‘Het gaat niet om de schuldvraag’
Resolutions Approach is een methode die ouders helpt om samen met het sociaal netwerk en professionals meer veiligheid te creëren binnen hun gezin. Zónder dat iemand met een vinger wijst naar de ‘schuldige’. Onderzoekers Annemariek Sepers en Marija Maric zien hoe effectief dat is.
Resolutions Approach
Auteur: Mariëlle van Bussel | Leestijd: 5 minuten
Resolutions Approach bestaat uit zeven stappen die doorlopen worden in een periode van een tot anderhalf jaar.
In de eerste twee stappen werken professionals aan het opbouwen van een relatie met het gezin en het verzamelen van alle signalen die op onveiligheid wijzen. Dat doen ze door zowel met ouders als met andere betrokkenen - zoals de wijkagent, de docent op school, de buurman - te praten. Ook wordt er een begin gemaakt met het zoeken naar een netwerk. Wie zou geschikt kunnen zijn om het gezin te gaan helpen of ondersteunen?
Vervolgens wordt met behulp van Words and pictures het verhaal van het gezin op een voor de kinderen begrijpelijke manier uitgebeeld. De ouders maken, onder begeleiding van de therapeut, tekeningen van wat er aan de hand is. Er komt een antwoord op de vragen ‘Wie maken zich zorgen?’, ‘Waar maken zij zich zorgen over?’, ‘Wat gaan we eraan doen?’ en ‘Hoe ziet de toekomst eruit?’. Als er meerdere scenario’s liggen, worden ze allemaal uitgewerkt.
In zeven stappen
Annemariek Sepers: ‘Door openheid richting een beperkte kring, kunnen die mensen een rol gaan spelen voor het kind’
In de vierde stap onderzoeken ouders en therapeut wat het sociale netwerk kan betekenen voor het gezin. Sepers: ‘Het is belangrijk dat de geheimhouding opgeheven wordt en dat er openheid van zaken komt richting een beperkte kring van mensen. Alleen op die manier kunnen die mensen een rol gaan spelen in het leven van het kind.’
Met het netwerk en het gezin worden afspraken gemaakt: zo gaan we de veiligheid van de kinderen waarborgen. Als bijvoorbeeld is gebleken dat vader niet in staat is om op te voeden, zal oma erbij zijn als hij alleen is met zijn kind. De therapeut geeft goedkeuring aan de afspraken. Zo wordt voorkomen dat bijvoorbeeld de oom die ooit zijn eigen kind mishandelde nu een rol speelt in het betreffende gezin.
Vervolgens doen alle betrokkenen een rollenspel. Ze spelen een gezin waarin de ouders kindermishandeling wél bekend hebben en openstaan voor hulp. Gesprekken hierover met de therapeut leveren inzichten op, en nieuwe vaardigheden.
Tot slot wordt er een definitief veiligheidsplan opgesteld. In twee follow-up sessies komen alle betrokkenen bij elkaar om te bespreken hoe het gaat.
Vaardigheden en oplossingen
Annemariek Sepers: ‘Ouders die eerst riepen dat ze geen hulp nodig hadden, benoemen achteraf positieve effecten’
Een baby komt met letsel op de spoedeisende hulp. De ouders vertellen dat hun kind van de commode gevallen is. De arts constateert dat dat geen geloofwaardig scenario is. Het letsel kan onmogelijk ontstaan zijn na een val. De ouders weten het dan ook niet, zeggen ze.
‘Omdat er twee verschillende scenario’s liggen, is dit een typische casus waarbij je Resolutions Approach kunt inzetten: een oplossingsgerichte methode, ontwikkeld door de Britse Susie Essex,’ zegt klinisch psycholoog Annemariek Sepers, die de methode gebruikt bij ARQ Centrum ’45, het landelijk centrum voor diagnostiek en behandeling van complexe psychotraumaklachten, en promotieonderzoek doet naar de effecten ervan.
‘De meeste methoden die ingezet worden bij vermoedens van kindermishandeling zijn gericht op het achterhalen van wat er precies gebeurd is,’ voegt Marija Maric toe. Zij is onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam en copromotor van Sepers onderzoek. ‘Maar Resolutions Approach omzeilt op een elegante manier het aanwijzen van een schuldige.’
Sepers: ‘De methode Resolutions Approach stapt over die bewijsdrang heen. Ouders hoeven zich dus niet te verdedigen en werken makkelijker mee. Je voorkomt dat je in allerlei discussies terechtkomt die veel tijd en energie kosten en die vaak de samenwerking met de ouders niet ten goede komen.
De methode draait om de feitelijke zorgen. Als oma zegt dat vader zijn kinderen slaat, is dat geen feit, maar het is wél een feit dat oma dat zegt. Dus we verzamelen de signalen volgens stap 1 van de Meldcode, noteren alle scenario’s, ook die van bijvoorbeeld een buurvrouw of politieagent.’
Uiteindelijk is het doel dat geen enkele van de genoemde scenario’s in de toekomst zal voorkomen. ‘Het werken met meerdere scenario’s is dan een voordeel,’ vindt Sepers, ‘want hoe meer er zijn, hoe meer aanknopingspunten er zijn om mishandeling in de toekomst te voorkomen.’
Geen discussies
Niet voor elk gezin
Hoewel Resolutions Approach sinds 2009 in Nederland gebruikt wordt, is er nog weinig onderzoek gedaan naar de effecten ervan. In het buitenland zijn drie onderzoeken bekend met positieve resultaten. In Nederland is Sepers de eerste die onderzoek doet naar deze methode. Haar copromotor Maric: ‘Hoewel we nog niet alle data geanalyseerd hebben, kunnen we voorzichtig zeggen dat er sprake is van enige vermindering van incidenten van kindermishandeling en dus meer veiligheid in de gezinnen die volgens deze methode zijn begeleid.’
Ook geven deze ouders aan dat ze vaardigheden en oplossingen hebben geleerd die hen helpen omgaan met risicovolle situaties, zegt Maric. ‘Ze weten bijvoorbeeld wanneer ze een time-out kunnen inzetten, of gescheiden ouders doen de overdracht van hun kind voortaan via een derde persoon. Ouders verzinnen deze oplossingen samen met hun netwerk, ze moeten tenslotte door hen gedragen worden.’
Doen wat werkt. Het eerste effectiviteitsonderzoek in Nederland naar een multidisciplinaire aanpak van kindermishandeling - Resolutions Approach, ZonMw
Een effectiviteitsstudie naar de Resolutions Approach, Kind en Adolescent Praktijk (2018)
Als er ‘niets aan de hand’ is. Een oplossingsgerichte methode bij ontkenning van kindermishandeling door A. Turnell, S. Essex, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten (2010)
Meer informatie
‘Het mooie is,’ voegt Sepers toe, ‘dat ouders die eerst riepen dat ze geen hulp nodig hadden - want met hen was immers niets mis - achteraf positieve effecten benoemen. Vooral de steun van het netwerk vinden ze erg prettig.’ Ook de therapeuten zelf zijn positief. ‘De zeven stappen bieden handvatten,’ zegt Sepers. ‘Hulpverleners weten wat hen te doen staat.’
Niet elk gezin waarover vermoedens van kindermishandeling bestaan, is geschikt voor Resolutions Approach. De wil moet aanwezig zijn om als gezin samen verder te gaan. En de ouders moeten een eenduidig doel willen vaststellen dat haalbaar lijkt. Zo’n doel kan van alles zijn. Voor een vader met ernstige psychiatrische problematiek is het misschien: een veilige omgang met zijn kind. In een ander gezin kan het doel zijn: een uit huis geplaatst kind weer veilig thuis laten wonen.
Zijn de ouders bijvoorbeeld in een vechtscheiding verwikkeld, dan is de methode volgens Sepers minder geschikt. ‘Een van de ouders kan stiekem een ander doel hebben. Die wil bijvoorbeeld bewijzen dat het kind niet bij moeder kan wonen. Dan is er op papier een gezamenlijk doel, maar in de praktijk spelen er dan andere belangen.’
Marija Maric: ‘Je kunt als hulpverlener aan de slag, ook al zijn de zorgen rondom een gezin niet onderzocht’
Patstellingen of ruzies voorkomen
Wat voor Maric en Sepers de grootste winst is van Resolutions Approach? ‘Ouders en professionals werken samen in plaats van terecht te komen in patstellingen of ruzies. Zo wordt voorkomen dat de samenwerking spaak loopt en dat een kind alsnog uit huis wordt geplaatst. Of dat hulpverleners een gezin vanwege gebrek aan medewerking loslaten en dat er dus niets verandert.’
Maric: ‘Als je als hulpverlener zorgen hebt, kun je aan de slag, ook al zijn de zorgen rondom een gezin niet onderzocht. Het is een laagdrempelige methode die professionals makkelijker zullen inzetten, juist omdat ze niet op zoek hoeven naar die waarheid.’
Voor haar promotieonderzoek naar de effecten van Resolutions Approach volgt Annemariek Sepers 16 gezinnen. Behalve ARQ Centrum ’45 Kind en Gezin, zijn bij het onderzoek betrokken: Rivierduinen Kind en Jeugd, De Waag Leiden, Kenter en Altra.
Over het onderzoek
Auteur: Mariëlle van Bussel | Leestijd: 5 minuten
‘Het gaat niet om de schuldvraag’
Resolutions Approach is een methode die ouders helpt om samen met het sociaal netwerk en professionals meer veiligheid te creëren binnen hun gezin. Zónder dat iemand met een vinger wijst naar de ‘schuldige’. Onderzoekers Annemariek Sepers en Marija Maric zien hoe effectief dat is.
Resolutions Approach
Doen wat werkt. Het eerste effectiviteitsonderzoek in Nederland naar een multidisciplinaire aanpak van kindermishandeling - Resolutions Approach, ZonMw
Een effectiviteitsstudie naar de Resolutions Approach, Kind en Adolescent Praktijk (2018)
Als er ‘niets aan de hand’ is. Een oplossingsgerichte methode bij ontkenning van kindermishandeling door A. Turnell, S. Essex, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten (2010)
Meer informatie
Een baby komt met letsel op de spoedeisende hulp. De ouders vertellen dat hun kind van de commode gevallen is. De arts constateert dat dat geen geloofwaardig scenario is. Het letsel kan onmogelijk ontstaan zijn na een val. De ouders weten het dan ook niet, zeggen ze.
‘Omdat er twee verschillende scenario’s liggen, is dit een typische casus waarbij je Resolutions Approach kunt inzetten: een oplossingsgerichte methode, ontwikkeld door de Britse Susie Essex,’ zegt klinisch psycholoog Annemariek Sepers, die de methode gebruikt bij ARQ Centrum ’45, het landelijk centrum voor diagnostiek en behandeling van complexe psychotraumaklachten, en promotieonderzoek doet naar de effecten ervan.
‘De meeste methoden die ingezet worden bij vermoedens van kindermishandeling zijn gericht op het achterhalen van wat er precies gebeurd is,’ voegt Marija Maric toe. Zij is onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam en copromotor van Sepers onderzoek. ‘Maar Resolutions Approach omzeilt op een elegante manier het aanwijzen van een schuldige.’
Geen discussies
Sepers: ‘De methode Resolutions Approach stapt over die bewijsdrang heen. Ouders hoeven zich dus niet te verdedigen en werken makkelijker mee. Je voorkomt dat je in allerlei discussies terechtkomt die veel tijd en energie kosten en die vaak de samenwerking met de ouders niet ten goede komen.
De methode draait om de feitelijke zorgen. Als oma zegt dat vader zijn kinderen slaat, is dat geen feit, maar het is wél een feit dat oma dat zegt. Dus we verzamelen de signalen volgens stap 1 van de Meldcode, noteren alle scenario’s, ook die van bijvoorbeeld een buurvrouw of politieagent.’
Uiteindelijk is het doel dat geen enkele van de genoemde scenario’s in de toekomst zal voorkomen. ‘Het werken met meerdere scenario’s is dan een voordeel,’ vindt Sepers, ‘want hoe meer er zijn, hoe meer aanknopingspunten er zijn om mishandeling in de toekomst te voorkomen.’
Resolutions Approach bestaat uit zeven stappen die doorlopen worden in een periode van een tot anderhalf jaar.
In de eerste twee stappen werken professionals aan het opbouwen van een relatie met het gezin en het verzamelen van alle signalen die op onveiligheid wijzen. Dat doen ze door zowel met ouders als met andere betrokkenen - zoals de wijkagent, de docent op school, de buurman - te praten. Ook wordt er een begin gemaakt met het zoeken naar een netwerk. Wie zou geschikt kunnen zijn om het gezin te gaan helpen of ondersteunen?
Vervolgens wordt met behulp van Words and pictures het verhaal van het gezin op een voor de kinderen begrijpelijke manier uitgebeeld. De ouders maken, onder begeleiding van de therapeut, tekeningen van wat er aan de hand is. Er komt een antwoord op de vragen ‘Wie maken zich zorgen?’, ‘Waar maken zij zich zorgen over?’, ‘Wat gaan we eraan doen?’ en ‘Hoe ziet de toekomst eruit?’. Als er meerdere scenario’s liggen, worden ze allemaal uitgewerkt.
In zeven stappen
Annemariek Sepers: ‘Door openheid richting een beperkte kring, kunnen die mensen een rol gaan spelen voor het kind’
In de vierde stap onderzoeken ouders en therapeut wat het sociale netwerk kan betekenen voor het gezin. Sepers: ‘Het is belangrijk dat de geheimhouding opgeheven wordt en dat er openheid van zaken komt richting een beperkte kring van mensen. Alleen op die manier kunnen die mensen een rol gaan spelen in het leven van het kind.’
Met het netwerk en het gezin worden afspraken gemaakt: zo gaan we de veiligheid van de kinderen waarborgen. Als bijvoorbeeld is gebleken dat vader niet in staat is om op te voeden, zal oma erbij zijn als hij alleen is met zijn kind. De therapeut geeft goedkeuring aan de afspraken. Zo wordt voorkomen dat bijvoorbeeld de oom die ooit zijn eigen kind mishandelde nu een rol speelt in het betreffende gezin.
Vervolgens doen alle betrokkenen een rollenspel. Ze spelen een gezin waarin de ouders kindermishandeling wél bekend hebben en openstaan voor hulp. Gesprekken hierover met de therapeut leveren inzichten op, en nieuwe vaardigheden.
Tot slot wordt er een definitief veiligheidsplan opgesteld. In twee follow-up sessies komen alle betrokkenen bij elkaar om te bespreken hoe het gaat.
Niet voor elk gezin
Niet elk gezin waarover vermoedens van kindermishandeling bestaan, is geschikt voor Resolutions Approach. De wil moet aanwezig zijn om als gezin samen verder te gaan. En de ouders moeten een eenduidig doel willen vaststellen dat haalbaar lijkt. Zo’n doel kan van alles zijn. Voor een vader met ernstige psychiatrische problematiek is het misschien: een veilige omgang met zijn kind. In een ander gezin kan het doel zijn: een uit huis geplaatst kind weer veilig thuis laten wonen.
Zijn de ouders bijvoorbeeld in een vechtscheiding verwikkeld, dan is de methode volgens Sepers minder geschikt. ‘Een van de ouders kan stiekem een ander doel hebben. Die wil bijvoorbeeld bewijzen dat het kind niet bij moeder kan wonen. Dan is er op papier een gezamenlijk doel, maar in de praktijk spelen er dan andere belangen.’
Vaardigheden en oplossingen
Voor haar promotieonderzoek naar de effecten van Resolutions Approach volgt Annemariek Sepers 16 gezinnen. Behalve ARQ Centrum ’45 Kind en Gezin, zijn bij het onderzoek betrokken: Rivierduinen Kind en Jeugd, De Waag Leiden, Kenter en Altra.
Over het onderzoek
Hoewel Resolutions Approach sinds 2009 in Nederland gebruikt wordt, is er nog weinig onderzoek gedaan naar de effecten ervan. In het buitenland zijn drie onderzoeken bekend met positieve resultaten. In Nederland is Sepers de eerste die onderzoek doet naar deze methode. Haar copromotor Maric: ‘Hoewel we nog niet alle data geanalyseerd hebben, kunnen we voorzichtig zeggen dat er sprake is van enige vermindering van incidenten van kindermishandeling en dus meer veiligheid in de gezinnen die volgens deze methode zijn begeleid.’
Ook geven deze ouders aan dat ze vaardigheden en oplossingen hebben geleerd die hen helpen omgaan met risicovolle situaties, zegt Maric. ‘Ze weten bijvoorbeeld wanneer ze een time-out kunnen inzetten, of gescheiden ouders doen de overdracht van hun kind voortaan via een derde persoon. Ouders verzinnen deze oplossingen samen met hun netwerk, ze moeten tenslotte door hen gedragen worden.’
Annemariek Sepers: ‘Ouders die eerst riepen dat ze geen hulp nodig hadden, benoemen achteraf positieve effecten’
‘Het mooie is,’ voegt Sepers toe, ‘dat ouders die eerst riepen dat ze geen hulp nodig hadden - want met hen was immers niets mis - achteraf positieve effecten benoemen. Vooral de steun van het netwerk vinden ze erg prettig.’ Ook de therapeuten zelf zijn positief. ‘De zeven stappen bieden handvatten,’ zegt Sepers. ‘Hulpverleners weten wat hen te doen staat.’
Patstellingen of ruzies voorkomen
Wat voor Maric en Sepers de grootste winst is van Resolutions Approach? ‘Ouders en professionals werken samen in plaats van terecht te komen in patstellingen of ruzies. Zo wordt voorkomen dat de samenwerking spaak loopt en dat een kind alsnog uit huis wordt geplaatst. Of dat hulpverleners een gezin vanwege gebrek aan medewerking loslaten en dat er dus niets verandert.’
Marija Maric: ‘Je kunt als hulpverlener aan de slag, ook al zijn de zorgen rondom een gezin niet onderzocht’
Maric: ‘Als je als hulpverlener zorgen hebt, kun je aan de slag, ook al zijn de zorgen rondom een gezin niet onderzocht. Het is een laagdrempelige methode die professionals makkelijker zullen inzetten, juist omdat ze niet op zoek hoeven naar die waarheid.’