Bureaucratievrij budget

Kamertje timmeren

Praktische wijsheid

Dit is precies wat Aristoteles een praktische wijsheid noemt: kennis die verworven wordt door te doen en waarvan we kunnen leren. We zien een enorme innovatieve kracht bij professionals. We moeten hen helpen om beter voor het voetlicht te brengen wat ze zoal bedenken en doen, zodat ze meer vertrouwen in zichzelf krijgen.’

Albers: ‘Vertrouwen geven aan professionals kan ook door ze een bureaucratievrij budget te geven. Ze hoeven niet meer om geld te smeken, nemen hun eigen beslissingen en kijken na twee jaar wat het oplevert. Sommige gemeenten doen het al, uiteindelijk zullen ze op deze manier ook geld besparen.’

Albers: ‘Professionals moeten gefaciliteerd worden om verder te denken dan de door protocollen en angst ingegeven werkwijze. Kijk naar de casus van het jongetje met gedragsproblemen, wiens alleenstaande moeder op het punt stond te bevallen van een tweeling, wonend in een piepklein huis. Het jongetje zou een gevaar kunnen zijn voor de baby’s. Het hele gezin zou na de geboorte van de tweeling zes maanden opgenomen moeten worden. Terwijl een eigen kamer voor het jochie goed zou werken, vond een therapeut, omdat hij zich daar kon afreageren. Waarom zouden we niet in gesprek kunnen gaan met de woningbouw over een extra kamertje timmeren, stelden wij voor. Uiteindelijk is dat gebeurd, met succes. Het gezin kon thuisblijven, de tweeling kreeg een rustige start, het jongetje kreeg goede therapie en de kosten waren een stuk lager dan bij een gezinsopname van anderhalve ton.’

Klokman: ‘En als de spanning bij die moeder is weggenomen, voelt ze zich waarschijnlijk ook beter in staat om voor haar kinderen te zorgen.’

Albers: ‘Een maatschappelijk werker vertelde tijdens een van onze bijeenkomsten met professionals terloops dat ze elke dinsdagmiddag in de praktijk van de huisarts aanwezig is. “Een groot deel van zijn patiënten kampt met schulden,” zei ze, “dus ben ik maar bij hem in de praktijk gaan zitten.” Ik dacht toen: je hebt geen idee van hoe de ministeries al jaren proberen de gezondheidszorg en het sociaal domein op elkaar te laten aansluiten. En jij, maatschappelijk werker, doet dat gewoon even! Stiekem zelfs, want het hoorde niet bij haar taken.

Klokman: ‘Er zijn na de heftige incidenten, zoals bij “het meisje van Nulde”, zo veel schakels bij gekomen - van casusregisseurs tot gedragswetenschappers en procesregisseurs - dat de professional op de werkvloer altijd overruled kan worden vanuit deskundigheid. Er is angst. Als een professional het mandaat heeft om te doen wat hij of zij moet doen, met een goede back-up, voert die een ander gesprek dan wanneer de angst om het fout te doen overheerst. Terwijl de professional echt wel weet dat wat hij gezien heeft, klopt.’

Vaak wordt gezegd dat professionals zich beperkt voelen door de meldcode, maar er is genoeg ruimte binnen de verschillende stappen om te doen wat je moet doen, vindt Sandra Klokman. ‘Vooral vertrouwen in eigen kunnen is essentieel. De meldcode is in het leven geroepen om de stappen die je moet nemen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling eenvoudiger te maken. Maar het blijft voor veel professionals lastig doordat ze zich onzeker voelen. Ze vinden een gesprek voeren met ouders niet eenvoudig, weten niet zeker of hun onderbuikgevoel terecht is, zijn bang dat een ouder boos wordt als ze iets benoemen en dat ze hem of haar vervolgens kwijtraken.’

Haar collega Sophie Albers verklaart die onzekerheid vanuit de organisatie: ‘Professionals die met de meldcode werken zijn het sluitstuk van een top-down georganiseerd stelsel. Alles komt bij hen samen. Zij hebben het gevoel perfect te moeten handelen omdat hun eigen professionele leven op het spel staat. Voor je het weet, sta je bij de tuchtrechter. Tegenover die top-down-spanning moet meer vertrouwen gezet worden. Een professional die naar eigen inzicht wil handelen, krijgt nog lang niet altijd de dekking van een leidinggevende. En dus handelt hij of zij krampachtig.’

Onzekerheid bij het volgen van de meldcode? Nergens voor nodig, zeggen ‘actie-onderzoekers’ Sandra Klokman en Sophie Albers van het Instituut voor Publieke Waarden. Maar ze begrijpen het wel en weten ook hoe het beter kan.

‘De angst om het fout te doen overheerst’