Augeo magazine - Over veilig opgroeien

TKM nam 162 ontuchtzaken onder de loep. Lang niet elke pleger van seksueel misbruik bij kinderen krijgt een behandeling. Maar heeft behandeling altijd nut? Jules Mulder werkt al ruim 20 jaar met plegers van seksueel misbruik bij kinderen en volwassenen. We stelden hem 9 vragen rondom de pleger.

Jules Mulder is oud-directeur van de Waag, de eerste forensische polikliniek van Nederland. Hij is nog aan de Waag verbonden als psychotherapeut en is tevens adviseur van de raad van bestuur van De Forensische Zorgspecialisten. Ook is hij betrokken bij de StopItNow-hulplijn.

1 Herkent u het beeld dat uit de TKM-steekproef

komt? Straffen lijken willekeurig te worden

opgelegd?

‘ Ik heb een cliënt die moet voorkomen in Zutphen en dan zegt hij dat hij ‘ goed ’ zit. In Haarlem zou je ‘ fout ’ zitten. Dat wordt zo beleefd door cliënten. Of het echt zo is? Dat weet ik niet. De rechter moet nu eenmaal rekening houden met de specifieke omstandigheden van een zaak. ’

2 Zou elke pleger van seksueel misbruik een

behandeling moeten krijgen?

‘Nee. Wel zou elke dader gescreend moeten worden om te weten te komen hoe hoog het risiconiveau is. Nu gebeurt dat nog lang niet altijd. Lopen andere kinderen gevaar, is er sprake van een gedragsprobleem of is er meer aan de hand? Een verslaving of een stoornis? Dan kun je bepalen of behandeling nodig is. Behandeling moet bij de strafoplegging het laatste criterium zijn. Voorop staat: wat doet recht aan het misdrijf dat gepleegd is. ’

3 Heb je niet sowieso een stoornis als je

je dochter misbruikt?

‘Een begrijpelijke vraag; een dader richt zeer veel ellende aan. Kijk, seksueel misbruik heeft twee aspecten. Enerzijds het seksueel aantrekkelijk vinden van kinderen en anderzijds het bereid zijn daarop actie te ondernemen. Bij dat laatste aspect zijn het mensen die zich niet in de hand kunnen houden. Die eerste groep, dat is een grote groep. Zo’n 1 tot 3% van de mannen voelt zich ergens in zijn leven seksueel aangetrokken tot een kind.’

‘Dat zijn in Nederland zo'n 60.000 tot 180.000 mannen. En zo'n 80% van alle mannen kan opwinding voelen bij een 14- of 15-jarig meisje. Zij hebben meestal een innerlijke remming; ze beseffen dat het een kind is en doen niets. Helaas kan het ook misgaan. Vader maakt bijvoorbeeld een surrogaatpartner van zijn dochter. Dat mogen we niet bagatelliseren: de gevolgen zijn enorm. Iemand heeft dan echter nog geen stoornis. De omstandigheden kwamen bij elkaar: scheiding, alcohol, drugs. Zo'n man kunnen we goed behandelen, dat is te corrigeren in vrij korte tijd. ’

4 Zijn deze mannen als kind zelf slachtoffer

geweest van misbruik of verwaarlozing?

‘Het komt bij hen meer voor dan bij de rest van de bevolking. Gemiddeld heeft 1 op de 6 mensen ooit misbruik meegemaakt, bij plegers zou dat 1 op de 4 zijn. Het is ingewikkeld: het is geen keihard cijfer. Je kunt het niet als een zware ‘voorspeller’ zien en het wordt ook wel eens als excuus gebruikt. Misbruikt worden is wel een factor die kwetsbaar maakt. Als kind word je seksualiteit door de war gegooid. Het maakt het niet makkelijker om op een gezonde manier volwassen te worden.’

5 Hoe groot is de kans op recidive na

een behandeling?

‘Incestplegers zullen niet snel nog een keer toeslaan; ze hebben een lage recidive. Alleen al het uitkomen van het misbruik heeft zulke ingrijpende gevolgen - scheiding, huis kwijt, familie verscheurd - dat ze het daarna vaak wel laten. Bij deze groep ligt de recidive onder de 10%, met behandeling kunnen we daar hoogstens nog een paar procent vanaf halen. Natuurlijk is een recidive van 1 op de 10 nog steeds veel te hoog. Alleen een lange behandeling haalt dat nauwelijks omlaag. Het waarschuwen van de omgeving en alert houden als er bijvoorbeeld kleinkinderen komen, is minstens even effectief als langdurig volgen.’

‘Een moeilijkere groep is verkrachters en aanranders die op volwassenen zijn gericht. Ze hebben problemen met contact, seksuele preoccupatie, een antisociale houding: het zit door de persoon heen. Zo'n 20% van de daders zal recidiveren. Een andere moeilijke groep is de mannen die vallen op tienerjongens van zo'n 11 tot 14 jaar. Zeg maar de klassieke pedofiel. Zelfs na behandeling zie je dat zij na 15 jaar nog steeds een recidivekans van 35% hebben. ’

6 Waarom heeft deze groep, de ‘ klassieke pedo ’,

zo ’ n hoge kans op recidive?

‘Na het uitkomen van het misbruik zit de schrik er goed in. Als ze behandeling krijgen en de eerste 3 jaar goed doorkomen, gaat de recidivekans wel degelijk omlaag. Na zo'n 6, 7 jaar denken sommigen dat ze het contact met jongeren wel weer aankunnen. Ze testen zichzelf en gaan de fout in. De voorkeur verdwijnt namelijk niet. Langetermijnbehandeling is bij hen erg belangrijk, zodat je terugval kunt voorkomen. En ze goed in de gaten houden, de proeftijd bij hen is nu 9 jaar en bij TBS'ers zelfs levenslang. Voor de reclassering is het moeilijk al die tijd scherp te blijven. ’

7 Zie je verandering in de manier waarop we

daders behandelen?

‘ Er is veel aandacht voor daderbehandeling. In de Groot Brittannië en de Verenigde Staten wordt daar veel onderzoek naar gedaan en zo kunnen we de behandeling steeds verder verfijnen. Was er eind jaren ’ 80 vooral sprake van groepsbehandeling, nu is het een combinatie met ook individuele behandeling en betrekken we partners en familie erbij. Ook medicatie is belangrijker. Bij hyperseksualiteit kan het dempend werken en neemt de preoccupatie af.’

‘Een positieve ontwikkeling zijn de Circles of Support and Accountability (COSA), ontwikkeld door de reclassering. Een groep vrijwilligers ondersteunt de pedoseksueel bij het maken van een nieuwe start in de maatschappij. In Nederland hebben we nu ook Stop it Now! Een telefonische hulplijn voor mannen met pedoseksuele gevoelens. Ze kunnen daar anoniem terecht en dat maakt de drempel om hulp te zoeken lager. Sinds het bestaan van Stop It Now (april 2012) zijn er al meer dan 20 mannen in behandeling gekomen.’

8 En kinderporno dan?

‘Een kleine 10 jaar geleden hadden we in de behandeling nog geen plegers die kinderporno downloaden. Internet was toen nog te traag. Het zijn vaak gewone mannen, zonder strafblad. Al pornokijkend komen ze bij 15- tot 16-jarigen terecht. Ze weten allemaal wel dat ze fout bezig zijn, maar hebben de illusie dat het niet uit komt. Gebeurt dat dan toch, dan verandert alles. Zijn vrouw vraagt zich af of haar man een pedofiel is en of de kinderen gevaar lopen. Het gezin zit met veel vragen en je gaat toch anders naar zo'n man kijken.’

‘Zo’n man hoeft helemaal geen pedoseksuele voorkeur te hebben. Soms zijn het ook een beetje autistischachtige mannen die een gebrek aan intimiteit en contact opvullen met het kijken naar plaatjes. Zij handelen er zo gezegd niet naar. Er wordt veel kinderporno gekeken. Dat moeten we niet onderschatten. In de UK opende de politie bijvoorbeeld een nepsite, young girls of zoiets. Binnen 2 dagen 150.000 hits. ’

9 Het lijkt alsof we steeds meer lezen over seksueel

misbruik, komt het vaker voor?

‘Seksueel misbruik bij kinderen lijkt juist af te nemen. We weten niet waar dat in zit. Voor een Amerikaans onderzoek is er naar veroordelingen van de afgelopen 20 jaar gekeken. Je ziet dat het afneemt, ook huiselijk geweld overigens. Dit kunnen effecten van een behandeling zijn, langere straffen, betere voorlichting, de maatschappij die alerter is, protocollen bij scholen en bijvoorbeeld scouting. Ook kinderen zijn alerter. Misschien krijgen plegers minder gelegenheid .’