Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUTEUR: SOMAJEH GHAEMINIA

Om huiselijk geweld aan te pakken en te voorkomen, moet je beginnen bij de kinderen. Dat is de visie van de meeste Nederlandse opvanghuizen, waar vrouwen die zijn gevlucht voor huiselijk geweld worden ondergebracht en begeleid.

‘Vroeger werden de kinderen gezien als een aanhangsel van hun moeder, waarbij alle aandacht naar haar ging het slachtoffer’, vertelt Robert Weinberg, die als maatschappelijk werker actief is binnen de vrouwen- en mannenopvang Blijf Groep in Amsterdam. ‘Nu is het gelukkig heel anders. Kinderen worden gezien als belangrijke partij. Er is steeds meer aanbod voor de kinderen in methodieken, er is kinderwerk en opvoedondersteuning voor de moeder.’

Altijd slachtoffer

Ook als kinderen niet zelf zijn geslagen of mishandeld, zijn ze altijd slachtoffer, benadrukt zijn collega Ruud van Buschbach. Van Buschbach is ruim twintig jaar werkzaam als sociaal pedagogisch werker op de vrouwenopvangcentra in de stad Haarlem en het nabijgelegen dorp Wormerveer. ‘Je hebt alles moeten achterlaten; je vader, je hond, de vriendjes op school. Mama’s hoofd staat nog helemaal niet naar wat jij nodig hebt, want die zit in de overlevingsmodus. Voor dat kind doe ik mijn uiterste best: school regelen, sportvereniging, kinderwerk. Je probeert de wereld voor het kind een beetje te helen.’

Dat betekent dus ook dat het systeem rondom het kind in beeld wordt gebracht. Om te beginnen bij de vader. Weinberg: ‘We praten niet meer over dader en slachtoffer, want het gebeurde is een dynamiek tussen twee mensen eventuele psychische stoornissen van de betrokkenen daargelaten.’

‘Daarom betrekken we vanaf het begin van het hulpverleningstraject ook de man of vrouw die geweld gebruikt heeft’, zegt Weinberg. ‘Zeker als er kinderen zijn, moet je het hele systeem in beeld brengen. Hoe kunnen we het veilig maken voor het kind? Hoe kan het straks genieten van zowel een vader als een moeder? Er wordt een ouderschapsplan en een veiligheidsplan opgesteld met de ouders. Veel kinderen in onze opvang blijven hun vader zien, in de weekenden en de vakanties.’

Frustratie voorkomen

‘Papa mag er ook gewoon zijn’, zegt Van Buschbach. Dat hij geweld heeft gebruikt bij ruzies met de moeder en dat de kinderen soms bang van hem zijn, wil niet zeggen dat hij als vader meteen is uitgeschakeld. ‘Vroeger gingen alle deuren dicht voor de daders, voor de mannen. Nu worden zij er direct bij betrokken. We bellen vaders op en zeggen: je kind is hier, hij maakt het goed, hij gaat naar school. Dat haalt veel druk weg. Dan mag het stel nog wel ruziën, maar dat is dan op partnerniveau, niet op ouderniveau.’

Hulpverleners spreken de mannen altijd op hun vaderrol aan, vertelt hij. Daarbij wordt het geweld veroordeeld en vervolgens gekeken naar de oorzaken. ‘Daarna gaan we samen kijken hoe we een veilige, geweldloze toekomst voor het kind kunnen vormgeven. Dat is in alle gesprekken het vertrekpunt.’

Weinberg vult aan: ‘Juist door te melden dat het kind in de opvang zit, verlaag je het risico op een nieuwe escalatie. Als mijn kind ineens werd meegenomen zonder dat ik weet of hij veilig is, zou ik ook in alle staten zijn. Mannen waarderen het ook, ze hebben niet langer het gevoel meteen 3-0 achter te staan, ook hun stem wordt nu gehoord.’

Mannen en jongens begrijpen

Om huiselijk geweld en kindermishandeling effectief te kunnen aanpakken, zeggen de twee, zou de hulpverlening een niveau dieper moeten gaan: hulpverleners moeten eerst jongens en mannen leren begrijpen. ‘Vrouwen zijn verbaal veel sterker dan jongens en mannen. Als ze op een punt komen dat ze de man taalkundig zo domineren dat hij het niet meer weet, dan heeft hij nog maar één wapen: de vuist. Als hij het niet meer weet, dan slaat hij. Een heel primaire reactie. Kinderen doen dat, en sommige vaders dus ook.’

Dat geldt niet alleen voor de vaders; ook de zoons lopen in de opvang risico om op te groeien tot gefrustreerde mannen. Voor moeders is het vaak makkelijker om de behoeften van hun dochters te herkennen dan die van hun zonen, ziet Van Buschbach op de werkvloer, waar hij de enige man is. ‘De ontwikkeling van een jongetje is gewoon anders. Zij willen rennen, hollen, vliegen, stoeien, ontdekken, meten en weten. En dan heb je in onze opvangcentra twaalf vrouwen die op je letten, ja dan doe je het dus als jongen nooit goed.’

Waar zijn de mannelijke hulpverleners?

Juist jongens die te maken hebben gehad met huiselijk geweld, hebben rolmodellen nodig, benadrukt Van Buschbach. Ze moeten van íemand leren dat het ook anders kan. Maar in de zorg, de maatschappelijke sector en het onderwijs zijn mannen in Nederland zwaar in de minderheid. ‘Waar zijn de mannen? Juist in de vrouwenopvang zou ik graag een kopie willen van de echte wereld.’

Kwetsbare jongens moeten volgens Van Buschbach kunnen zien dat er mannen zijn die goed kunnen omgaan met moeilijke situaties. Dat ze geweldloos kunnen discussiëren met vrouwen. Dat ze ook complimenten kunnen geven. Dat ze hun taken hebben in de huishouding en verzorging. En dat er mannen zijn die hun behoeftes begrijpen.

‘Als een jongetje hier in de boom hangt, begrijp ik dat meteen als man, want dat heb ik zelf vroeger ook gedaan. Ik weet precies hoe boomschors smaakt, want ik heb zelf mijn kaken erin gehad als kind.

Laatst probeerden twee jongetjes van het ene balkon op de andere te springen, daar werd een heel drama van gemaakt. Er moest een incidentenformulier komen. Terwijl ik denk: dit doen jongetjes nu eenmaal.’

Preventie

Weinberg: ‘Geweld en verwaarlozing voorkomen kunnen we niet altijd, maar we kunnen jongens hier wel leren hoe zij in een toekomstige onveilige situatie hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen en juist veilige situaties helpen creëren. Onlangs meldde zich bij de mannenopvang een man met oorlogstrauma’s die psychisch werd mishandeld door zijn vrouw. Hij zei: als ik was doorgegaan met deze relatie, zou het compleet zijn misgaan. Daarom is hij naar ons toegekomen.’

‘Een echte vent, die dat doet’, reageert zijn collega. ‘Daarin zou de overheid nog veel kunnen betekenen: de situatie van de mannen veel meer in de schijnwerpers zetten en taboes op huiselijk geweld doorbreken. Ook mannen kunnen soms hulp nodig hebben.’

Geen man kwam vroeger over de drempel van de vrouwenopvang in Nederland de opvang voor vrouwen die te maken hebben met huiselijk geweld. Maar wat vroeger onvoorstelbaar was, is nu realiteit: plegers van huiselijk geweld - vaak mannen - worden vanaf het begin betrokken bij de hulpverlening. Twee mannelijke hulpverleners van de Nederlandse organisatie Blijf Groep vertellen over de meerwaarde van werken met mannen binnen de vrouwenopvang.

Mannen in de hulpverlening

‘Sluit mannen niet buiten’