Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Deze editie staat in het teken van professionaliteit en professionalisering. Met het eerste wordt gedoeld op de kwaliteit van het werk dat iemand levert in de uitoefening van zijn beroep.

En het tweede is het werken aan ontwikkeling en verbetering van die kwaliteit. In deze TKM gaat het om professionaliteit en professionalisering in de zorg voor kinderen van wie de veiligheid in het geding is.

Nu is dat een zorg waar in uiteenlopende sectoren werk van wordt gemaakt, zoals in de gezondheidszorg, het onderwijs, de kinderopvang en de jeugdzorg. Die zorg strekt zich uit over heel het traject van preventie, signaleren en melden van kindermishandeling tot en met het bieden van hulp aan ouders en kinderen.

In dit themanummer ligt het accent op één van die sectoren: de Jeugdzorg, waaronder ook de jeugdbescherming. En op het sluitstuk van preventie, signaleren en melden: dat is natuurlijk het geven van hulp. Daarbij ligt het accent sterk op kindermishandeling in de verhouding ouder en kind.

Er zijn verschillende redenen om aandacht te besteden aan professionaliteit en professionalisering. De belangrijkste is, dat kindermishandeling een fenomeen is dat kind en ouders zo intens raakt, dat dat hoge eisen stelt aan de expertise van degene die zich om het kind en/of de ouders bekommert. Er is voor een kind èn voor de ouders nogal wat aan gelegen dat je je werk goed doet.

En dat laatste is niet eenvoudig, want kindermishandeling is een complex fenomeen. In situaties waar ouders hun kinderen mishandelen, en dat komt het meest voor, gaat het altijd om de spanning tussen zorg voor veiligheid van een kind en werken aan mogelijkheden van ouders om zelf voor die veiligheid te zorgen.

Soms zou je misschien met het oog op die veiligheid het liefst op safe willen spelen door het contact tussen ouder en kind voor korte of langere tijd te verbreken. Maar zoiets is voor beiden een zeer ingrijpende ervaring waar je, als de redenen daarvoor niet dringend zijn, soms meer kwaad dan goed mee doet. Het professioneel omgaan met die spanning en met de dilemma’s die daarmee gemoeid zijn is niet eenvoudig.

Kindermishandeling is niet alleen iets wat ouder en kind diep raakt, het raakt ook degene die professioneel bemoeienis met hen heeft, zeker naarmate die bemoeienis directer van aard is.

De emotionele impact ervan is vaak niet gering en kent een breed scala aan positieve en negatieve emoties. Het vraagt professionaliteit om ervoor te zorgen dat die emoties je in je contacten en in je oordeels- en besluitvorming niet voor de voeten lopen.

En dan is er, zeker de laatste tijd, de angst dat je de mogelijkheden van een ouder om veiligheid te bieden overschat en de onveiligheid van een kind onderschat. Met alle negatieve gevolgen die dat kan hebben voor jou als professional en voor de organisatie waar je werkt.

Die angst kan leiden tot een indekcultuur, tot op safe spelen, tot het zoeken van houvast aan regels en tot een nieuwe angst: de angst om van de regel af te wijken. Dat gaat ten koste van vertrouwen op eigen en andermans professionele oordeel. Allemaal redenen om aandacht te vragen voor professionaliteit. En er zijn er nog een paar.

Al sinds jaar en dag wordt de noodzaak uitgesproken om in de betreffende beroepslopleidingen meer en op het vereiste niveau aandacht te besteden aan theorie, praktijk en beleid met betrekking tot kindermishandeling.

Het belangrijkste daarbij is, dat je als student zodanig vertrouwd raakt met dit onderwerp, dat de, op zich begrijpelijke, neiging je ogen te sluiten voor dit lastige en beladen onderwerp, minder vat op je heeft.

Toch is de aandacht voor de schaduwkant van ouderschap, van grootbrengen en van opgroeien in de meeste opleidingen nog steeds beperkt.

Naast die eerste stappen van professionalisering is er de noodzaak van professionalisering door het werk. Een van de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid die eind 2010 zijn onderzoek afsloot naar de fysieke veiligheid van kinderen in de Jeugdzorg was, dat men in die sector veel meer werk moet maken van het leren door ervaringen.

Dat is een onmisbare vorm van professionalisering die door tijdsdruk en prestatiecultuur te veel verwaarloosd wordt. En niet alleen daardoor. Met elkaar proberen wijzer te worden van ervaringen, en vaak gaat het dan om zaken waarin het akelig is misgelopen, kan pijnlijk en confronterend zijn.

Zorg voor veiligheid van kinderen vraagt zoveel aan professionaliteit - en niet te vergeten ook veel van professionals - dat er systematisch tijd zou moeten zijn voor reflectie in bijvoorbeeld de vorm van supervisie en intervisie. Die reflectie is, juist in dit domein, een onontbeerlijk aspect zowel van professionaliteit als van professionalisering.

En dan nog een laatste reden tenslotte, niet de minst belangrijke. Op het ogenblik gaat in de Jeugdzorg alle aandacht uit naar de grote reorganisatie van deze sector die begin 2015 zijn beslag moet krijgen. Verondersteld wordt dat die reorganisatie noodzakelijk is voor verbetering van professionele kwaliteit.

Natuurlijk heb je een goede organisatie nodig om met elkaar goed werk te kunnen leveren, dat geldt voor elke sector. Maar alle investeringen in de reorganisatie van de jeugdzorg zullen wat de kwaliteit van het werk betreft niets opleveren als er niet ook geïnvesteerd wordt in de kwaliteiten van de mensen die dat werk doen.

Ik heb het een eer en een groot plezier gevonden om als gasthoofdredacteur samen met de redactie dit speciale nummer te hebben mogen maken.

Dit tijdschrift is hèt vakblad over kindermishandeling. TKM wil bijdragen aan ieders vakkennis en vakmanschap inzake de zorg voor een veilige leefomgeving voor kinderen. En als gasthoofdredacteur kan ik het me permitteren om daaraan toe te voegen: en TKM doet dat op zeer professionele en eigentijdse wijze.

Kindermishandeling is een oud en bijzonder hardnekkig probleem. De kijk erop varieert met de loop der tijd en de aanpak ervan vergt een lange adem.

Ik volg de ontwikkelingen op dit gebied al zo’n 35 jaar en stel vast dat het élan om er wat aan te doen nooit zo groot en nooit zo breed gedragen is geweest als tegenwoordig.

In deze editie van TKM zijn daar diverse voorbeelden van te vinden. Ik hoop dat ze aanstekelijk werken en dank de redactie voor de geboden gastvrijheid.

Herman Baartman,

gasthoofdredacteur Tijdschrift Kindermishandeling