Wijs het kind op speciale websites
8
Schakel een belangenbehartiger in
7
Betrek het kind bij belangrijke beslissingen
6
Luister naar het kind
5
Geef het kind uitleg
4
Behoed het kind voor loyaliteitsconflicten
3
Help ouders ‘normaal’ tegen elkaar te doen
2
Bied veiligheid en continuïteit
1
Auteur: Edith Geurts | Leestijd: 8 x 1,5 minuten
Vanaf het moment waarop hun ouders besluiten om uit elkaar te gaan, breekt er voor kinderen vaak een emotionele periode aan. Hoe kun jij er als professional aan bijdragen dat zij zich gesteund en gehoord voelen? 8 waardevolle tips.
Zo steun je een kind tijdens een scheiding
tips
1
Wel of niet bespreken
Bied veiligheid en continuïteit
De school en de opvang kunnen plekken zijn waar kinderen zich veilig en vertrouwd voelen. Vaak kunnen ze daar de chaotische situatie van de scheiding even vergeten en zich ontspannen. Bespreek met een kind of het wil vertellen over de scheiding van zijn ouders, en zo ja, aan wie en in welke vorm. Sommige kinderen vinden het fijn het er zo min mogelijk over te hebben, omdat ze er op school of de opvang dan even niet mee bezig hoeven te zijn, andere hebben juist baat bij veel aandacht voor hun situatie.
De scheiding van hun ouders is voor kinderen niet zomaar een ingrijpende gebeurtenis. Het is een langdurig proces, waar vaak al veel aan vooraf is gegaan en dat heel stressvol kan zijn. Alle vanzelfsprekendheden zijn ineens verdwenen. Kinderen kunnen zich daardoor verdrietig, boos, verward, onveilig of ontheemd voelen. Zij hebben baat bij structuur en duidelijkheid. Door oude gewoonten te laten voortbestaan en nieuwe gewoonten in het leven roepen, help je kinderen hun gevoel van controle te herwinnen. Dat vergroot hun gevoel van rust en veiligheid. Zeker als ze zich door de scheiding overvallen en machteloos voelen, zullen zij daar behoefte aan hebben.
2
Er samen zijn voor hun kind
Help ouders ‘normaal’ tegen elkaar te doen
‘Als het ouders lukt om hun emoties te reguleren, kunnen zij als ouders naast elkaar gaan staan, terwijl ze als partners elk een andere kant op gaan. Dan kunnen ze ook weer samen op het schoolplein staan, verjaardagen vieren en andere belangrijke gebeurtenissen samen meemaken, zoals oudergesprekken of een diploma-uitreiking. Voor kinderen is dat zo helpend.’
Wijs ouders dus in een zo vroeg mogelijk stadium op hulp of coaching voor zichzelf, om hen te begeleiden bij de emotionele verwerking van de scheiding. Dan zijn ze eerder weer beschikbaar voor de kinderen.
En voor elke professional geldt: voorkom dat je ouders vanuit onbegrip, verwijt, onmacht of ongeduld benadert. Als het je lukt om ze met begrip en compassie te bejegenen, help je daar uiteindelijk ook hun kinderen beter mee.
Kinderen hebben er veel last van als hun ouders vaak ruziemaken. Als professional voel je misschien onbegrip, onmacht of boosheid in het contact met ruziënde ouders. En vraag je je, al dan niet hardop, af waarom ze in vredesnaam niet normaal kunnen doen en kunnen handelen in het belang van hun kinderen.
‘De meeste partners willen wel stoppen met ruziemaken en doen wat goed voor hun kinderen is, maar kunnen dat gewoon niet,’ zegt Wanda Vendrig, scheidingscoach van Succesvol Scheiden Nederland. ‘Ze snappen echt niet waarom ze doen zoals ze doen.’ Onder de boosheid en het verwijt zitten gevoelens van verdriet, wanhoop, pijn en teleurstelling. Dat zijn normale gevoelens, aldus Vendrig. ‘Beide partners zitten namelijk in een rouwproces, in een overgangssituatie, waarin ze afscheid moeten nemen van een oude situatie en leren omgaan met een nieuwe. Dat kost tijd.’
Je helpt ouders door ze inzicht te geven in hoe een rouwproces verloopt, welke fasen je daarin doorgaans doorloopt en te vertellen dat het proces niet voor iedereen op dezelfde manier en in hetzelfde tempo verloopt. Zo krijgen ze inzicht in hun eigen emoties en gedrag én de emoties en het gedrag van hun ex-partner. ‘Om oog te hebben voor het belang van hun kinderen, moeten ze eerst naar zichzelf kunnen kijken en hun eigen proces snappen. Als ze bij mij schelden op hun partner, zeg ik altijd: “Nu ben je weer met de ander bezig. Waar sta jij?” En doordat ze zich nog zo sterk richten op hun ex-partner en wat er allemaal mis is met hem of haar, kunnen ze hun ouderrol nog helemaal niet zien.’
Deze zeven tips geven de jongeren van Villa Pinedo aan hun ouders:
- Laat ons alsjeblieft geen kant kiezen
- Maak geen ruzie waar we bij zijn
- Zeg geen slechte dingen over elkaar tegen ons
- Geef ons tijd om aan de nieuwe situatie te wennen
- Luister echt naar wat we te zeggen hebben
- Geef ons de ruimte om van jullie beiden te houden
- Vergeet niet dat jullie samen voor ons gekozen hebben
Bron: Marsha Pinedo en Petra Vollinga, Aan alle gescheiden ouders, uitgeverij Lev., 2013
Niet alleen de ouders, maar iedereen die betrokken is bij een gezin heeft een rol in het verminderen van loyaliteitsconflicten. Zowel de mensen uit de directe omgeving, zoals familieleden, vrienden en buren, als de mensen die professioneel betrokken zijn, zouden zich bewust moeten zijn van schadelijke effecten en moeten proberen eraan bij te dragen deze te verminderen. Door in het ideale geval met beide ouders een neutrale, positieve relatie aan te gaan, maar op z’n minst niet negatief te praten over de andere ouder.
Neutrale relatie
3
Behoed het kind voor loyaliteitsconflicten
Als ouders na de scheiding ruzie blijven maken en zich negatief over elkaar blijven uitlaten, kunnen kinderen in een loyaliteitsconflict belanden: ze denken dat ze moeten kiezen tussen hun ouders, zijn bang dat ze de ene ouder tekortdoen of de andere verdrietig maken en ervaren hevige stressgevoelens.
Het kan kinderen enorm helpen met deze gevoelens om te gaan als de ouders hen expliciet toestemming geven om van de andere ouder te houden en openlijk over hem of haar praten. Trouw kunnen zijn aan beide ouders is voor kinderen van levensbelang en een basisvoorwaarde om zich veilig te voelen.
Daarnaast is het cruciaal dat ouders stoppen zich negatief uit te laten over de andere ouder: niet alleen met woorden, maar ook non-verbaal, zoals bijvoorbeeld met oogrollen, gezichtsuitdrukkingen, zuchten of juist zwijgen, laten ouders vaak blijken wat zij écht van die ander vinden. Kinderen pikken deze signalen feilloos op. En ze raken ervan in de war. Druk ouders dus op het hart zich positief of ten minste neutraal over elkaar uit te laten.
Meer weten over hoe je een kind kunt betrekken bij belangrijke beslissingen? Volg de gratis mini-cursus Hoe zet je een kind centraal? van Augeo Foundation.
4
Het is wel belangrijk om duidelijk te zijn over wat kinderen wel en niet mogen beslissen. Bij wie ze gaan wonen, is bijvoorbeeld een beslissing van de ouders. En als ouders daar zelf niet uitkomen, dan neemt de rechter een beslissing. Als kinderen 12 jaar of ouder zijn, hebben kinderen wel het recht om hun mening te geven aan de kinderrechter, maar zij beslissen dus niet.
Worden kinderen wél betrokken bij het opstellen van het ouderschapsplan, dan voelen zij zich gehoord, begrijpen zij beter wat er gebeurt en is de uitkomst voor hen positiever, blijkt uit het boek Aan alle gescheiden ouders. Zoals Stijn zegt in dat boek: ‘Ik heb ervoor gezorgd dat ook de hond in het ouderschapsplan werd opgenomen. Die verhuist nu mee heen en weer met mij. Ik kan niet zonder hem.’
Wonen
Hond heen en weer
Betrek kinderen bij belangrijke beslissingen
Artikel 12 van het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind (IRVK) zegt dat kinderen het recht hebben om hun mening te geven over belangrijke beslissingen die hen aangaan en dat daarnaar geluisterd moet worden. Bij het opstellen van een ouderschapsplan bijvoorbeeld zijn ouders verplicht hun kinderen van 12 jaar of ouder te betrekken. Maar ook jongere kinderen moeten kunnen meedenken en praten over beslissingen die over hen gaan.
In veel gevallen gebeurt dat niet. Terwijl dat wel heel belangrijk is, omdat de veranderingen voor kinderen vaak nog groter zijn dan voor hun ouders. Zij moeten immers heen en weer tussen twee huizen, moeten hun vakanties, feestdagen en andere leuke dingen verdelen, laten hun huisdier, speelgoed en vriendjes achter. Als kinderen niet betrokken worden bij de afspraken, kan dat hun gevoelens van machteloosheid en angst vergroten.
Meer weten over stress verminderen bij kinderen? Lees het artikel Acht tips om chronische stress te verlagen.
Er zijn verschillende preventieprogramma’s voor kinderen van gescheiden ouders. Deze zijn gebundeld in de Wegwijzer Kind en scheiding. In deze programma’s leren kinderen samen met lotgenoten omgaan met hun gevoelens rondom een scheiding.
5
Daarnaast hebben kinderen hulp van een betrouwbare volwassene nodig om lastige gevoelens te begrijpen en daarmee te leren omgaan. Net als voor ouders, is een scheiding voor kinderen een rouwproces. Als professional kun je kinderen uitleggen dat ze zich misschien heel boos of verdrietig voelen, dat dat heel normaal is, maar dat dat overgaat. Ook kan het hen helpen als zij weten dat ook hun ouders een rouwproces doormaken (en dat ze zich daarom soms anders kunnen gedragen) en dat dat proces niet per se gelijk loopt aan dat van hen.
Bovendien is het belangrijk dat een kind van iemand hoort dat het oké is om van beide ouders te blijven houden. Door met kinderen te praten, hen te helpen hun gevoelens te begrijpen en hen te begeleiden, help je het zijn natuurlijke veerkracht en probleemoplossend vermogen te vergroten.
Emoties verklaren
Geef het kind uitleg
Na een scheiding verandert het leven van een kind vaak drastisch. Het is belangrijk dat het zo snel mogelijk te horen krijgt wat er verder gaat gebeuren, hoe dingen geregeld gaan worden en op welke manier het daarin betrokken wordt. Dan weet het beter waar het aan toe is. Ook als het vervolg nog niet precies duidelijk is, is het belangrijk om kinderen dat te vertellen.
6
Als je aan een kind vraagt wat het zou willen of waar het behoefte aan heeft, zal het ook dingen noemen die niet mogelijk of haalbaar zijn. Wees daar niet bang voor; net als alle andere kinderen moeten ook kinderen van gescheiden ouders leren dat niet alles oplosbaar is of gaat zoals zij dat willen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik begrijp dat het vervelend voor je is. Ik zou graag een oplossing geven, maar die heb ik even niet.’ Het belangrijkste is dat er aandacht is voor het verhaal en de gevoelens van het kind, en dat het kind leert aangeven waar hij behoefte aan heeft. Waak ervoor dat het kind de boodschap krijgt dat hij ergens niet over mag praten of zich maar moet aanpassen.
Niet altijd mogelijk
Luister naar het kind
Vanwege hun recht op inspraak krijgen kinderen vanaf 12 jaar een uitnodiging van de rechtbank om — schriftelijk of mondeling — hun verhaal te doen. Maar ook buiten de rechtbank is het cruciaal te luisteren naar wat een kind te zeggen heeft: wat het voelt en denkt. En daar expliciet naar te vragen. Kinderen van scheidende ouders zijn geneigd hun eigen gevoelens op de achtergrond te plaatsen, laten vaak niet zien dat ze verdrietig of boos zijn en praten er al helemaal niet over, omdat ze bang zijn hun ouders verder te belasten. Ze hebben expliciet de erkenning nodig dat hun gevoelens en gedachten er mogen zijn, ook als die niet zo positief zijn. Pas dan kunnen ze deze toelaten en beginnen met het verwerken van de scheiding.
7
Schakel een belangenbehartiger in
Ouders kunnen het tijdens een scheiding zo druk hebben met hun eigen problemen en elkaar, dat ze hun kinderen uit het oog verliezen. Zeker wanneer een scheiding met veel conflicten verloopt, heeft een kind een betrouwbare andere volwassene nodig, bij wie het zijn verhaal kwijt kan, aan wie het vragen kan stellen, die er voor hem is. Bij voorkeur is dat iemand dichtbij: een leerkracht, de zorgcoördinator, iemand uit de buurt of de familie. Als kinderen in de knoop raken, kun je hen verwijzen naar een kindercoach of -hulpverlener.
De volgende professionals kunnen de juridische belangen van kinderen behartigen:
Kindbehartiger
Ouders kunnen in elke fase van de scheiding een kindbehartiger inschakelen. Hij of zij behartigt de belangen van kinderen door naar hen te luisteren en hun stem te vertalen naar hun ouders, hulpverleners en rechters. Kindbehartigers zijn speciaal geschoolde professionals, met kennis van ontwikkelingspsychologie en juridische kwesties en ze zijn kundig in gespreksvoering met kinderen.
Bijzonder curator
Een bijzonder curator in jeugdzaken wordt door de rechter benoemd binnen een juridische procedure om de belangen van een kind te behartigen. De rechter kijkt eerst of er andere mogelijkheden zijn om botsingen tussen de belangen van het kind en die van de ouders op te lossen. De bijzonder curator heeft in de eerste plaats een bemiddelende rol: hij of zij probeert door gesprekken de problemen op te lossen. Lukt dat niet, dan brengt hij namens het kind advies uit aan de rechter.
Kinder- en jongerenrechtswinkel
Ook de Kinder- en jongerenrechtswinkel (KJRW) kan kinderen en jongeren helpen: door gratis en anoniem advies te geven, vragen te beantwoorden over rechten en plichten en bijvoorbeeld te assisteren bij het opstellen van een brief of namens kinderen contact op te nemen met een instantie. Er zijn negen Kinder- en jongerenrechtswinkels in Nederland.
8
Wijs het kind op speciale websites
De website Ouders uit elkaar geeft antwoord op de vele vragen die kinderen kunnen hebben, uitgesplitst naar leeftijd. Hier vinden kinderen naast informatie over bijvoorbeeld juridische en emotionele kwesties, ook suggesties voor boeken en nuttige links.
De website van Stichting Jonge Helden is geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar. Met verhalen en filmpjes van lotgenoten en tips.
Villa Pinedo biedt veel tips en verhalen van andere kinderen van gescheiden ouders. Ieder kind kan er een vraag stellen op het forum of een buddy vinden die steun biedt.
Kinderen kunnen op internet veel informatie vinden die hen kan helpen omgaan met de scheiding van hun ouders. Zoals hier:
Auteur: Edith Geurts | Leestijd: 8 x 1,5 minuten
Vanaf het moment waarop hun ouders besluiten om uit elkaar te gaan, breekt er voor kinderen vaak een emotionele periode aan. Hoe kun jij er als professional aan bijdragen dat zij zich gesteund en gehoord voelen? 8 waardevolle tips.
Zo steun je een kind tijdens een scheiding
tips
De school en de opvang kunnen plekken zijn waar kinderen zich veilig en vertrouwd voelen. Vaak kunnen ze daar de chaotische situatie van de scheiding even vergeten en zich ontspannen. Bespreek met een kind of het wil vertellen over de scheiding van zijn ouders, en zo ja, aan wie en in welke vorm. Sommige kinderen vinden het fijn het er zo min mogelijk over te hebben, omdat ze er op school of de opvang dan even niet mee bezig hoeven te zijn, andere hebben juist baat bij veel aandacht voor hun situatie.
Wel of niet bespreken
De scheiding van hun ouders is voor kinderen niet zomaar een ingrijpende gebeurtenis. Het is een langdurig proces, waar vaak al veel aan vooraf is gegaan en dat heel stressvol kan zijn. Alle vanzelfsprekendheden zijn ineens verdwenen. Kinderen kunnen zich daardoor verdrietig, boos, verward, onveilig of ontheemd voelen. Zij hebben baat bij structuur en duidelijkheid. Door oude gewoonten te laten voortbestaan en nieuwe gewoonten in het leven roepen, help je kinderen hun gevoel van controle te herwinnen. Dat vergroot hun gevoel van rust en veiligheid. Zeker als ze zich door de scheiding overvallen en machteloos voelen, zullen zij daar behoefte aan hebben.
Bied veiligheid en continuïteit
1
‘Als het ouders lukt om hun emoties te reguleren, kunnen zij als ouders naast elkaar gaan staan, terwijl ze als partners elk een andere kant op gaan. Dan kunnen ze ook weer samen op het schoolplein staan, verjaardagen vieren en andere belangrijke gebeurtenissen samen meemaken, zoals oudergesprekken of een diploma-uitreiking. Voor kinderen is dat zo helpend.’
Wijs ouders dus in een zo vroeg mogelijk stadium op hulp of coaching voor zichzelf, om hen te begeleiden bij de emotionele verwerking van de scheiding. Dan zijn ze eerder weer beschikbaar voor de kinderen.
En voor elke professional geldt: voorkom dat je ouders vanuit onbegrip, verwijt, onmacht of ongeduld benadert. Als het je lukt om ze met begrip en compassie te bejegenen, help je daar uiteindelijk ook hun kinderen beter mee.
Er samen zijn voor hun kind
Kinderen hebben er veel last van als hun ouders vaak ruziemaken. Als professional voel je misschien onbegrip, onmacht of boosheid in het contact met ruziënde ouders. En vraag je je, al dan niet hardop, af waarom ze in vredesnaam niet normaal kunnen doen en kunnen handelen in het belang van hun kinderen.
‘De meeste partners willen wel stoppen met ruziemaken en doen wat goed voor hun kinderen is, maar kunnen dat gewoon niet,’ zegt Wanda Vendrig, scheidingscoach van Succesvol Scheiden Nederland. ‘Ze snappen echt niet waarom ze doen zoals ze doen.’ Onder de boosheid en het verwijt zitten gevoelens van verdriet, wanhoop, pijn en teleurstelling. Dat zijn normale gevoelens, aldus Vendrig. ‘Beide partners zitten namelijk in een rouwproces, in een overgangssituatie, waarin ze afscheid moeten nemen van een oude situatie en leren omgaan met een nieuwe. Dat kost tijd.’
Je helpt ouders door ze inzicht te geven in hoe een rouwproces verloopt, welke fasen je daarin doorgaans doorloopt en te vertellen dat het proces niet voor iedereen op dezelfde manier en in hetzelfde tempo verloopt. Zo krijgen ze inzicht in hun eigen emoties en gedrag én de emoties en het gedrag van hun ex-partner. ‘Om oog te hebben voor het belang van hun kinderen, moeten ze eerst naar zichzelf kunnen kijken en hun eigen proces snappen. Als ze bij mij schelden op hun partner, zeg ik altijd: “Nu ben je weer met de ander bezig. Waar sta jij?” En doordat ze zich nog zo sterk richten op hun ex-partner en wat er allemaal mis is met hem of haar, kunnen ze hun ouderrol nog helemaal niet zien.’
Help ouders ‘normaal’ tegen elkaar te doen
2
Niet alleen de ouders, maar iedereen die betrokken is bij een gezin heeft een rol in het verminderen van loyaliteitsconflicten. Zowel de mensen uit de directe omgeving, zoals familieleden, vrienden en buren, als de mensen die professioneel betrokken zijn, zouden zich bewust moeten zijn van schadelijke effecten en moeten proberen eraan bij te dragen deze te verminderen. Door in het ideale geval met beide ouders een neutrale, positieve relatie aan te gaan, maar op z’n minst niet negatief te praten over de andere ouder.
Neutrale relatie
Deze zeven tips geven de jongeren van Villa Pinedo aan hun ouders:
- Laat ons alsjeblieft geen kant kiezen
- Maak geen ruzie waar we bij zijn
- Zeg geen slechte dingen over elkaar tegen ons
- Geef ons tijd om aan de nieuwe situatie te wennen
- Luister echt naar wat we te zeggen hebben
- Geef ons de ruimte om van jullie beiden te houden
- Vergeet niet dat jullie samen voor ons gekozen hebben
Bron: Marsha Pinedo en Petra Vollinga, Aan alle gescheiden ouders, uitgeverij Lev., 2013
Als ouders na de scheiding ruzie blijven maken en zich negatief over elkaar blijven uitlaten, kunnen kinderen in een loyaliteitsconflict belanden: ze denken dat ze moeten kiezen tussen hun ouders, zijn bang dat ze de ene ouder tekortdoen of de andere verdrietig maken en ervaren hevige stressgevoelens.
Het kan kinderen enorm helpen met deze gevoelens om te gaan als de ouders hen expliciet toestemming geven om van de andere ouder te houden en openlijk over hem of haar praten. Trouw kunnen zijn aan beide ouders is voor kinderen van levensbelang en een basisvoorwaarde om zich veilig te voelen.
Daarnaast is het cruciaal dat ouders stoppen zich negatief uit te laten over de andere ouder: niet alleen met woorden, maar ook non-verbaal, zoals bijvoorbeeld met oogrollen, gezichtsuitdrukkingen, zuchten of juist zwijgen, laten ouders vaak blijken wat zij écht van die ander vinden. Kinderen pikken deze signalen feilloos op. En ze raken ervan in de war. Druk ouders dus op het hart zich positief of ten minste neutraal over elkaar uit te laten.
Behoed het kind voor loyaliteitsconflicten
3
Meer weten over hoe je een kind kunt betrekken bij belangrijke beslissingen? Volg de gratis mini-cursus Hoe zet je een kind centraal? van Augeo Foundation.
Het is wel belangrijk om duidelijk te zijn over wat kinderen wel en niet mogen beslissen. Bij wie ze gaan wonen, is bijvoorbeeld een beslissing van de ouders. En als ouders daar zelf niet uitkomen, dan neemt de rechter een beslissing. Als kinderen 12 jaar of ouder zijn, hebben kinderen wel het recht om hun mening te geven aan de kinderrechter, maar zij beslissen dus niet.
Wonen
Worden kinderen wél betrokken bij het opstellen van het ouderschapsplan, dan voelen zij zich gehoord, begrijpen zij beter wat er gebeurt en is de uitkomst voor hen positiever, blijkt uit het boek Aan alle gescheiden ouders. Zoals Stijn zegt in dat boek: ‘Ik heb ervoor gezorgd dat ook de hond in het ouderschapsplan werd opgenomen. Die verhuist nu mee heen en weer met mij. Ik kan niet zonder hem.’
Hond heen en weer
Artikel 12 van het Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind (IRVK) zegt dat kinderen het recht hebben om hun mening te geven over belangrijke beslissingen die hen aangaan en dat daarnaar geluisterd moet worden. Bij het opstellen van een ouderschapsplan bijvoorbeeld zijn ouders verplicht hun kinderen van 12 jaar of ouder te betrekken. Maar ook jongere kinderen moeten kunnen meedenken en praten over beslissingen die over hen gaan.
In veel gevallen gebeurt dat niet. Terwijl dat wel heel belangrijk is, omdat de veranderingen voor kinderen vaak nog groter zijn dan voor hun ouders. Zij moeten immers heen en weer tussen twee huizen, moeten hun vakanties, feestdagen en andere leuke dingen verdelen, laten hun huisdier, speelgoed en vriendjes achter. Als kinderen niet betrokken worden bij de afspraken, kan dat hun gevoelens van machteloosheid en angst vergroten.
Betrek kinderen bij belangrijke beslissingen
4
Meer weten over stress verminderen bij kinderen? Lees het artikel Acht tips om chronische stress te verlagen.
Er zijn verschillende preventieprogramma’s voor kinderen van gescheiden ouders. Deze zijn gebundeld in de Wegwijzer Kind en scheiding. In deze programma’s leren kinderen samen met lotgenoten omgaan met hun gevoelens rondom een scheiding.
Daarnaast hebben kinderen hulp van een betrouwbare volwassene nodig om lastige gevoelens te begrijpen en daarmee te leren omgaan. Net als voor ouders, is een scheiding voor kinderen een rouwproces. Als professional kun je kinderen uitleggen dat ze zich misschien heel boos of verdrietig voelen, dat dat heel normaal is, maar dat dat overgaat. Ook kan het hen helpen als zij weten dat ook hun ouders een rouwproces doormaken (en dat ze zich daarom soms anders kunnen gedragen) en dat dat proces niet per se gelijk loopt aan dat van hen.
Bovendien is het belangrijk dat een kind van iemand hoort dat het oké is om van beide ouders te blijven houden. Door met kinderen te praten, hen te helpen hun gevoelens te begrijpen en hen te begeleiden, help je het zijn natuurlijke veerkracht en probleemoplossend vermogen te vergroten.
Emoties verklaren
Na een scheiding verandert het leven van een kind vaak drastisch. Het is belangrijk dat het zo snel mogelijk te horen krijgt wat er verder gaat gebeuren, hoe dingen geregeld gaan worden en op welke manier het daarin betrokken wordt. Dan weet het beter waar het aan toe is. Ook als het vervolg nog niet precies duidelijk is, is het belangrijk om kinderen dat te vertellen.
Geef het kind uitleg
5
Niet altijd mogelijk
Als je aan een kind vraagt wat het zou willen of waar het behoefte aan heeft, zal het ook dingen noemen die niet mogelijk of haalbaar zijn. Wees daar niet bang voor; net als alle andere kinderen moeten ook kinderen van gescheiden ouders leren dat niet alles oplosbaar is of gaat zoals zij dat willen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik begrijp dat het vervelend voor je is. Ik zou graag een oplossing geven, maar die heb ik even niet.’ Het belangrijkste is dat er aandacht is voor het verhaal en de gevoelens van het kind, en dat het kind leert aangeven waar hij behoefte aan heeft. Waak ervoor dat het kind de boodschap krijgt dat hij ergens niet over mag praten of zich maar moet aanpassen.
Vanwege hun recht op inspraak krijgen kinderen vanaf 12 jaar een uitnodiging van de rechtbank om — schriftelijk of mondeling — hun verhaal te doen. Maar ook buiten de rechtbank is het cruciaal te luisteren naar wat een kind te zeggen heeft: wat het voelt en denkt. En daar expliciet naar te vragen. Kinderen van scheidende ouders zijn geneigd hun eigen gevoelens op de achtergrond te plaatsen, laten vaak niet zien dat ze verdrietig of boos zijn en praten er al helemaal niet over, omdat ze bang zijn hun ouders verder te belasten. Ze hebben expliciet de erkenning nodig dat hun gevoelens en gedachten er mogen zijn, ook als die niet zo positief zijn. Pas dan kunnen ze deze toelaten en beginnen met het verwerken van de scheiding.
Luister naar het kind
6
Ouders kunnen het tijdens een scheiding zo druk hebben met hun eigen problemen en elkaar, dat ze hun kinderen uit het oog verliezen. Zeker wanneer een scheiding met veel conflicten verloopt, heeft een kind een betrouwbare andere volwassene nodig, bij wie het zijn verhaal kwijt kan, aan wie het vragen kan stellen, die er voor hem is. Bij voorkeur is dat iemand dichtbij: een leerkracht, de zorgcoördinator, iemand uit de buurt of de familie. Als kinderen in de knoop raken, kun je hen verwijzen naar een kindercoach of -hulpverlener.
De volgende professionals kunnen de juridische belangen van kinderen behartigen:
Kindbehartiger
Ouders kunnen in elke fase van de scheiding een kindbehartiger inschakelen. Hij of zij behartigt de belangen van kinderen door naar hen te luisteren en hun stem te vertalen naar hun ouders, hulpverleners en rechters. Kindbehartigers zijn speciaal geschoolde professionals, met kennis van ontwikkelingspsychologie en juridische kwesties en ze zijn kundig in gespreksvoering met kinderen.
Bijzonder curator
Een bijzonder curator in jeugdzaken wordt door de rechter benoemd binnen een juridische procedure om de belangen van een kind te behartigen. De rechter kijkt eerst of er andere mogelijkheden zijn om botsingen tussen de belangen van het kind en die van de ouders op te lossen. De bijzonder curator heeft in de eerste plaats een bemiddelende rol: hij of zij probeert door gesprekken de problemen op te lossen. Lukt dat niet, dan brengt hij namens het kind advies uit aan de rechter.
Kinder- en jongerenrechtswinkel
Ook de Kinder- en jongerenrechtswinkel (KJRW) kan kinderen en jongeren helpen: door gratis en anoniem advies te geven, vragen te beantwoorden over rechten en plichten en bijvoorbeeld te assisteren bij het opstellen van een brief of namens kinderen contact op te nemen met een instantie. Er zijn negen Kinder- en jongerenrechtswinkels in Nederland.
7
Schakel een belangenbehartiger in
De website Ouders uit elkaar geeft antwoord op de vele vragen die kinderen kunnen hebben, uitgesplitst naar leeftijd. Hier vinden kinderen naast informatie over bijvoorbeeld juridische en emotionele kwesties, ook suggesties voor boeken en nuttige links.
De website van Stichting Jonge Helden is geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar. Met verhalen en filmpjes van lotgenoten en tips.
Villa Pinedo biedt veel tips en verhalen van andere kinderen van gescheiden ouders. Ieder kind kan er een vraag stellen op het forum of een buddy vinden die steun biedt.
Kinderen kunnen op internet veel informatie vinden die hen kan helpen omgaan met de scheiding van hun ouders. Zoals hier:
Wijs het kind op speciale websites
8