Lees- en luistertip van Alex Lagas:

‘Eendagsvlinders is een prachtig boek waarin Irvin D. Yalom zijn werk beschrijft dat hij met mensen doet rondom existentiële vragen. En hoe voor hem hierin de relatie en de ontmoeting tussen hem als begeleider en zijn cliënt centraal staat.’

‘In de documentaire The Call to Courage (te zien op Netflix) laat Brené Brown zien dat het steeds weer de ontmoeting opzoeken met de ander moed vraagt. Een mooie docu over mens-zijn in een uitdagende tijd waarin mensen zo’n nood hebben aan elkaar ontmoeten.’

Spanning in een bovenbeen

‘Mijn belangrijkste tip is misschien wel: leer luisteren naar je lijf. Dat is voor mijzelf zo’n belangrijke eyeopener geweest. Sta stil bij die knoop in je buik, de spanning in een bovenbeen. Wat probeert mijn lijf te zeggen? Dat is die onderlaag die aan het woord is. Leer die te verstaan en gebruik die als inspiratie om een interventie in te zetten of een andere reactie te geven dan je normaal zou doen. Kijk maar eens wat er dan gebeurt.’

‘Hoe beter ik mezelf ken, hoe beter ik bepaalde primaire reacties die over mezelf gaan bij me kan houden, hoe beter ik de ander kan helpen. Het instrument is een gegeven, je moet het misschien alleen wat beter afstemmen.

Wanneer dit me niet lukt, dan moet ik daarmee naar mijn supervisor. Dan draaien de rollen zich om. Dan kan ik vertellen wat ik van die cliënt of patiënt vond en dan zal mijn supervisor vragen: waarom raakt dit jou zo? Waar ken je dit van? Die reis naar binnen is zo belangrijk.’

‘Bij het voeren van lastige gesprekken rondom onveiligheid in het gezin is het cruciaal dat je als hulpverlener weet: hier ligt mijn grens. Dit ga ik wel of niet doen. Wat mij erg helpt, is om steeds naar de ander te kijken als een mens met een geschiedenis. Net als ik.

Realiseer je in dit soort lastige gesprekken dat er aan de overkant van de tafel blijkbaar iets is geraakt, waardoor de persoon zo reageert als hij of zij doet. Het gaat dus wel ergens over, anders ontstaat er geen weerstand of conflict. Anders roept het niet zo veel emoties op. Weerstand heeft een functie, hoeveel weerstand of angst het gedrag van de persoon aan de andere kant van de tafel ook bij mij oproept.

En de volgende vraag is: waarom roept juist deze persoon die reactie bij mij op? Wat zit daar weer achter? Dat blijft elke keer weer terugkomen. Als je jezelf als instrument wilt inzetten, moet je zelf aan de slag.’

‘Als een hulpverlener zijn instrument niet zo goed kent, dan klinken er valse noten. Er is namelijk ook altijd een onderlaag in een gesprek en in die onderlaag gebeurt van alles. We voelen allerlei dingen in een gesprek en daar reageren we vanuit onze intuïtie op.

Wanneer ik me niet helemaal openstel, dan voelt de ander dat ook. We sluiten dan samen eigenlijk een geheim contractje af: zo diep hoeven we niet te gaan. Dat speelt zich allemaal op die onderlaag af en dan kan er een soort psychologisch spel ontstaan en kom je dus in dat gesprek niet tot de kern, tot de essentie. Ik denk soms echt dat we dat in onze individualistische maatschappij verleerd zijn. Ik verbaas me heel vaak over hoe oppervlakkig we met elkaar communiceren.’

Een voorbeeld: ik begeleidde laatst een systemische opstelling. Mijn cliënt kreeg het niet voor elkaar om een bepaalde stap te zetten. Vanuit mijn geschiedenis had ik de neiging om te zeggen: hij wil niet. Dus dat gaat dan over mij. Ik kreeg meteen ook het gevoel dat ik faalde omdat hij niet wilde. Maar dat was niet aan de hand, hij kón niet. En doordat ik me hiervan bewust werd, kon ik even ademhalen, naar mijn cliënt kijken en zeggen: “Goh, het lukt niet, hè?”

Doordat ik mezelf ken, kan ik mezelf inzetten als instrument tijdens die ontmoeting. Kijk, ik ben de gitaar en mijn cliënt bespeelt die gitaar.’

Beter afstemmen

Weerstand heeft een functie

Geheim contractje

‘De ontmoeting fascineert mij. In een gesprek met een ander kan ik de intimiteit opzoeken, waarbij ik iets van mezelf onthul wat ik in het dagelijks leven misschien niet zo snel zal doen. Bij die ontmoeting ontstaat er echt contact. Het is geen zwakte om jezelf kwetsbaar op te stellen.

Jezelf goed kennen is bij een ontmoeting van groot belang, zeker in de hulpverlening. Want ook als hulpverlener kun je geraakt worden door iets persoonlijks. Dat heb je dan in eerste instantie bij je te houden, anders moet de ander iets voor jou gaan doen. Dat is in die relatie niet de bedoeling, dan krijgt de persoon in kwestie niet de hulp waar hij of zij voor komt.

Na een internationale carrière in management en consultancy besloot Alex Lagas vijftien jaar geleden om psychosociaal therapeut te worden. Hij raakte gefascineerd door wat zich onder de oppervlakte afspeelt bij een ontmoeting tussen professional en cliënt.

‘Doordat ik mezelf ken, kan ik mezelf inzetten als instrument’