Waar, maar met een kanttekening. 

Van alle mishandelde kinderen in Nederland komt 12 procent uit een traditioneel migrantengezin (Turks, Marokkaans, Surinaams, Antilliaans), blijkt uit de Nationale Prevalentiestudie Kindermishandeling 2010. Dat is drie keer zo veel als je zou verwachten op basis van het aantal traditionele migrantengezinnen dat in Nederland woont.

Maar dat betekent niet dat afkomst zonder meer de verklaring is. In migrantengezinnen zijn veel meer risicofactoren aanwezig dan in autochtone gezinnen, zoals een laag opleidingsniveau van ouders, werkloosheid, veel kinderen, relatief veel eenoudergezinnen en het ontbreken van een sociaal netwerk. Die risicofactoren blijken een belangrijker verklaring te vormen voor het vóórkomen van kindermishandeling dan afkomst.

Wat betreft de vormen van kindermishandeling blijken seksuele en psychische mishandeling even vaak voor te komen in autochtone en migrantengezinnen. Fysieke en emotionele verwaarlozing komen in verhouding vaker voor bij traditionele migrantengezinnen.

Nieuwe migranten

8,4 procent van de mishandelde kinderen komt uit de groep nieuwe migranten: vluchtelingen uit Afrika (Somalië, Eritrea), het Midden-Oosten (Syrië), Azië (Irak, Iran, Afghanistan, China) en arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa – bijna vijf keer zoveel als je zou verwachten als je kijkt naar het percentage van deze gezinnen in Nederland. Ook hierbij spelen werkloosheid en een groot aantal eenoudergezinnen een rol.

Bij vluchtelingengezinnen spelen daarnaast specifieke risicofactoren, zoals oorlogservaringen, trauma’s, stress door het leven in een asielzoekerscentrum, onzekerheid over een mogelijke verblijfsstatus in Nederland, discriminatie en het verlies van ondersteunende netwerken.

Ook migranten uit Midden- en Oost-Europese landen kampen met specifieke risicofactoren, blijkt uit onderzoek. Ouders komen hier om te werken en maken meestal lange dagen. Daardoor zijn de kinderen soms lang alleen thuis of worden ze door familieleden of vrienden opgevangen. Het inkomen ligt vaak op of onder het minimumloon. Zonder (legaal) werk is de armoede nog groter. Veel gezinnen hebben te maken met slechte of onzekere woonomstandigheden. In relatief veel Poolse gezinnen spelen alcoholproblemen, die met (huiselijk) geweld en risico’s voor de kinderen gepaard gaan. Bij nieuwe migrantengezinnen komen met name fysieke mishandeling, fysieke en psychische verwaarlozing relatief vaak voor.

Een beetje waar. 

Er zijn vooral veel overeenkomsten. Zo wordt liefdevol en sensitief reageren en aandacht schenken aan je kinderen wereldwijd door ouders gezien als een belangrijke voorwaarde voor hun ontwikkeling. En overal ter wereld worstelen ouders met vragen over ongewenst gedrag van hun kinderen, zoals niet willen eten, slapen of luisteren. Toch zijn er ook verschillen, maar deze zijn niet zo absoluut als mensen vaak denken. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau onder de vier grootste groepen migranten blijkt dat de meeste ouders zoeken naar een evenwicht tussen de opvoedstijlen die in Nederland gangbaar zijn en die uit het land van herkomst. In gezinnen die hechten aan traditionele waarden zoals gehoorzaamheid, respect voor ouders en trouw aan de familie, wordt het meeste afgeweken van de gangbare Nederlandse opvoeding. Als migrantenouders hoger zijn opgeleid, kiezen zij vaker voor een ‘Nederlandse’ opvoeding met het accent op autonomie, onderhandelen en voor jezelf opkomen.

Hier vind je meer informatie over opvoeden in traditionele migrantengezinnen en opvoedvragen.

Oost-Europeanen

De opvoeding van migranten uit Oost- en Midden-Europa lijkt op die van de traditionele arbeidsmigranten: ook bij hen is de opvoeding minder dan bij Nederlanders gericht op de individuele ontwikkeling van het kind. In Poolse gezinnen is de opvoeding hiërarchischer dan in autochtone gezin­nen. Kinderen worden gezagsgetrouw en gedisciplineerd opgevoed. Kinderen hebben meer verplichtingen, zoals boodschappen doen en op jongere broertjes of zusjes passen.

Hier vind je meer informatie over opvoedingsondersteuning voor deze groep.

Niet waar. 

Dat een deel van de migrantenouders een meer autoritaire opvoeding hanteert, wil niet zeggen dat zij erop los slaan. 6 procent van de Turkse, 9 procent van de Marokkaanse, 5 procent van de Surinaamse en 10 procent van de Antilliaanse ouders geeft aan hun kinderen een tik te geven als die iets doen wat niet mag. Dat aandeel is hoger dan onder autochtone Nederlanders (2 procent). Maar het overgrote deel van de ouders uit deze groepen slaat zijn kinderen niet.

Redenen om te slaan

Uit onderzoek onder Turkse en Marokkaanse gezinnen waar kindermishandeling speelt, blijkt dat de meest voorkomende reden om fysiek geweld te gebruiken de wens van de ouders is om kinderen goed op te voeden. Deze ouders vinden gehoorzaamheid, loyaliteit en respect van kinderen voor hun ouders heel belangrijk. Gehoorzamen of luisteren hun kinderen niet, dan is volgens deze ouders lichamelijk en psychisch geweld geoorloofd. Ook gebruiken ouders soms geweld als ze zich machteloos voelen en niet weten hoe ze anders moeten reageren.

Niet waar. 

Eergerelateerd geweld heeft geen religieuze basis en wordt niet voorgeschreven binnen de islamitische leer. Het hangt samen met culturele en sociale regels binnen bepaalde bevolkingsgroepen. Eergerelateerd geweld komt dan ook niet alleen onder moslims voor, maar ook onder christenen, Joden en hindoes. Om de familie-eer te beschermen of te herstellen, zet een familielid bijvoorbeeld dwang, bedreiging of fysiek geweld in. Wordt een familielid vermoord vanwege eerschending, dan spreek je over eerwraak. Vaak zijn vrouwen en meisjes slachtoffer van eergerelateerd geweld, maar ook mannen en jongens kunnen slachtoffer worden.

Enkele cijfers:

• De politie heeft jaarlijks te maken met 3.000 delicten waarin familie-eer een rol lijkt te spelen.
• Bij 500 van die zaken roept zij de hulp in van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld.
• Van die 500 zaken eindigen er jaarlijks zeven tot zeventien fataal door moord, doodslag of suïcide.
• De meeste van die 500 zaken speelden zich af in Turkse (30 procent), Marokkaanse (20 procent), Irakese, Afghaanse of Koerdische (10 procent) families. Daarnaast komen bij de politie zaken binnen van families met wortels in de Balkan, Syrië, Somalië, Pakistan of in gemeenschappen met een Hindoestaans-Surinaamse achtergrond.

Waar.

In Nederland zijn naar schatting tussen de 674 en 1914 slachtoffers van huwelijksdwang, blijkt uit het rapport Zo zijn wij niet getrouwd. Zij komen meestal uit Marokko of Turkije. Daarnaast komen ze uit Afghanistan, Irak, Pakistan, Somalië en Suriname (Hindoestanen). 

Van huwelijksdwang spreek je als ouders, familie of anderen iemand dwingen te trouwen. Het huwelijk wordt vaak met fysiek geweld of bedreiging afgedwongen. De slachtoffers van een gedwongen huwelijk zijn vaak jong en afhankelijk van hun partner of familie. Soms neemt de familie (jonge) vrouwen of mannen tegen hun wil mee naar het land van herkomst en laat hen daar achter. 

Meer informatie vind je in de special van Augeo Magazine over huwelijksdwang

Niet waar. 

Jaarlijks zijn naar schatting veertig à vijftig meisjes in Nederland het slachtoffer van meisjesbesnijdenis. In sommige culturen of religies is het gebruikelijk om bij meisjes en vrouwen de uitwendige geslachtsorganen (schaamlippen en clitoris) gedeeltelijk of compleet weg te snijden. Meisjesbesnijdenis komt vooral voor onder bevolkingsgroepen uit Afrika, Jemen en Irak. Het is geen islamitisch gebruik – het is niet als religieus voorschrift in de Koran opgenomen. Meisjesbesnijdenis hangt samen met culturele en sociale regels binnen bepaalde bevolkingsgroepen. Er zijn ook christelijke volken die meisjesbesnijdenis toepassen. Voor het overgrote deel van de Nederlandse moslims is het niet gebruikelijk meisjes te laten besnijden.

Jongensbesnijdenis 

In Nederland worden nog meer minderjarige jongens besneden: jaarlijks zo’n tien- tot vijftienduizend, voornamelijk moslims, maar ook Joodse jongens. Jongensbesnijdenis is het verwijderen van de voorhuid uit religieuze overwegingen. In Nederland is jongensbesnijdenis niet strafbaar. De KNMG stelt echter dat jongensbesnijdenis zonder medische noodzaak schadelijk is en een ernstige schending van fundamentele kinderrechten. Ook de vorige kinderombudsman was er geen voorstander van, omdat jonge kinderen er niet zelf voor hebben gekozen en het een onomkeerbare ingreep is.

Deels waar. 

Vooral migrantengezinnen die slecht geïntegreerd zijn of laag opgeleid kunnen de weg naar opvoedingsondersteuning en andere hulp vaak niet goed vinden. Bijvoorbeeld omdat ze het aanbod onvoldoende kennen, een taalachterstand hebben of omdat ze zich vooral in hun eigen kring bewegen en soms een beperkt sociaal netwerk hebben. Maar ook omdat zij soms weinig vertrouwen hebben in of bang zijn voor hulpverlenende instanties in Nederland. Er heersen onder migrantengezinnen soms hardnekkige ‘mythes’ over dat Nederlandse hulpverleners je kinderen afpakken. Migrantenouders die zich instellen op blijvende vestiging in Nederland en die goed opgeleid zijn, hebben over het algemeen geen moeite om de weg naar opvoedondersteuning of hulp te vinden.

Migranten en jeugdzorg

Hoewel kinderen van migranten vaker risico lopen op probleemgedrag, maken zij gemiddeld minder gebruik van jeugdzorg, met name van het wijkteam en de jeugd-ggz. Risicofactoren voor probleemgedrag die bij deze kinderen een rol spelen, zijn een laag opleidingsniveau, het opgroeien in een eenoudergezin, voortijdig schoolverlaten, werkloosheid en armoede.

Opvallend is dat kinderen van migranten minder gebruik maken van lichte vormen van jeugdzorg en jeugd-ggz, maar oververtegenwoordigd zijn binnen zwaardere vormen van jeugdhulp zoals de jeugdreclassering en jeugdbescherming. Verklaringen hiervoor kunnen zijn dat ouders problemen minder herkennen, minder geneigd zijn hulp te vragen bij lichte en emotionele problemen, minder aansluiting ervaren vanuit de Nederlandse hulpverlening bij hun cultuur en achtergrond, minder goed op de hoogte zijn van het beschikbare aanbod aan (preventieve) hulp en ondersteuning, of een grotere angst hebben voor de hulpverlening en inmenging vanuit Nederlandse organisaties.

Sinds een half jaar werkt jeugdverpleegkundige Chantal Altena vanuit GGD IJsselland in asielzoekerscentrum (azc) Hardenberg. In grote lijnen is haar werk hetzelfde als toen ze nog met Nederlandse schoolkinderen te maken had: het volgen van de gezondheid en het psychisch welbevinden van kinderen en het controleren op groei en vaccinaties. Toch zijn er belangrijke verschillen. Zo zijn er bij vluchtelingenkinderen meestal nog geen gegevens bekend over gezondheid, groei en ontwikkeling. ‘Dan moet ik een inschatting maken, bijvoorbeeld door goed te luisteren naar het vluchtverhaal’, zegt Altena. Daarbij let ze vooral op wat ouders en kind hebben meegemaakt en hoe het kind erbij zit. Komt het uit Syrië, waar de zorg lange tijd nog goed geregeld was, of uit een Afrikaans land? Welke zorgachterstanden of ziekten zijn te verwachten?

Basiszorg

Asielzoekerskinderen hebben net als iedereen recht op publieke gezondheidszorg (vaccinaties, het bijhouden van groei en ontwikkeling), curatieve zorg (van huisartsen en specialisten) en geestelijke gezondheidszorg. Alle basiszorg wordt vergoed. Als vertegenwoordiger van de publieke gezondheidszorg, waar de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) deel van uitmaakt, werkt Altena nauw samen met het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GCA), waar de huisartsen hun spreekuur hebben. Kinderen krijgen direct na aankomst in Nederland een algemene medische intake door een GCA-arts, en worden zo nodig doorverwezen naar een andere arts of specialist. Daarnaast verzorgt de Jeugdgezondheidszorg voor alle kinderen binnen zes weken na aankomst in Nederland een eigen intake en medisch onderzoek, waarbij zij ook de nodige vaccinaties krijgen.

Hoewel de intake goed geregeld is, blijkt uit onderzoeken van Unicef en andere organisaties dat de toegankelijkheid van de zorg voor vluchtelingenkinderen op belangrijke punten tekortschiet. Zo constateerde Simone Goossen in 2014 in haar proefschrift ‘A safe and healthy future?’ dat veel kinderen last hebben van psychische en psychosociale problemen, zoals depressie, chronische stress en posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dat geldt vooral voor kinderen die frequent worden overgeplaatst van opvanglocatie naar opvanglocatie, en voor kinderen van moeders die geweld hebben meegemaakt, PTSS of een depressie hebben. Het aantal verhuizingen zou daarom moeten worden beperkt, er zou opvoedingsondersteuning moeten komen en psychische problemen in gezinnen moeten vroeg gesignaleerd worden, luidden de aanbevelingen. En die zijn niet nieuw. Al in 2009 waarschuwde Unicef in het rapport ‘Kind in het centrum; kinderrechten in asielzoekerscentra’ voor het gevaar om ‘lagere normen te hanteren’ voor deze groep kinderen. De vele verhuizingen staan behandeltrajecten in de weg, de zorgverzekering vergoedt veel specialistische zorg niet en het ontbreekt zorgverleners aan specifieke culturele kennis.

Veerkrachtig

Kinderen die in een asielprocedure zitten, verblijven soms jarenlang op locaties van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) en verhuizen nog steeds regelmatig. Ook veel van de andere gesignaleerde problemen zijn nog steeds actueel, zegt Igor Ivakic, directeur van het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheidszorg. ‘Om een vlucht te ondernemen moet je enorm veerkrachtig zijn, maar vervolgens belanden vluchtelingen in een azc, dat voor zowel ouders als kinderen een stressvolle en daardoor ongezonde omgeving is. De verhuizingen leiden tot psychosociale problemen, en de onzekerheid van de asielprocedure brengt spanningen met zich mee.’

Dat herkent Altena, die van dichtbij ziet hoe gezinnen soms uitgezet worden onder schrijnende omstandigheden. ‘Ik spreek soms kinderen uit Afrikaanse landen van wie ik weet dat het zeer de vraag is of ze mogen blijven. Hun ouders hebben grote problemen, zijn moe en wanhopig omdat er grote kans is dat ze worden uitgezet. Dat vind ik persoonlijk zwaar. Zo ken ik een moeder die een heel lange vlucht heeft meegemaakt, slachtoffer was van mensenhandel, verkracht werd en zwanger raakte. Ze heeft in het azc haar baby gekregen. Maar ze moet terug, omdat haar land officieel veilig is. Dat zijn mensen die ik het ontzettend zou gunnen om te mogen blijven.’

Stress

Driekwart van de kinderen in azc’s heeft last van stressverschijnselen zoals slecht slapen, hoofd- en buikpijn, slecht eten en zindelijkheidsproblemen. Ook hebben deze kinderen een veel groter risico op psychische problemen dan andere kinderen in Nederland, blijkt uit onderzoek van kennisinstituut Pharos. Jeugdartsen waarschuwen voor een hogere kans op hechtingsproblemen en verwaarlozing (door traumatische problemen van de ouders), ontwikkelingsproblemen en psychiatrische stoornissen.

Ook Altena ziet veel psychosociale problematiek en stress. ‘Deze kinderen hebben veel meegemaakt, zijn uit een andere cultuur gehaald, en zien heel veel stress bij hun ouders. Die ouders leg ik uit dat hun stress invloed heeft op hun kinderen. Maar soms zijn ze gewoon niet bij machte om hun gedrag te veranderen. Dan laat ik de ouders op een later moment terugkomen, om het te bespreken met de ggz-consulent erbij.’

Met veel kinderen gaat het ook wél goed, benadrukt Altena. ‘Onder gunstige omstandigheden kunnen zij hun eigen kracht versterken. Voor veel klachten kunnen kinderen terecht in het reguliere ggz-circuit. Maar omdat de asielprocedure ongeschikt is voor lange behandeltrajecten, kijken we naar wat nodig is om het op dat moment in die situatie vol te houden.’ Daarnaast lukt het niet altijd om kinderen doorverwezen te krijgen naar specialistische hulp, merkt ze. ‘Voor asielzoekerskinderen geldt de RZA, een ziektekostenregeling waarbij de jeugdhulp die nodig is wordt vergoed. Maar dit zijn kinderen die méér nodig hebben. Deze groep vraagt per definitie om begeleiding. Daarom zou er meer permanente psychosociale hulp voor kinderen op het azc-terrein moeten zijn.’

Ook de fase erna, als gezinnen verhuizen van opvanglocatie naar gemeente, zijn er zaken die extra aandacht behoeven. De overdracht van dossiers van statushouders die verhuizen van azc naar gemeente blijkt vaak slecht te verlopen. Zij zijn in de gemeentelijke basisadministratie niet herkenbaar als vergunninghouder uit de COA-opvang. Daardoor raken kinderen van statushouders soms bij de Jeugdgezondheidszorg buiten beeld. Hierdoor kan de zorgverlening vertraagd worden, worden vaccinaties niet op tijd uitgevoerd of juist dubbel gegeven.

Ivakic wijst op een speciale risicogroep: de nareizigers, die voor gezinshereniging naar Nederland komen en meteen in de wijk terechtkomen. ‘Sommigen verblijven zo kort op een COA-locatie, dat ze helemaal geen intake krijgen. Dan kom je er tijdens een huisbezoek ineens achter dat een kind broers en zussen heeft die bij ons onbekend zijn. Deze mensen staan wel ingeschreven in de gemeentelijke basisregistratie, maar zijn niet gelabeld als asielzoekerskind. Niet dat ik dat zou willen, maar we moeten hier wel veel meer bovenop zitten. Als je in een COA-locatie hoort dat er nareizigers zijn aangekomen in een gezin, moet je je meteen contact leggen.’

Wal en schip

Intussen staat er een belangrijke verandering voor de deur. Hoewel gemeenten sinds 2015 verantwoordelijk zijn voor de jeugdhulp van alle asielzoekerskinderen, dus ook die in azc's, organiseert COA deze momenteel nog zelf. In 2018 zouden daarover nieuwe afspraken worden gemaakt, maar dat is tot nader order uitgesteld. Dát het gaat gebeuren is zeker, zegt een woordvoerder van het COA. ‘De huidige situatie is een tussenoplossing.’

Momenteel zijn gemeenten alleen nog verantwoordelijk voor de jeugdhulp van kinderen van statushouders in de wijk. Karin Kloosterboer van de organisatie Kind met recht juicht de verschuiving van jeugdhulp naar gemeenten toe, maar waarschuwt dat dat dan wel zorgvuldig moet gebeuren. ‘Gemeenten zullen straks contracten moeten afsluiten met jeugdhulporganisaties voor kinderen in azc’s, maar de vraag is of ze daar wel voor toegerust zijn. Er is een kans dat deze groep straks tussen wal en schip valt.’

Kloosterboer pleit voor bijscholing of begeleiding van gemeentemedewerkers. ‘Je kunt niet van een willekeurige ambtenaar of huisarts verwachten dat hij of zij kennis heeft van de problematiek van vluchtelingenkinderen. Laten we leren van de ervaringen met de transitie van jeugdzorg en het bij deze doelgroep beter aanpakken: met goede voorbereiding en begeleiding.’

Regiocoördinatoren

De gemeenten hebben voorlopig een hele kluif aan de zorg voor de statushouders bij hen in de wijk. Zij weten de weg naar de Nederlandse gezondheidszorg vaak slecht te vinden, en kampen bovendien met verhoogde gezondheidsrisico’s. Om te voorkomen dat de zorgachterstand van deze groep verder oploopt en hun integratie en participatie stagneert, hebben GGD GHOR Nederland, expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, gefinancierd door het ministerie van VWS, het ondersteuningsprogramma gezondheid statushouders opgezet. Onderdeel daarvan is de inzet van 37 regiocoördinatoren, gekoppeld aan de GGD-regio’s in Nederland. Zij moeten gemeenten ondersteunen bij het opzetten van integrale zorg en een samenhangende aanpak van welzijn en gezondheid van statushouders. Ze brengen organisaties samen en adviseren gemeenten bij hun zorgbeleid.

Huisbezoeken

Aparte aandacht is er voor kinderen van statushouders. ‘Zij hebben soms traumatische gebeurtenissen meegemaakt en hebben een groter risico op psychische problemen, maar zijn tegelijkertijd veerkrachtig’, zegt Sandra Mustert, regiocoördinator Gelderland-Midden. ‘Als we willen dat deze groep straks volwaardig kan deelnemen aan de maatschappij, moeten we daarin nu investeren.’

In haar regio hebben ze iets gevonden op de gebrekkige overdracht van dossiers van statushouders, als die van azc naar gemeente verhuizen. ‘Kinderen van statushouders tot achttien jaar worden gelabeld. We leggen bij al die gezinnen huisbezoeken af om de zorgbehoefte in kaart te brengen. En dat is nuttig: in negen van de tien gevallen tref je een situatie aan waar je iets mee moet, zoals het inhalen van vaccinaties, of een medische intake die nog niet is gedaan.’ Mustert pleit dan ook voor een landelijke toepassing van deze vorm van preventie. Of dat haalbaar is voor alle gemeenten? ‘Op termijn voorkom je zo gezondheidsproblemen en spaar je veel kosten uit.’

1. Kindermishandeling

Nog altijd komt kindermishandeling onder vluchtelingenkinderen drie keer zo vaak voor als gemiddeld in Nederland. Dat hangt direct samen met de stress en onzekerheid over de asielprocedure bij de ouders. Het risico op fysieke kindermishandeling is vooral hoog bij meisjes, bij kinderen met alleen een vader in de opvang, kinderen van tienermoeders en kinderen van moeders met geweldervaringen of depressie. Veel azc’s bieden daarom ouderschapsprogramma’s aan, waar ouders zelf hun ervaringen kunnen delen.

2. Seksuele voorlichting en opvoeding

Ook seksuele gezondheid en opvoeding is iets om extra aandacht aan te besteden, met name onder alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s). Zij zijn extra kwetsbaar voor seksueel geweld, seksuele uitbuiting en onbedoelde zwangerschap, omdat zij zich alleen moeten redden. Vaak hebben ze ook andere normen en waarden wat betreft seksualiteit en relaties. In Ethiopië, Eritrea en Somalië komt vrouwelijke genitale verminking heel veel voor, en in sommige delen van Iran en Irak ook. Bij alle vluchtelingen komen tienerzwangerschappen relatief vaak voor. Ook kiezen vrouwen die kort na aankomst in Nederland zwanger worden vaker dan andere vrouwen voor een abortus. Moedersterfte en ernstige complicaties tijdens de zwangerschap doen zich eveneens vaker voor. Voorlichting over seksuele gezondheid is dan ook nodig, vinden professionals.

3. Cultuur- en taalverschillen

Wie zorg of hulp verleent aan vluchtelingenkinderen, moet niet alleen op de hoogte zijn van hun specifieke problemen, maar ook van hun culturele opvattingen. ‘Cultuursensitieve zorg’ heet dat. Opvattingen over het gebruik van medicijnen, bijvoorbeeld. ‘Vooral Syrische ouders zijn eraan gewend dat ze van een arts al gauw medicijnen krijgen’, zegt Altena. ‘Als jeugdverpleegkundige leg ik dan uit dat we daar in Nederland terughoudend mee zijn.’ Volgens Ivakic is er in de JGZ nog een wereld te winnen op het gebied van kennis van andere culturen. ‘Je moet je bewust zijn van je eigen referentiekader, maar ook meer diversiteit onder zorgprofessionals is belangrijk.’

Daarnaast is er de taalbarrière. In azc’s is dat niet zo’n probleem, omdat de inzet van tolken hier volledig wordt vergoed. Maar voor kinderen van statushouders die in de wijk wonen, ligt dat anders. Huisartsen krijgen voor statushouders alleen het eerste halfjaar dat zij in de gemeente wonen de kosten van een telefonische tolk vergoed. Volgens artsenfederatie KNMG is dat onvoldoende. Voor andere zorgverleners geldt deze vergoeding niet. Ook in de ggz wordt het gebruik van tolken niet vergoed.