Auteur: Birgit Diepstraten-Goddijn  |  Leestijd: 5 minuten

Hoe houd je je bij een complexe scheiding staande tussen de ouders? En op welke manier stel je het belang van de kinderen onder die lastige omstandigheden voorop? Psycholoog René Knip geeft zes tips op grond van zijn jarenlange ervaring.

Stevig tussen de strijdende partijen

‘Je eenzijdig verbinden met het kind, klinkt heel nobel, maar is niet erg helpend. Dan kom je als het ware tegenover de ouders te staan met het gevaar dat je de ouders bijna prekend gaat benaderen. 

Meerzijdig partijdig houdt in dat je niet alleen de belangen van het kind, maar ook de belangen van beide ouders ziet. Dat is geen gemakkelijke opgave. Zeker niet als er veel ruzie is tussen de ouders. Het vraagt dus iets van jouw attitude als hulpverlener. Kun je deze ouders zien als ouders die niet de bedoeling hebben om hun kind dwars te zitten en niet alleen hun eigen belangen nastreven? Kun je ze werkelijk zien als mensen die in een situatie van ellende en nood verkeren? Kun je je indenken dat zij van mening zijn dat wat zij doen het beste is? 

Daarvoor moet je aansluiten bij ieders belevingswereld. Dat doe je door met de ouders en met de kinderen te bespreken hoe het met ze gaat. Laat hen weten dat je niet eenzijdig aan de kant van het kind staat en ook niet eenzijdig aan de kant van de ex-partner of de andere ouder, maar dat je aan ieders kant staat.’

Geef ook aan dat de kinderen helemaal niet de frustratie van de ene ouder over de andere willen horen of zien. Je maakt de ouders op deze manier bewust vanuit welke rol ze praten richting de kinderen.

Herhaal dit regelmatig. Wees je ervan bewust dat de bewustwording langzaam en in kleine stapjes gaat. Een lange adem van jouw kant is belangrijk en nodig.’

‘Scheidende ouders zijn zo druk met de situatie, dat hun ouderschap en het belang van hun kinderen even niet voorop kunnen staan. Als professional kun je hen helpen om die ouderpositie weer wat meer in te nemen. Dat begint met het geven van erkenning en begrip: “Ik snap dat je dit zo voelt.” Daarna leg je uit wat de rollen zijn: je bent ex-partner, maar óók moeder of vader. Dat zijn twee verschillende rollen. In het gesprek laat je die variatie in rollen zien. Zoals: “Als ex-partner hoor ik je zeggen dat…, en ik vraag mij nu af wat de moeder (of vader) in jou daarover graag tegen je kinderen zou willen zeggen.” Of: “Horen jouw kinderen nu vooral jou als ex-partner of horen ze hun moeder (of vader)?”’

Vaak is er ook nog heel veel behoefte aan erkenning van de ander voor wat zij hebben geïnvesteerd in de relatie. En voor wat ze tekort zijn gekomen. Daarnaast kun jij als professional deze investeringen en tekorten benoemen, er erkenning voor geven en de ex-partners uitnodigen om die wederzijdse erkenning te geven.’

‘Focus niet op de strijd waar het om lijkt te gaan. Die springt in het oog, maar daaronder spelen processen van verlies en pijn. Als ouders allebei proberen om jou aan hun kant te krijgen, in jou een medestander te vinden, zijn ze op zoek naar steun en willen ze begrepen worden. Gééf hen die steun en begrip, maar dan zonder dat je partij kiest. Benader ze allebei met compassie en toon betrokkenheid. Begrijp dat de ouders heel veel verlies lijden. Ze hebben verdriet en pijn en rouwen om wat niet meer is. Sluit met je vragen daarop aan. Laat zien dat je begrip hebt voor hun reacties, zonder dat je die goedkeurt.

‘Probeer - als dat niet tot jouw taak behoort - niet in de conflicten zelf te gaan bemiddelen, maar begeleid het proces. Dat doe je door de kaders voor het gesprek aan te bieden, te structureren, de beurt te verdelen, uit te nodigen om te reageren. En vervolgens inadequate of problematische communicatie te benoemen, alternatieven aan te reiken en de ouders te helpen verwijten om te buigen naar wensen. 

Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Dit is een lastig probleem, maar wat heeft jullie kind nu nodig? En wat kunnen jullie doen om dit op te lossen?” Je probeert dit proces zo goed als mogelijk te begeleiden. Gebruik de vaardigheden die je in huis hebt.’

Doe aan verwachtingsmanagement

Voor jouzelf is het belangrijk dat je beseft dat je de situatie niet kunt oplossen. Ga dus ook niet harder werken om te zorgen dat dit wel lukt. Soms ben je er alleen om het probleem zichtbaar te maken en daarbij te ondersteunen, bijvoorbeeld door hulpbronnen aan te dragen.’

‘Geef al meteen bij de kennismaking aan wat je wel en wat je niet voor het gezin kunt doen. Maak duidelijk waar jij voor bent, wat jij voor hen kunt betekenen. Zeg bijvoorbeeld: “Ik begrijp dat jullie dit willen, maar dat kan ik niet doen.” Dat heeft met positioneren te maken. Maak ook duidelijk dat jij niet de verantwoordelijkheid voor het welzijn van het kind kunt overnemen; die blijft bij de ouders. 

Vraag aan de ouders wie uit het netwerk eventueel het kind, maar ook de ex-partners kan helpen. Draag hiervoor suggesties aan.

Zorg dat je jezelf goed kent

‘Het is belangrijk dat jij jezelf goed kent. Dat je weet hoe je op situaties reageert en waardoor je getriggerd kan worden. Heb je wellicht gevoeligheden uit je eigen jeugd meegenomen? Dat kun je onderzoeken. En wat zijn je valkuilen? Misschien denk je dat een gesprek altijd een oplossing moet bieden. Of verbind je je makkelijker met moeders dan met vaders. 

Het is belangrijk om dat allemaal te weten en om vervolgens te leren daarmee om te gaan in een professionele relatie. Reflecteer ook samen met anderen op je werk. Zij kunnen je vaak laten inzien hoe je reageert op bepaalde situaties, wat jou weer kan helpen om je te verbeteren.’