Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Dagelijks word ik gevraagd om deskundig advies. Ik ben coördinator bij het Kinder- en Jeugdtraumacentrum (KJTC) in Haarlem. We bieden hulp aan getraumatiseerde kinderen, jongeren en belangrijke mensen in hun omgeving. Ook ondersteunen we instellingen, zoals scholen, die te maken hebben getraumatiseerde kinderen.

Laatst nog werd ik gebeld door een medewerker van Bureau Jeugdzorg. 'Wij willen graag uw advies. We hebben het overlegd in ons team, maar we kwamen er niet uit. Het zit zo... er is een melding gedaan bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling omdat een meisje van 5 bij een klasgenootje een speelgoedvorkje in de billen gestopt had. Nu willen we graag weten of dat gedrag een probleem is?'

Het hoeft geen signaal te zijn

Ik ben blij dat deze medewerker belt, want er zijn genoeg mensen die zulk gedrag ‘ontdekken’ noemen. En dat is het in dit geval niet. Het klasgenootje moest zelfs gehecht worden. Tegelijk: het feit dat een kind iets seksueel doet, hoeft geen signaal te zijn dat een kind misbruikt wordt. Maar het is vaak wel de angst die volwassenen er bij hebben.

Kinderen en seksueel gedrag: het is een moeilijke combinatie. Zodra er over seks en kinderen gesproken wordt, lijken mensen hun gezond verstand uit te schakelen. Er rust een taboe op. In de maatschappij wordt er weinig over gepraat. Je hoort ook zelden volwassenen spreken over wat zij vroeger deden aan seksspelletjes. Terwijl het bij de seksuele ontwikkeling van kinderen hoort; het gaat om het ontdekken van het lichaam, om gezonde nieuwsgierigheid, en als het goed is, is het spannend en leuk.

Je moet wel aandacht besteden aan het gedrag. Als een kind in een spelletje grenzen overgaat en niet stopt wanneer het een ander kind pijn doet, is dat een signaal. Ook dat hoeft niet direct op misbruik te duiden. Het kan meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld een kind dat opgroeit in chaos. Onvoldoende leert wat grenzen zijn en slecht zijn gevoelens kan reguleren.

Naspelen

Of een kind speelt na wat het gezien heeft. Het was bij een vriendje op bezoek en zag een ouder porno kijken. De gezichtsuitdrukking van mensen die een orgasme krijgen, kan voor kinderen erg beangstigend zijn. Het kind vond het eng en speelt het na met een ander kind. Dat is schadelijk, maar van een andere orde dan stelselmatig seksueel misbruik. Maar het gedrag heeft wel aandacht nodig!

Ouders betrekken

Wat doe je dan als leerkracht? Stel je eens voor dat het je eigen kind betreft? Dan ben je toch ook blij dat je dit van een leerkracht hoort! Dan kun je tenminste met de ouders van het vriendje gaan praten, of je kind er niet meer laten spelen. Ga altijd met ouders in gesprek, adviseer ik dan ook en volgens de meldcode moet dit ook.

Laat signalen niet opstapelen, wacht niet omdat je denkt dat je het zeker moet weten. Bijvoorbeeld: 'Je kind viel tijdens de les bijna in slaap. Was er gisteravond iets bijzonders?’ Als je dan gekke antwoorden krijgt, bespreek je het in je team en kun je in een volgend gesprek met de ouder aangeven dat je je als school zorgen maakt en je vermoeden melden bij het AMK. Als je signalen laat opstapelen, wordt een ouder pas laat betrokken en kan hij defensief reageren. Terwijl er misschien iets speelt, waar een ouder eigenlijk best wel hulp bij zou willen.

Gezonde boodschap

Seksuele ontwikkeling zou meer besproken mogen worden in de klas. Normaler mogen zijn. Net zoals gezond eten, hoort ook een gezonde seksuele ontwikkeling er ook bij. Wat hoort bij ouders en wat bij de school, is dan een logische vraag. Je zorgt als leerkracht immers ook niet voor het eten, maar zegt wel dat een kind goed moet eten.

Het gaat mij om de 'gezonde boodschap'. Ieder kind speelt wel eens doktertje. De boodschap is dan: dat doe je alleen met kinderen die dat ook willen. En: je stopt geen kralen in je neus of oren, dus ook niet in andere plekken, zoals een vagina of anus. Maar ook: je lijf kan prettig zijn, dat mag je ontdekken. En: je lijf is van jou, daar mag niemand zomaar aankomen.

Therapie en begeleiding

En het 5-jarig meisje? Ze is in therapie geweest en haar ouders hebben ouderbegeleiding gehad. Ze hebben als gezin geleerd hoe om te gaan met bloot, knuffelen, aanraken, je lijf, verzorging, seksuele ontwikkeling en meer algemene zaken. Soms apart en soms ouders en kinderen (met nog een broertje) samen. Het gaat goed met ze.