Een tip die Van Hasselt en Mallant belangrijk vinden om aan scheidende ouders mee te geven, is: moedig je kinderen aan om er met vertrouwde personen over te praten. Van Hasselt: ‘Zeg bijvoorbeeld dat er dingen zijn die ze misschien niet aan jou vertellen, maar dat het fijn kan zijn om er met iemand anders over te praten. Vaak zijn ouders te veel bezig met hun eigen verwerkingsproces om goed te zien wat er bij hun kinderen speelt.’ 

Van Hasselt vraagt ook altijd aan de ouders of school of de opvang op de hoogte is van de scheiding. Dat is tenslotte een derde opvoeder. Je wilt graag dat zij de boel in de gaten houden. Schoolverzuim kan voor leerkrachten een indicatie zijn dat er iets niet goed gaat. Leerkrachten en medewerkers in de kinderopvang zouden meer en expliciet aan scheidende ouders mogen vragen: hoe gaat het met jou, je ouderschap en de opvoeding?’

Mallant en Van Hasselt pleiten er beiden voor dat alle ouders die gaan scheiden een vergoeding moeten kunnen krijgen voor kortdurende deskundige hulp, zoals van een advocaat, mediator of psycholoog gespecialiseerd in scheidingen. Zij kunnen een intake doen, een ‘conflictdiagnose’ stellen en eventueel doorverwijzen. ‘In een paar uur kun je heel ver komen,’ zegt Mallant. 

Mallant en Van Hasselt proberen momenteel in Amersfoort een multidisciplinair netwerk voor scheidende partners op te zetten en roepen professionals uit andere disciplines op om zich aan te sluiten. ‘Het geeft scheidende mensen rust als ze de weg wordt gewezen. En je kunt de scheiding sneller afhandelen. Dat is belangrijk omdat een complexe scheiding die jaren duurt, grote impact heeft op de ouders, maar zeker ook op kinderen. Hun hele leven wordt daardoor beheerst.’

Wanneer de scheiding dreigt te escaleren, betrekken zij soms het netwerk bij de gesprekken. ‘Tijdens een scheiding moet je afscheid nemen van je partner als klankbord en val je terug op andere mensen,’ vertelt Mallant. ‘Het kan spannend zijn hoe zij gaan reageren. Daarom betrek ik hen weleens bij de gesprekken, zodat zij de ouders terzijde kunnen staan.’ Onlangs sloot Mallant een traject af waar een broer van haar cliënt bij alle mediationgesprekken aanwezig was. ‘Dat was voor mijn cliënt zelfs een voorwaarde om mee te doen.’ 

Van Hasselt vraagt altijd bij wie de ouders hun verhaal kwijt kunnen. ‘Wie kent jullie allebei en kan als een soort lijm meehelpen dit proces te dragen? En wie is er voor de kinderen?’ 

Ook als een van de ouders boos de spreekkamer verlaat, blijft Van Hasselt die ouder het gevoel geven dat hij of zij gesteund en gehoord worden. ‘Bij mij draait het niet om de vraag wie er gelijk heeft. Wat ik doe is proceswerk.’ 

Maar soms is er iets anders nodig dan mediation of therapie, bijvoorbeeld als er agressie in het spel is. Dan adviseren Van Hasselt en Mallant een formelere vorm van bemiddeling: de ouders kunnen in gesprek met twee advocaten en een coach erbij. Als een ouder volstrekt onredelijk blijft, is het aan de rechter om het conflict te beslechten.

Ook trauma is een risicofactor, voegt Van Hasselt toe. Soms hebben ouders zelf een ingrijpende jeugdervaring (ACE) meegemaakt. ‘Door de scheiding worden de afweermechanismen rond die trauma’s getriggerd.’ Hoe vaak dat voorkomt, is moeilijk te zeggen. Van Hasselt: ‘Ik denk dat veel van mijn cliënten op de een of andere manier getraumatiseerd zijn. Hoe je in een relatie met elkaar omgaat, heeft veel te maken met je eigen voorgeschiedenis, en dat geldt nog sterker voor een scheiding.’ Wat je als kind bij je ouders hebt gezien, beïnvloedt vaak hoe je later zelf in relaties staat. ‘Het is dus belangrijk om als mediator of hulpverlener goed op die rode lampjes te letten,’ zegt Mallant.

Bepaalde factoren verhogen de kans op een complexe scheiding of vechtscheiding. In een eerdere rol als projectleider van het project Gezinsadvocaat in de regio Hart van Brabant, ontwikkelde Mallant daarvoor een diagnose-instrument. ‘Als er rondom een scheiding een rood lampje brandt op persoonlijk vlak vanwege psychische of verslavingsproblemen, of op het vlak van relaties met anderen, huisvesting, financiën, huiselijk geweld of problemen van de kinderen, moet je direct aan de slag met gespecialiseerde hulp.’

Ook besteedt de gezinstherapeut aandacht aan de verschillende rouwfases die de ouders bij een scheiding kunnen doormaken: ontkenning, woede, verdriet en acceptatie. Vaak zitten partners niet op hetzelfde punt in dat proces. Degene die wil scheiden bevindt zich bijvoorbeeld vaak al in de verdrietfase, terwijl de ander nog vooral ontkenning en onmacht voelt. Van Hasselt ziet de cliënten die door hun partner met de scheidingswens zijn overvallen, vaak opnieuw schrikken van de dingen die de ander tijdens de therapie zegt. ‘Voor hen is het heel rauw. Ze voelen elke keer opnieuw hoe ze niet meer in relatie tot elkaar staan, denken: wat doet hij of zij nu? Dat zijn heel intense en pijnlijke momenten.’

Gezinstherapeut Van Hasselt noemt wat zij doet ‘uit-relatietherapie’. ‘Ik help ouders hun relatie te ontvlechten door hen bewust te maken van hun interactiepatronen. Zo begeleidde ik een gescheiden stel dat hun ouderschapsplan niet op orde kreeg doordat er intussen onuitgesproken verwijten speelden. Pas als zulke zaken ontvlochten zijn, kun je afspraken over de verdeling van de zorg gaan maken.’ 

Van Hasselt probeert haar cliënten bewust te maken van de rollen die zij innemen: die van ouder, van partner en van zichzelf. ‘Soms doe ik interventies op het ene domein, om het andere in beweging te krijgen. Als een ouder bijvoorbeeld door individuele problemen de ander steeds van alles verwijt, beïnvloedt dat zijn ouderschap en daarmee het welbevinden van de kinderen. Door daar woorden aan te geven, help ik die ouder om stappen te zetten voor verandering.’

Als er meer speelt, verwijst Mallant ouders bijvoorbeeld door naar de therapeutische begeleiding van haar collega Van Hasselt. Dat stuit vaak op weerstand; niet iedereen wil met zichzelf aan de slag. Maar als ze hen wijst op het effect van hun ruzies op de kinderen, overtuigt dat vaak enorm. Mallant: ‘Ik zeg vaak: “Je hebt nu de kans om de scheiding goed te doen, zodat je je kinderen niet met de gevolgen opzadelt. Als je dat lukt, is dat echt heel knap.” Dat maakt meestal wel indruk.’

Goed gekwalificeerde, psychische of praktische hulp kan ervoor zorgen dat onderliggende problemen worden opgelost, zeggen Mallant en Van Hasselt. Zelfs als er aanvankelijk weinig aan de hand lijkt. Want zeker als er kinderen zijn, wordt een moeilijke scheiding al snel complex. Mallant: ‘Bij mij aan tafel benadrukken ouders meestal dat ze geen vechtscheiding willen en er netjes uit willen komen. Toch heb ik deze week alweer twee keer meegemaakt dat een van de ouders boos wegliep. Ze kijken naar mij voor een oplossing, maar ik ben geen tovenaar. In zo’n geval moeten ze zich realiseren dat ze zelf ook deel uitmaken van het probleem. Uiteindelijk moet je met de billen bloot. Ik zeg altijd: dit is de moeilijke route. Het is veel makkelijker om te blijven vechten.’ 

In principe spreekt Mallant altijd met beide ouders. Ze vindt het creëren van vertrouwen tijdens haar mediationsessies belangrijk, want alleen dan kunnen ouders tot zelfreflectie komen. ‘Het vraagt om een fingerspitzengefühl,’ zegt Mallant. ‘Soms ben je vooraf een bepaalde lijn van plan, maar merk je tijdens het gesprek dat je een heel andere kant op moet. Ik probeer constant aan te sluiten bij de ouders, zodat zij zich begrepen voelen, veilig en gesteund.’

Scheidingsmediator Petra Mallant begeleidt regelmatig koppels bij wie er grote onenigheid is over de financiën of de omgang met de kinderen, waarbij op de achtergrond ook andere problemen spelen, zoals psychische of gedragsproblemen bij gezinsleden, schulden of verslaving. Complexe scheidingen dus. Vaak begint het gesprek nog prettig, maar ineens loopt het gierend uit de hand. Mallant: ‘Een paar jaar geleden merkte ik in een mediationgesprek dat twee scheidende ouders therapie nodig hadden om te voorkomen dat het contact uit de hand zou lopen,’ vertelt Mallant. ‘Het conflict was niet juridisch, maar had vooral te maken met gebeurtenissen uit hun jeugd.’ Het was de eerste keer dat Mallant de hulp van AnneRuth van Hasselt inriep, die als gezinstherapeut geschoold is in multidimensionale familietherapie en integraal coaching. Van Hasselt sprak met beide ouders apart en gezamenlijk, waarbij ze regelmatig met Mallant afstemde welke stappen nodig waren. Uiteindelijk hebben de twee ex-partners hun scheiding in mediation kunnen regelen en was het niet nodig om de rechter in te schakelen.