Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

• Vanaf 2007 is wettelijk vastgelegd: ‘in de verzorging en opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe’. Artikel 247 tweede lid, Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek (uitgebreid met wettelijke norm geweldloos opvoeden op 25 april 2007).
• Bussmann, K. D., Erthal, S. C., & Schroth, A. (2009). The Effect of Banning Corporal Punishment in Europe: A Five-Nation Comparison. Hallte-Wittenberg, Germany: Martin-Luther-Universität. Geraadpleegd op: http://www.endcorporalpunishment.org/pages/pdfs/reports/Bussman%20-%20Europe%205%20nation%20report%202009.pdf
• Lorber, M, F., & Egeland, B. (2011). Parenting and infant difficulty: Testing a mutual exacerbation hypothesis to predict early onset conduct problems. Child Development, 82(6), 2006-2020. doi:10.1111/j.1467-8624.2011.01652.x
• Gershoff E.T. (2002), Corporal punishment by parents and associated child behaviors and experiences: a meta-analytic and theoretical review. Psychological Bulletin, 128 (4), p. 539-579.
• Durrant J. (2005) , Corporal punishment: prevelance, predictors and implications for child behaviour and development. S.N. Hart (ed.), Eliminating corporal punishment: the way forward to constructive child discipline, p. 49-90. Parijs, UNESCO.
• Scott, S. (1998). Fortnightly review: Aggressive behaviour in childhood. British Medical Journal, 316, 202-206. doi: 10.1136/bmj.316.7126.202
• Bussmann, K. D., Erthal, S. C., & Schroth, A. (2009). The Effect of Banning Corporal Punishment in Europe: A Five-Nation Comparison. Hallte-Wittenberg, Germany: Martin-Luther-Universität. Geraadpleegd op: http://www.endcorporalpunishment.org/pages/pdfs/reports/Bussman%20-%20Europe%205%20nation%20report%202009.pdf
• Hermanns, J. (2008). Het bestrijden van kindermishandeling: Een aanpak die werkt. Nederlands Jeugdinstituut [NJI] & programmaministerie voor Jeugd en Gezin.
• Factsheet Nederlands Jeugd Instituut (2009), Opvoeden zonder geweld; informatie voor beroepskrachten.
• Hermanns, J. (2008). Het bestrijden van kindermishandeling: Een aanpak die werkt. Nederlands Jeugdinstituut [NJI] & programmaministerie voor Jeugd en Gezin.
• http://www.nji.nl/nl/Als_opvoeden_even_lastig_is.pdf
• www.opvoeden.nl
• Bussmann, K. D., Erthal, S. C., & Schroth, A. (2009). The Effect of Banning Corporal Punishment in Europe: A Five-Nation Comparison. Hallte-Wittenberg, Germany: Martin-Luther-Universität. Geraadpleegd op: http://www.endcorporalpunishment.org/pages/pdfs/reports/Bussman%20-%20Europe%205%20nation%20report%202009.pdf
• Boyson, R., 2002, Equal Protection for Children: An overview of the experience of countries that accord children full protection from physical punishment, London: National Society for the Prevention of Cruelty to Children www.nspcc.net/Inform/publications/downloads/equalprotectionforchildren_wdf48095.pdf
• Op de website www.endcorporalpunishment.org is een overzicht te vinden van de vele internationale studies naar dit thema. (http://www.endcorporalpunishment.org/pages/frame.html?http%3A//www.endcorporalpunishment.org/pages/progress/table_a-d.html
• Factsheet Nederlands Jeugd Instituut (2009), Opvoeden zonder geweld; informatie voor beroepskrachten.

Merian Bouwmeester

‘Stevig Ouderschap bestaat uit een serie huisbezoeken door een ervaren jeugdverpleegkundige. Stevig Ouderschap is bedoeld voor ouders die zelf in hun jeugd geen goed voorbeeld hebben gehad, ouders die er alleen voor staan (nauwelijks een sociaal netwerk hebben) of kampen met psychische-, verslavings- of relatieproblematiek.

onderzoeker en bestuurslid programma Stevig Ouderschap

We richten ons ook op alleenstaande ouders, ouders jonger dan 19 jaar en ouders met premature of dysmature kinderen. Tijdens de 6 á 10 huisbezoeken vinden veel gesprekken plaats. Het gaat daarbij vooral over de vraag wat voor ouder je wilt zijn. Ouders worden zich meer bewust van wie ze als kind waren en op welke manier ze hun eigen kind willen grootbrengen.’

Ouders die een eerste kind krijgen, zijn het meest gebaat bij Stevig Ouderschap. In ongeveer de helft van de deelnemende gemeenten wordt het programma daarom prenataal gestart. Dat is het moment waarop ouders zich vaak ten volle realiseren wat een enorme verantwoordelijkheid het opvoeden van een kind is.

In die beginfase sta je als ouder nog open voor alles wat jou kan helpen om een goede ouder te zijn. Naarmate je verder bent en soms al meerdere kinderen hebt kun je meer en meer in ouderschapspatronen terechtkomen waar je liever niet in wil zitten, waar je je als ouder misschien voor schaamt of waar je zelfs je kop voor in het zand steekt. Het is moeilijker om ingesleten patronen op een later moment nog te veranderen.

Juist ouders die zelf in hun eigen jeugd geen goed voorbeeld hebben gehad en die er vaak alleen voor staan, realiseren zich vaak op het moment dat ze een kind krijgen: wat heb ik nou helemaal te bieden? Op het moment dat een ouder meestal bij het consultatiebureau de vragenlijst voor Stevig Ouderschap invult, neem hij of zij eigenlijk al de beslissing om dingen bespreekbaar te maken.

De screeningsvragenlijst en informatieve brochure voor ouders hebben we, in samenwerking met Ouders Online, onlangs aangepast. Ouders hadden soms het gevoel lijdend voorwerp te zijn in de ‘opsporing van kindermishandeling’ of voelden zich betutteld door de wijze waarop ze bevraagd werden. We hebben deze kritiek serieus genomen en de bewoordingen in de vragenlijst beter afgestemd op de positie van ouders.

Effect

‘Uit onderzoek blijkt dat gezinnen die aan Stevig Ouderschap meedoen gedurende de eerste twee levensjaren van het kind méér gebruik maken van psychosociale hulp (maatschappelijk werk, schuldhulpverlening of relatietherapie) en ze maken minder gebruik van medische hulpverlening. Ter vergelijking met gezinnen met eenzelfde ‘risicoprofiel’ die níet aan Stevig Ouderschap meededen: Zij maakten eerder en meer gebruik van medische voorzieningen.

Mijn advies aan gemeenten is om Stevig Ouderschap in te zetten via de jeugdgezondheidszorg (in samenwerking met verloskundigenzorg en kraamzorg). De jeugdgezondheidszorg krijgt daarmee enerzijds een goed instrument om de groep ouders met een verhoogd risico op ernstige opvoedingsproblematiek in beeld te krijgen, en anderzijds krijgt de jgz-professionals de mogelijkheid om zelf een goede interventie uit te uitvoeren, om te ontzorgen en te normaliseren.’

Els Verkerk (Stichting Opvoeden):

Opvoeden.nl:

‘Betrouwbare informatie en een wegwijzer naar hulp’

Stichting Opvoeden biedt via www.opvoeden.nl ouders betrouwbare, gevalideerde basisinformatie over opvoeding. Els Verkerk, directeur Stichting Opvoeden: ‘We willen alle ouders betrouwbare informatie geven en ouders, die meer vragen of problemen hebben, toe te leiden naar de juiste hulp’.

‘Internet is een veilige, anonieme vindplaats. Maar als je als ouder zoekt op internet ben je vooral op zoek naar betrouwbare informatie. Via www.opvoeden.nl krijgen alle (aanstaande) ouders dezelfde basisinformatie over opvoeding: van zwangerschap, baby- en peutertijd tot pubers en adolescenten. We hebben in 2011 de grootste online bronnen bij elkaar gebracht en dat laten valideren door kennis- en thema-instituten. Ook hebben we een keurmerk voor betrouwbare opvoedinformatie ontwikkeld.

Preventie

Deze website met informatie zie ik als primaire preventie. We kunnen wel vinden dat ouders iets zouden móeten weten, van belang is dat ouders zélf informatie willen hebben en daarnaar op zoek gaan. Je moet ouders eigenlijk een pad wijzen. We leren onze kinderen allemaal zwemmen, dat is in Nederland vanzelfsprekend. Het is niet vanzelfsprekend dat je een basis mee krijgt aan informatie om je kind op te voeden. Hoe doe je dat als opvoeder? Wat kun je allemaal doen en wat zou je kunnen vermijden?

Ouders niet vertellen hoe het moet

We vertellen ouders niet hoe het moet: we geven suggesties, bieden betrouwbare informatie, gebaseerd op actuele kennis uit wetenschap en praktijk, waar ouders direct mee geholpen zijn. Dat geeft ouders veiligheid en vertrouwen. Het wordt niet opgelegd, maar het ís er wel. Een digitale snelweg dus voor ouders: snel naar betrouwbare informatie en een wegwijzer naar hulp.

Diverse onderzoeken wijzen uit dat ouders met hun opvoedvragen eerst binnen de eigen familie- en vriendenkring te rade gaan. Op de tweede plaats staat internet als informatiebron. Pas in derde instantie vragen ouders informatie of hulp aan een professionele instantie.

Bijna iedere ouder komt met zijn kind bij een consultatiebureau. Zij kunnen ouders ook de weg wijzen naar offline en online informatie of hulp. Daarbij zou het goed zijn als alle professionals die met ouders en kinderen werken, deze online informatiebron weten te vinden en er gebruik van maken. Daarmee zorg je ervoor dat ouders ook via professionals dezelfde betrouwbare informatie en adviezen krijgen.

Gebruiken in preventiebeleid

Nu nog is het ministerie van VWS de opdrachtgever van deze informatiebank en vanaf 2015 zal de VNG dit namens de Nederlandse gemeenten overnemen. Deze site is dus van alle gemeenten.

Mijn advies: deze gevalideerde databank met opvoedinformatie is een betrouwbare informatiebron voor alle ouders. Gebruik deze site en informatie nog meer in je preventiebeleid voor ouders en kinderen. Bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van wijk- en buurtteams (zet ‘m op de digitale wijkportal) en zorg dat scholen en kinderopvanginstellingen deze site op hun website hebben staan. Alle loketten waar ouders met opvoedvragen komen kunnen vrij gebruik maken van deze site en ernaar doorverwijzen.'

Meer informatie

www.opvoeden.nl

Lichamelijke straffen worden minder toegepast door ouders in landen waar dit verboden is. Dit blijkt uit een onderzoek gehouden in Zweden, Oostenrijk en Duitsland, waar lichamelijke straffen verboden zijn, en in Frankrijk en Spanje, waar dit niet het geval is.

In elk land namen 5.000 ouders deel aan het onderzoek. Ze kregen vragen over hun eigen ervaringen met geweld, wat ze vinden van lichamelijk straffen en hun kennis en opvattingen over het wettelijk verbod.

In Spanje en Frankrijk pasten bijna de helft van de ouders meer dan eens zware lichamelijke straffen toe. Ze slaan hun kind in het gezicht of gebruiken een voorwerp. In de landen waar lichamelijke straffen verboden zijn, sloeg 3,4 procent (Zweden) tot 14 procent (Oostenrijk en Duitsland) hun kind.

Deze ouders toonden ook minder acceptatie en rechtvaardiging voor lichamelijke straffen. Dit in tegenstelling tot de Spanjaarden en de Fransen: respectievelijk 20 en 27 procent vond dat een klap in het gezicht soms de beste en snelste manier is om met een situatie om te gaan.

De kennis van de Zweedse, Oostenrijkse en Duitse ouders over het wetsverbod is één van de vier factoren die het meest van invloed waren op het gegeven of zij wel of niet hun kind lichamelijk straften.

Wetgeving en voorlichting

Uit dit, en ander grootschalig onderzoek in 11 Europese landen, blijkt dat voorlichtingscampagnes zonder dat er een wettelijk verbod op lichamelijke straffen is, nauwelijks effect hebben.

Wordt er wel een wetsverbod ingevoerd in combinatie met voorlichting, dan kan dat significant effect hebben op de houding en het gedrag van mensen. Daarom concluderen de onderzoekers dat er 'niet langer enige twijfel kan bestaan over het geweldsbeperkende effect van een verbod op geweld in de opvoeding'.

Samengevat concluderen onderzoekers in verschillende (West-)Europese landen dat de combinatie van een wettelijk verbod op geweld in de opvoeding mét een goede publieksvoorlichting leidt tot:

•  
• Verandering in gedrag: minder ouders passen fysieke (gewelddadige) straffen in de opvoeding toe.
• Meer kennis: ouders weten dat opvoedgeweld volgens de wet niet is toegestaan.
• Verandering in attitude: meer ouders vinden het gebruik van fysiek opvoedgeweld onacceptabel.

Dit soort studies leveren geen harde bewijzen, maar maken wel aannemelijk dat algemene wetgeving in combinatie met publieksvoorlichting een bijdrage kan leveren aan het terugdringen van geweld in gezinnen. De verwachting is dat op termijn daarmee ook kindermishandeling wordt tegengegaan.

Voorlichting over geweldloos opvoeden start met het actief en mondeling informeren van (jonge) ouders over de bij norm van geweldloos opvoeden. Ouders kunnen vervolgens leren waarom het toepassen van geweld in de opvoeding niet effectief is en zelfs schadelijk kan zijn voor de ontwikkeling van hun kind.

Daarnaast moeten ouders praktische en effectieve alternatieven aangereikt krijgen waarmee zij hun kinderen kunnen leren luisteren, zonder een ‘pedagogische tik’ te geven of ander geweld te gebruiken. Een voorbeeld hiervan is de autoritatieve opvoedstijl, waarin ouders leren zélf het goede voorbeeld te geven, gewenst gedrag te belonen, ongewenst gedrag te negeren en (beperkt) te straffen.

Voorlichting

Voorlichting en ondersteuning zou systematisch gegeven moet worden, zodat alle jonge ouders bereikt worden. Verschillende professionals die met ouders en kinderen werken hebben hierin een verantwoordelijkheid, zoals de huisarts, consultatiebureauarts of jeugdverpleegkundige.

Gemeenten kunnen hierop sturen. Daarbij is het van belang dat voorlichting over geweldloos opvoeden ouders bereikt op het moment dat zij (lichte) opvoedproblemen ervaren en voelen dat zij geneigd (kunnen) zijn opvoedgeweld te gebruiken. Vaak speelt dit voor het eerst in de ‘peuterpubertijd’. Vooral in de jeugdgezondheidszorg bieden deze momenten kansen om ouders in gesprekken te informeren over geweldloos opvoeden.

Daarnaast is het van belang dat algemene informatie over geweldloos opvoeden toegankelijk is. In Nederland is weinig voorlichtingsmateriaal beschikbaar over de wettelijke norm van geweldloos opvoeden. Er is door het Nederlands Jeugdinstituut een uitgebreide folder ontwikkeld (‘Als opvoeden even lastig is; Informatie voor ouders over opvoeden zonder geweld’); deze is nog ongeschikt voor lager opgeleiden en een deel van de allochtone ouders.

Informatie over geweldloos opvoeden

Daarnaast biedt de Stichting Opvoeden een online databank met gevalideerde opvoedinformatie. Deze is met steun van de overheid ontwikkeld. Via de website www.opvoeden.nl of de lokale websites van Centra voor Jeugd en Gezin kunnen ouders betrouwbare informatie vinden over alle basisaspecten van opvoeden en opgroeien van kinderen.

Voor alle leeftijdsgroepen is in deze databank eenvoudige informatie opgenomen over de wettelijke norm van geweldloos opvoeden. Van belang is nu dat dergelijke informatie niet alleen maar ‘beschikbaar’ is, maar dat ouders daar actief naartoe geleid worden door bijvoorbeeld jeugdgezondheidszorgprofessionals.

Links:

http://www.nji.nl/nl/Als_opvoeden_even_lastig_is.pdf

http://www.cjg.nl/basisschoolkind/opvoeding-en-gedrag/opvoeden-zonder-geweld

Wat is het probleem?

Lichamelijke straffen worden minder toegepast door ouders in landen waar dit verboden is en waar dit verbod met voorlichting aan ouders bekend is gemaakt.

Nederland is sinds 2007 één van de 37 landen waar wettelijk vastgelegd is dat ouders ‘in de verzorging en opvoeding van het kind geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toepassen’.

Er zijn geen Nederlandse cijfers beschikbaar over het aantal ouders dat lichamelijke straffen toepast. Wel weten we dat in Europese landen waar lichamelijke straffen verboden zijn, 3,4 procent (Zweden) tot 14 procent (Oostenrijk en Duitsland) van de ouders hun kind slaat. In landen zonder een wettelijk verbod, zoals Frankrijk en Spanje, passen bijna de helft van de ouders meer dan eens zware lichamelijke straffen toe. Ze slaan hun kind in het gezicht of gebruiken een voorwerp.

De gevolgen van opvoedgeweld

Geweld in de opvoeding is schadelijk voor het zich ontwikkelende kind. Kinderen kunnen leren dat geweld binnen relaties normaal is. Kinderen gebruiken dan ook eerder zelf geweld als manier om een conflict op te lossen. Zo toont een lange termijnstudie in de Verenigde Staten aan dat kinderen die gedurende de eerste drie jaar van hun leven te maken hebben met agressief opvoedgedrag van hun moeder als schoolkind vaker gewelddadig en agressief gedrag vertonen.

Onderzoek laat bovendien zien dat het niet werkt om kinderen met geweld iets aan- of af te leren. Kinderen leren geen regels, grenzen en sociaal gedrag door een gewelddadige straf, ondanks dat ze door (de angst voor) een gewelddadige straf, op korte termijn wel luisteren. Het kind even apart zetten (time-out) is vaak net zo effectief en minder schadelijk.

Ouders die geweld als opvoedmiddel goedkeuren, blijken hun kind vaker en ernstiger fysiek te straffen. Naarmate ouders vaker lichte vormen van geweld (zoals een tik) in de opvoeding toepassen, stijgt de kans dat dit ontaardt in ernstiger vormen van kindermishandeling.

Waarom gebruiken ouders fysiek of verbaal geweld in de opvoeding?

Ouders gebruiken geweld, zoals lijfstraffen of verbaal geweld en vernedering, meestal uit pedagogische onmacht en/of gebrek aan zelfbeheersing. Ze kennen geen alternatief, zijn onbekend met de negatieve gevolgen van geestelijk en lichamelijk geweld en met de wettelijke norm om geweldloos op te voeden.

Wanneer ouders bovendien zelf als kind met geweld zijn opgevoed, is de kans groter dat zij dit ook gaan doen. Onderzoek in Zweden, Oostenrijk en Duitsland laat zien dat van al deze redenen, vooral een gebrekkige kennis van het wettelijke verbod op slaan verklaart dat een ouder opvoedgeweld toepast. Dit pleit voor goede publieksvoorlichting.

De introductie van de wettelijke norm over geweldloos opvoeden ging in Nederland niet gepaard met systematische publieksvoorlichting of een implementatieplan. Het is dan ook nog niet vanzelfsprekend dat iedere (nieuwe) ouder voorgelicht wordt over het verbod op geweld in de opvoeding en alternatieve, geweldloze opvoedingsstrategieën.

Lees het verhaal van Els Verkerk, Stichting Opvoeden

‘Je kunt faciliteren dat ouders gaan praten over opvoeding’

VOORLICHTING GEWELDLOOS OPVOEDEN

Kindermishandeling voorkomen: het kan!

Wat is het effect?

Goede voorlichting, in samenhang met een wettelijk verbod op opvoedgeweld, zorgen dat ouders gewelddadige straffen minder accepteren en toepassen.

Hoe is het aan te pakken?

Ouders worden actief geïnformeerd over geweldloos opvoeden. Effectieve opvoedingsondersteunende programma’s zijn voor iedereen beschikbaar.

Wat is het probleem?

Tot 25 procent van de West-Europese ouders past zware lichamelijke straffen toe, in landen waar dit wettelijk verboden is, doet 4-15 procent van de ouders dit.