Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Veel professionals leggen nog geen verband tussen huwelijksdwang en jongeren met een beperking merkt Malika El Mouridi.

El Mouridi is adviseur bij Spectrum, partner met elan ze traint professionals in het bespreekbaar maken van geweld en taboeonderwerpen, zoals seksuele vorming en eergerelateerd geweld. Ze is overigens zelf ervaringsdeskundige; als 15-jarig meisje werd ze uitgehuwelijkt.

'In veel migrantengezinnen geldt een enorm taboe op het hebben van een kind met een beperking. Zo'n kind wordt gezien als een beproeving in het aardse leven en ouders proberen, vaak vanuit onwetendheid, iets 'recht' te trekken.'

'Ze willen dat hun kind gelukkig wordt en dat kan, zo is de overtuiging, alleen als je een partner hebt. Bereikt je zoon of dochter de huwbare leeftijd en vindt hij geen partner vanwege zijn beperking, dan moet jij als ouder je kind aan een huwelijkspartner helpen. Het kind zelf wordt niets gevraagd, ouders zijn al blij als het lukt’

Eer redden

‘Daarmee redden ze de eer van hun kind en familie, want als je dochter of zoon nooit trouwt, verliest ook de familie eer. Je kind hoort te trouwen, met of zonder handicap. '

'Overigens leggen veel professionals geen verband tussen huwelijksdwang en jongeren met een beperking. Vaak beseffen ze überhaupt niet hoeveel status een huwelijk heeft. Boven de 25 jaar ben je afgeschreven, laat staan als je 30 bent. En dat geldt voor zowel vrouwen als mannen.’

‘Ik herinner me een doofstom Marokkaans meisje, overdag ging ze naar de dagopvang voor jongeren met een beperking en 's avonds was ze thuis. Met haar ouders communiceerde ze in Nederlandse gebarentaal en kon daardoor moeilijk verbinding met ze krijgen, terwijl ze er zo naar hunkerde om meer in contact te staan met haar cultuur.’

Problematische cultuurverschillen

‘Toen ze eenmaal huwbaar was, is ze naar Marokko gebracht en uitgehuwelijkt. Met haar man keerde ze weer terug naar Nederland. Ze kregen een kind en in de eerste fase van haar huwelijk was ze gelukkig: eindelijk had ze het gevoel er bij te horen. Al gauw bleek dat het huwelijk niet stand zou houden: de communicatie- en cultuurverschillen waren problematisch.’

‘Steeds vaker liet haar echtgenoot aan de buitenwereld horen geen leven te kunnen hebben met een gehandicapte, volgens hem was hij het slachtoffer en niet het meisje. Hij was doodongelukkig omdat hij dag en nacht met zijn handen moest communiceren. Nadat hij zijn verblijfsrecht had, liet hij haar in de steek en zo werd ze dubbel slachtoffer; van haar beperking en haar cultuur. Haar droom viel compleet in duigen en dat geldt niet alleen voor vrouwen met een beperking, maar net zo voor mannen.'

'Deze jongeren zijn zo gigantisch beïnvloedbaar. De meisjes willen ook het bruidje zijn; je ziet bij een bruiloft die blik in hun ogen. Veel meiden willen natuurlijk een mooie bruid zijn, maar bij meisjes met een beperking zie ik dat verlangen nog meer; ze willen er zo graag bij horen. Alleen, is het ook de realiteit? Eerder een droombeeld vrees ik. Je zou ze willen waarschuwen. Ik zie dat vrouwen en mannen met een beperking op allerlei manieren vreselijk misbruikt en uitgebuit worden.'

Iets goed te maken

'Als een jongen met een beperking een leeftijd bereikt dat zijn moeder hem, vanwege de schaamtecultuur, niet meer kan verzorgen, wordt hij naar het land van herkomst gebracht en moet daar trouwen met een nichtje. Dat meisje zal hem, vanwege emotionele onderdrukking door de familie, niet snel durven verlaten.'

'Ze komen weer naar Nederland en moeten allebei leven met iemand voor wie ze niet gekozen hebben. De vrouwen worden door hun schoonouders vaak behandelt als slavinnen. Die vinden dat hun schoondochter iets goed te maken heeft, want doordat ze met hun zoon kon trouwen, is ze in Nederland.'

'Het beschermen van jongeren met een beperking tegen huwelijksdwang, vraagt een nog specialistischere aanpak dan bij jongeren zonder beperking. Door overheidsbeleid is het de laatste jaren moeilijker geworden een partner uit het buitenland te halen; je moet een baan hebben en voldoende verdienen. Voor jongeren met een beperking werkt dat beleid echter niet zo beschermend. Zij hebben vaak een uitkering waar deze regels niet voor gelden.’

‘Jongeren zonder beperking, die mogelijk te maken krijgen met huwelijksdwang, kunnen we via onderwijs en maatschappelijk werk weerbaarder maken. Bij jongeren met een beperking is dat moeilijker. We moeten bij deze groep ook inzetten op de ouders en hen laten inzien welke consequenties het uithuwelijken van hun kind heeft. De gevolgen op de lange termijn zijn vaak enorm. De kans is groot dat er gehandicapte kleinkinderen komen en dat hun zoon of dochter uiteindelijk door de partner in de steek gelaten wordt. Dan is er sprake van nog meer eerverlies.'

Kracht van cultuur

'Bij Spectrum bekijken we momenteel samen met andere organisaties, wat een goede aanpak zou kunnen zijn. Het vraagt ook tijd. De kracht van cultuur is zo ontzettend sterk. Van generatie op generatie worden waarden en normen doorgegeven. Ik merk het zelf. Ik was 15 en werd uitgehuwelijkt in Marokko, na 3 jaar kwamen we terug naar Nederland.’

‘Het huwelijk heb ik 20 jaar lang volgehouden, omdat ik net zo hard mee deed om de eer van de familie hoog te houden. Ik heb het gevoel aangepraat gekregen dat ík verkeerd was. Ik heb op de foute manier gehandeld, ik was geen lief en gehoorzaam meisje, ik heb mijn ouders pijn gedaan. Ik ging er in geloven, ik had iets recht te zetten naar mijn ouders, ik werd een voorbeeldige echtgenote. Ik mocht van mijzelf niet klagen, en al helemaal niet uiten dat ik niet van mijn man hield.’

‘Na 20 en een lange strijd met mijn ouders, zijn we gescheiden. Toen realiseerden mijn ouders zich pas wat de gevolgen van hun keuze was: hun dochter bleef alleen achter. Een half jaar geleden zei mijn moeder dat ze zich nooit meer zou bemoeien met de keuzes van haar dochter; ze had gezien wat ze me hadden aangedaan.’

Ingeslikte onderdrukking

‘Ik heb een volwassen dochter; ik was 16 toen ik haar kreeg. Ze had een vriend, wilde trouwen, maar verbrak uiteindelijk de verloving. En ik krijg nog kippenvel van mijn eigen reactie: “Wat zal de familie zeggen?” Ga je mijn nou hetzelfde aandoen als wat jouw ouders je hebben aangedaan, vroeg mijn dochter.

Het was een klap in mijn gezicht. Ik besefte weer hoe diep verankerd het zit. Ik wil het niet, maar toch word ook ik nog altijd gevoed door die troep die ik heb moeten slikken. Ingeslikte onderdrukking noem ik het. En zo kun je als ouder onbewust keuzes maken vanuit de ellende waar je juist aan wilt ontkomen.'

We mogen niet zwijgen

‘Die druk vanuit je eigen cultuur, waar je dagelijks mee te maken krijgt, is zo groot; het is hersenspoeling. En het vreselijke is dat juist jongeren met een beperking zo extra kwetsbaar zijn, zo beïnvloedbaar en zo'n makkelijk slachtoffer. Soms heb ik het gevoel, dat ik een roepende in de woestijn ben. Dan hoort geen vogel je. Uiteindelijk wordt je stem gehoord. Uiteindelijk bereikt je stem iemand en geeft hij het weer door. We mogen niet zwijgen, want dan zijn we medeplichtig aan de situatie waar deze jongeren in terechtkomen.’