Nina vult aan: ‘Ik weet dat hechting erg belangrijk is en ik wil in ieder geval dat Anna zich veilig voelt in deze wereld. Dat heb ik misschien zelf wel gemist. Ik geef haar daarom ook nog steeds borstvoeding. Die nabijheid, die basis wil ik echt geven. Maar de belangrijkste les die ik van Bianca heb geleerd, is misschien wel dat de perfecte ouder niet bestaat. En dat ik weet dat ik als moeder ook heel veel goed doe.’

Een goede hechting tussen ouder en kind heeft Bianca ‘heel scherp op het netvlies’.  ‘Ik heb daar veel over geleerd en merk het belang ervan voortdurend. Ik probeer de term hechting altijd concreet te maken. Hechting klinkt zo zwaar, dat legt de lat weer zo hoog. Ik benoem vooral wat ik zie en geef dat aandacht. Elke ouder communiceert met zijn kind, hoe klein het kind ook is. Als ik bijvoorbeeld zie dat een baby bij het eerste contact eerst even naar de moeder kijkt en dan naar mij, dan benoem ik dat: “Ah, je kijkt even naar mama of het goed is!” Op deze manier ervaart de ouder dat hij of zij de veilige haven is voor de baby. Ik vind het heel belangrijk dat ouders dat inzien en mogen ervaren.’

Hechting zit ‘m in veel kleine dingen. Bianca vertelt ouders altijd over het belang van contact maken. ‘Praat met de baby, ook als ze nog in de buik zitten. Als ze wat groter zijn, vertel je bijvoorbeeld wat je aan het doen bent. “Mama gaat even je luier uitdoen.”  Maar die communicatie gaat ook non-verbaal. Het gaat er vooral om dat je gericht bent op je kind. Kijk maar eens een paar minuten naar hem, zonder gesproken taal, dan kun je als ouder zien en ervaren wat hij je wil vertellen.’

Bianca vertelt over een andere alleenstaande moeder die ze bezocht. Zij was jong en had een zeer heftig verleden. De moeder kampte met allerlei lichamelijke klachten, voor en na de bevalling, en moest daardoor veel tijd in het ziekenhuis doorbrengen. Haar kindje was erg onrustig. ‘Op een vrijdagochtend - dat vergeet ik nooit meer - belde ze me in paniek op, met op de achtergrond een huilende baby die erg overstuur was. “Ik weet het niet meer.” Samen met een collega van het sociaal team zijn we op huisbezoek gegaan. We hebben toen op die vrijdagmiddag, na een uitgebreid gesprek, binnen haar eigen netwerk een gezin gevonden die het kind en de moeder dat weekend wilde opvangen. En dat zijn ze structureel als netwerkpleeggezin gaan doen. Op deze manier werd er samen met netwerkpartners én eigen netwerk van de ouder gekeken wat er nodig was zonder direct in te zetten op intensieve hulpverlening.’

Vroegtijdige ondersteuning van gezinnen kan veel ellende voorkomen, denkt Bianca. Ouders krijgen meer vertrouwen, leren het gedrag van hun zoon of dochter beter te begrijpen en in te spelen op de ontwikkeling. Nina: ‘Ik heb altijd wel wat te vragen wanneer Bianca langskomt. Anna heeft een periode gehad dat ze echt woedend werd en bijvoorbeeld niet met mij mee wilde. Hoe ga ik daar goed mee om? Hoe geef ik mijn grenzen aan?’

Maar ouders mogen ook beseffen dat ze inmiddels hebben leren omgaan met dat verleden en het hen vaak sterker heeft gemaakt. Daardoor kunnen ze misschien juist een betere vader of moeder zijn, zegt Bianca. 

Nina luistert mee en knikt. ‘Ik heb niet zo’n heel heftige jeugd gehad, maar ik wil niet zo worden als mijn vader. Mijn vader is erg ongeduldig en daar heb ik zeker last van gehad. Na de bevalling was ik er veel mee bezig en die angst heb ik ook met Bianca besproken. Ik zie dat ongeduld namelijk ook bij mezelf. Ik heb Anna weleens geërgerd van me afgeduwd toen ze ’s nachts een keer huilde. Ook daar hebben we het over gehad. Het is al zo fijn om dit soort gevoelens en angsten te delen.’

Een Stevig Ouderschap-traject kan al tijdens de zwangerschap starten. Bianca: ‘Dan praat ik over hun rol als ouder: wat kun je allemaal verwachten en wat heeft jouw kind straks nodig? Ik vertel ze dat het zeker niet alleen maar een roze wolk zal zijn.’ Ouders vertellen me vaak ook over hun eigen jeugd, zijn soms heel bang om dezelfde fouten te maken. ‘Zeker als ze zelf weinig liefdevol zijn opgevoed, kunnen ze daar heel erg mee worstelen. Als ouder kun je tegen de keien uit het verleden, uit de eigen jeugd, aanlopen. Ik leg uit hoe belangrijk het is om hiermee aan de slag te gaan, zodat je kind er later niet over gaat struikelen.’

Aanmeldingen voor Stevig Ouderschap komen van verschillende kanten. Aanleiding biedt vaak de vragenlijst voor nieuwe ouders die door de jeugdverpleegkundige wordt meegegeven, soms loopt de aanmelding via de verloskundige of een andere professional. 

Elk gezin is anders, merkt Bianca in Groningen. Ze bezoekt jonge alleenstaande moeders, maar ook families met een heftige rugzak. Bianca: ‘Bij elk bezoek zie ik wel wat er op tafel komt. Ik kijk naar wat zij nodig hebben. We trekken meestal anderhalf uur uit voor de huisbezoeken, maar dat is voor sommige gezinnen te lang. Soms ga iets korter maar frequenter, afhankelijk van wat passend is.’

Bij het volgende bezoek, een paar weken later, ging het gesprek veel meer over de baby, over het moederschap. ‘Ik had niet alleen een lastige bevalling, maar ik ben ook alleenstaande moeder. Een bewuste keuze. Ik had eigenlijk wel genoeg hulp in mijn omgeving, maar toch voelde ik me soms zo compleet ontredderd. Doe ik het wel goed? Ik vond het in het begin heel pittig. De intensiviteit en impact die de komst van en kind met zich meebrengt, dat kon ik van tevoren niet bevroeden.’ 

Bianca knikt. Een baby zet toch vaak alles op z’n kop. Praktisch en emotioneel. ‘Dat is niet gek, je gaat als mens een totaal andere fase in.’ Ze is blij dat GGD Groningen Stevig Ouderschap aanbiedt. In totaal draait het programma in nog 179 andere gemeenten in heel Nederland. Met ongeveer zes huisbezoeken van een speciaal opgeleide jeugdverpleegkundige worden ouders tot het kind ongeveer 2 jaar is geholpen hun zelfvertrouwen en zelfredzaamheid te vergroten en hun sociale netwerk te versterken. 

Het was orthopedagoog Merian Bouwmeester die samen met kinderarts Noor Landsmeer de JGZ-interventie ontwikkelde. Bouwmeester promoveerde in 2006 op een onderzoek naar de effectiviteit van huisbezoeken in gezinnen met een verhoogd risico op opvoedingsproblematiek en kindermishandeling en werkte haar onderzoeksresultaten uit tot Stevig Ouderschap. Bouwmeester en Landsmeer zijn ervan overtuigd dat veel leed voorkomen kan worden als ouders die door omstandigheden een wat moeilijkere start maken, direct na de geboorte een steuntje in de rug krijgen.

De bevalling was heftig, vertelt ze, een spoedkeizersnede onder volledige narcose. Dat was dan ook de aanleiding voor het eerste huisbezoek. Nina: ‘Hoe verwerk je zo’n ervaring? Hoe keek ik daarop terug? Ik heb toen heel veel gepraat met Bianca, gehuild ook. Het klikte eigenlijk meteen, Bianca kan goed luisteren zonder te oordelen en dat voel je.’

De 2-jarige Anna, haren in een parmantig staartje – sjouwt vrolijk rond in de woonkamer. Het is weer even geleden dat haar moeder Nina en sociaal verpleegkundige Bianca Klaver elkaar hebben gezien. Ze moeten even bijpraten. Over de nieuwe woning, de nieuwe wijk en natuurlijk ook over het moederschap, over de grote stappen die Anna in haar ontwikkeling maakt, het kleine meisje durft van alles. Bianca glimlacht: ‘Dat zijn credits voor jou als moeder, Nina. Jij hebt haar die veiligheid gegeven. Anna weet dat ze er mag zijn en dat ze mag ontdekken en onderzoeken.’

Ze kennen elkaar al een hele tijd. Nina was nog maar net bevallen toen Bianca op huisbezoek kwam en vertelde over Stevig Ouderschap, een preventief programma om ouders te ondersteunen. Nina: ‘Ik was eigenlijk meteen enthousiast. Voor de geboorte had ik het aanbod waarschijnlijk weggewuifd, maar na de bevalling greep ik alle hulp aan.’