Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Femke Deinum,

Teamleider Zahir I & Zahir II, Fier Fryslân

‘Een jonge Iraakse jongen vertelt mij dat hij deze zomer moet trouwen en dat hij bang is dat zijn familie zich tegen hem keert als hij weigert. Hoe kan ik helpen?

Beste Femke,

‘Een Iraakse jongen die ik regelmatig zie bij de inloopmiddagen op het jongerencentrum nam me laatst in vertrouwen. Hij is 17 jaar en moet van zijn ouders deze zomer trouwen met een meisje van 16 dat hij helemaal niet kent. Zij woont nu nog in Irak, maar komt voor de bruiloft naar Nederland. De jongen wil niet met dit meisje trouwen. Maar hij is bang dat zijn familie zich tegen hem keert als hij weigert. Hoe kan ik deze jongen helpen?’

Een jongerenwerker

Wilfred Janmaat, Coördinator Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld (LEC EGG)

Beste huisarts,

Je beschrijft een lastig dilemma. Ik adviseer je om in dit geval eerst te proberen om wat meer informatie over dit gezin en de gezinssituatie te achterhalen. Het kan namelijk zijn dat er niets aan de hand is en dat je patiënte puur de sekserol aanneemt zoals deze binnen de islamitische cultuur veelal gebruikelijk is. De rolverdeling tussen man en vrouw is vaak traditioneel; de man is gezaghebbend en zal in deze hoedanigheid en traditie meestal het woord naar buiten toe voeren.

Maar er kan in dit geval ook meer aan de hand zijn. De situatie zoals je deze beschrijft kan duiden op een vorm van huiselijk geweld en/of huwelijksdwang. Het is hierbij heel erg belangrijk dat je goed luistert naar je eigen gevoel. Want dat zegt namelijk vaak al heel veel. Je beschrijft dat de vrouw nu een hele andere indruk op je maakt dan toen ze nog alleen bij je in de praktijk kwam. Dit kan wijzen op een vorm van intimidatie of dwang. Je gevoel is vaak een goede graadmeter. Dus als je het gevoel hebt dat er hier iets niet pluis is of dat er meer aan de hand is, handel hier dan ook naar. Je geeft ook aan dat de vrouw nu 18 jaar is, maar al wel een jaar getrouwd is. Dit kan mogelijk wijzen op een imamhuwelijk want een burgerlijk huwelijk is in Nederland pas wettelijk toegestaan op 18-jarige leeftijd. Dit kan dus ook een signaal zijn van huwelijksdwang.

Het is in eerste instantie belangrijk om uit te zoeken wat er in dit gezin nu precies speelt. Mijn advies is om eerst te proberen of je extra informatie kunt verkrijgen van de patiënte zelf. Bespreek dit echter in geen geval in het bijzijn van haar man en ouders, want dit kan, als zij daadwerkelijk slachtoffer is van huwelijksdwang of huiselijk geweld, verstrekkende gevolgen hebben en risicovolle situaties opleveren voor de vrouw. Probeer dus te zoeken naar een mogelijkheid om haar alleen te spreken, bijvoorbeeld in uw spreekkamer of behandelkamer, of door op een ander moment alleen met haar af te spreken. Als dat niet lukt, en je vermoedens zijn zo sterk, handel dan volgens de Meldcode. Bedenk je hierbij wel dat de stappen die je moet nemen afwijken van het reguliere basismodel huiselijk geweld. Bespreek je zorgen niet met de ouders, familie of een collega. Hiermee verklein je de kans op escalatie en direct gevaar voor je patiënte.

Maar wat dan wel? Breng allereerst de signalen in kaart, maak daarbij gebruik van de Checklist Eer Gerelateerd Geweld en raadpleeg het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG). Bij vrijwel alle Steunpunten Huiselijk Geweld zijn medewerkers actief die gespecialiseerd zijn in eergerelateerd geweld en je hierover kunnen adviseren. Samen met hen kun je bespreken en uitzoeken op welke wijze de vrouw het beste benaderd kan worden om een gesprek aan te gaan. De medewerkers van het steunpunt kunnen bijvoorbeeld contact met haar opnemen op een veilige plek; wellicht op school of op haar werk. Zij kunnen dan aangeven dat er bij hen een melding is gedaan en er zorgen zijn over haar situatie. En kijken of zij open staat voor een gesprek. Hierbij kunnen zij ook aangeven welke mogelijkheden en rechten zij heeft in Nederland op het gebied van vrijheid en relaties. Maar ook kan worden besproken hoe zij, als er daadwerkelijk sprake is van huwelijksdwang of huiselijk geweld, zichzelf uit haar benarde positie kan redden. En het steunpunt kan aangeven wie hierbij kan helpen en bij elke instanties zij terecht kan. Want vaak weten de vrouwen in kwestie dit niet.

De Steunpunten Huiselijk Geweld kunnen eergerelateerd geweld (EGG) zaken melden bij de lokale specialist EGG bij de politie. Deze specialisten zijn formeel als zodanig aangewezen en hebben door het LEC EGG ontwikkelde/gegeven opleidingen en trainingsdagen doorlopen. In het geval van acute en/of ernstige dreiging, vermissing of strafbare feiten wordt de politie door het Steunpunt Huiselijk Geweld ingeschakeld. De politie kan op haar beurt weer contact opnemen met het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld voor advies en operationele ondersteuning bij de aanpak van complexe zaken, waarvan vermoed wordt dat een geschonden eergevoel een motief is voor (dreigend) geweld, de zogenoemde eerzaken.

Samenvattend: probeer op een, voor jouw patiente veilige manier, uit te zoeken wat er binnen het gezin speelt, luister hierbij goed naar je eigen onderbuikgevoel en vraag (ook bij twijfel) advies of schakel hulp in bij een Steunpunt Huiselijk Geweld via de (aangepaste!) stappen van de Meldcode.

Wilfred Janmaat,

Coördinator Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld

Hilde Bakker,

Adviseur aanpak Huiselijk en Seksueel Geweld & Veiligheid bij Movisie

‘Een leerlinge maakt zich zorgen over haar vriendin’

Beste Hilde,

‘Een leerling vertelde me dat ze zich zorgen maakt over haar vriendin (16); dat meisje is ook een leerling van onze school. Ineens is haar neef overgekomen, hij wordt vaak gezien bij het schoolplein, het meisje lijkt minder te mogen en maakt zich zorgen over de komende vakantie naar Marokko. Ze moet mee en weet nog niet precies wanneer ze terugkomt. Haar vriendin maakt zich zorgen. Wat kan ik nu doen?’

Een mentor