Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUTEUR: MIRJAM BLAAK

Wat kan de transitie van de jeugdzorg, die sinds 1 januari een feit is, opleveren voor de preventie en aanpak van kindermishandeling?

‘Voor 1 januari waren zowel de gemeente als de provincie en het Rijk een beetje verantwoordelijk voor het functioneren van het stelsel; ieder financierde een deel. Dat bemoeilijkte het integraal werken, wat eigenlijk niet oplosbaar was omdat het stelsel als geheel niet één baas had. Sinds 1 januari heeft het dat wel: de gemeente is de baas. Die heeft te zorgen dat het totale stelsel van jeugdhulp goed functioneert. Het Kinderrechtenverdrag is een heel mooi richtsnoer om daar vorm en inhoud aan te geven.’

Het onderzoek van de Kinderombudsman van vorig jaar noemt het preventiebeleid van gemeenten een ‘papieren tijger’. Er staan veel intenties zwart op wit, maar gemeenten hebben niet altijd zicht op resultaten. Hoe kan dat verbeteren?

‘Huiselijk geweld en kindermishandeling vormen het grootste geweldprobleem in onze samenleving. Juist op de plek waar je je veilig moet kunnen voelen, vindt het meeste geweld plaats. Daarom is het zo belangrijk om als gemeente je rol als regievoerder van het jeugdstelsel serieus te nemen en om samen met andere gemeenten een vuist te maken en dit grote vraagstuk aan te pakken. De eerste stap is dat alle gemeenten, hoe klein ook, een eigen aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling formuleren. Dat wordt nu vaak regionaal opgepakt vanuit de centrumgemeenten, maar dat is niet voldoende. Juist op het niveau van je eigen gemeente kun je het op tal van punten nog veel beter doen.’

Kunt u daar een voorbeeld van geven?

‘Neem het signaleren van kindermishandeling en huiselijk geweld. Onder mijn voorganger Jantine Kriens is in Rotterdam de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling ontwikkeld. Nog voordat de meldcode in de wet is opgenomen en landelijk beleid werd, hebben we die in Rotterdam verankerd in ons subsidiebeleid.

Om als instelling in aanmerking te komen voor subsidie, moet je een aandachtsfunctionaris in je organisatie benoemen voor de invoering van de meldcode. Die aandachtsfunctionarissen leiden we vervolgens op. Langs die weg maken we de professionals in al deze organisaties veel alerter op huiselijk geweld en kindermishandeling.

Wij zien in Rotterdam dat dit effect heeft. Het aantal meldingen huiselijk geweld en kindermishandeling is toegenomen. We weten inmiddels ook da mensen in Rotterdam veel eerder melden. Vond het geweld dat gemeld wordt voorheen gemiddeld al vijf jaar lang plaats, nu is dat een jaar. Ik ben me ervan bewust dat het altijd het topje van de ijsberg blijft, maar het is belangrijk dat we nu een groter topje eerder in beeld hebben.’

Wat moet er vervolgens gebeuren om te zorgen dat het geweld stopt en dat duurzame veiligheid wordt bereikt bij de gezinnen die in beeld zijn?

‘Het is belangrijk dat wethouders, hoe klein hun gemeente ook is, beseffen dat zij door regie te nemen, kindermishandeling daadwerkelijk kunnen terugdringen. Als je de aanpak helemaal verankerd in je gemeente, kun je niet alleen de alertheid vergroten van alle mensen die met kinderen en gezinnen werken, maar kun je ook sneller ingrijpen om het geweld te stoppen door multidisciplinair samen te werken.

Dat heeft Rotterdam voor elkaar gekregen met het Jeugdbeschermingsplein. Op het Jeugdbeschermingsplein kunnen alle professionals een melding doen als zij zich ernstige zorgen maken over de veiligheid en ontwikkeling van kinderen en vinden dat een aanpak nodig is met dwang of drang.

Dit leidt sneller tot hulp, dichtbij en met de gezinnen, waardoor minder vaak een zwaar traject ingezet hoeft te worden. Daarnaast kun je als gemeente heel veel doen in het herstel van kindermishandeling; je bent immers ook opdrachtgever en inkoper van zorg.’

Wat doet Rotterdam op het terrein van herstel?

‘Wij hebben tal van interventies ingekocht die vorig jaar ook werden aangeboden, bijvoorbeeld GGZ-hulp en traumazorg. Voor wie Rotterdam het nog niet zo intensief geregeld heeft als ik zou willen, is voor kinderen in de vrouwenopvang. Ik wil dat we ook hun passende zorg kunnen bieden, ook in traumaverwerking.

Ik ga daarover met de vrouwenopvang en met de instellingen voor jeugd- en opvoedhulp in gesprek. Dit is slechts één voorbeeld. Er valt op dit terrein in Nederland nog veel te verbeteren. De kennis en expertise over de interventies die na een situatie van kindermishandeling het meest effectief zijn bij het herstel van het gewone leven, staan deels nog in de kinderschoenen. Hierin moeten gemeenten en instellingen echt samenwerken; niet zelf het wiel uitvinden.’

Hoe weten we of een gemeentelijke aanpak effect heeft en of duurzame veiligheid wordt bereikt?

‘Tot een gemeentelijke aanpak behoort een monitor op zowel de maatregelen die je neemt als op het resultaat dat je bereikt. We komen in Rotterdam over een paar maanden met een nieuw programma huiselijk geweld en kindermishandeling waarin we een hele set aan indicatoren hebben opgenomen. Deze set monitort niet alleen de maatregelen die we nemen en hoe het proces functioneert, maar focust ook op een aantal effectindicatoren.

We gaan dus ook na of het in de gezinnen die we in beeld hebben na onze interventies rustig blijft. Op basis van deze gegevens kunnen wij de optelsom maken of de aanpak effectief is of niet. Daarnaast vind ik dat het bij de nieuwsgierigheid van instellingen hoort om te willen weten of de interventies die zij aanbieden effectief zijn. Daarom is het zo belangrijk om samen een vrij uitvoerige onderzoeksagenda te hebben over de effectiviteit van interventies en het stelsel.’

Hugo de Jonge is wethouder Onderwijs, Jeugd en Zorg in Rotterdam en sinds kort lid van de Taskforce kindermishandeling en seksueel misbruik. Hij roept alle wethouders in Nederland op om een eigen gemeentelijke aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling te formuleren en van elkaar te leren.

HUGO DE JONGE, wethouder Rotterdam:

‘Wethouders kunnen kindermishandeling daadwerkelijk terugdringen’