel nog niet volledig ontwikkeld is, zouden ze geen pijnprikkels registreren. Bij medische ingrepen werd dan ook nauwelijks pijnstilling gebruikt. Er werd vertrouwd op suikeroplossingen om zuigelingen te kalmeren.

Cruciale jaren