Augeo magazine is hét online tijdschrift over veilig opgroeien. Via opiniërende bijdragen, ervaringsverhalen, interviews en columns stimuleren we de discussie over en maatschappelijke betrokkenheid bij kindermishandeling. Uitgever: Augeo.
AM- Over veilig opgroeien - Nr. 4 2016
Augeo Actueel - Meldcode kindermishandeling
AM- Over veilig opgroeien - Nr. 3 2016
Kindermishandeling samen aanpakken
Augeo Magazine - Over veilig opgroeien - Nr. 2 2016
Augeo Magazine - Over veilig opgroeien - Nr. 1 2016
De meldcode aanpassen: kans of risico?
Jaaroverzicht 2015
Pleegzorg: samen in verscheidenheid
De kindcheck voor medici - Signalen van ouders
Meer aandacht voor jongens en mannen ISPCAN
Pleegzorg: thuis in een ander gezin - Gasthoofdredactie: pleegzorgtijdschrift
Seksueel geweld tegen kinderen, gasthoofdredacteur Corinne Dettmeijer Nationaal Rapporteur
Jongerentaskforce: onderzoek in jeugdhulp over veiligheid
Veilig opgroeien: thuis en op school, primair onderwijs
Veilig opgroeien: thuis en op school, voorgezet onderwijs
Kindermishandeling stoppen: de rol van gemeenten
Jaaroverzicht
Kinderrechten
Onderwijs
Inzicht in ouderschap
Gezondheidszorg
Kinderopvang
KindCheck juni 2014
TKM gemeenten april 2014
TKM: gezondheidszorg en kindermishandeling
TKM-onderwijs - januari 2014
TKM-Jaaroverzicht 2013
TKM-Huwelijksdwang
TKM-Professionalisering
TKM-Meldcode
TKM-Herstel na trauma
TKM-onderwijs: Meldcode en hulp
TKM-special: kwaliteitskader voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg
TKM-onderwijs: Communiceren
TKM-onderwijs: vormen en gevolgen van kindermishandeling
TKM Armoede februari 2013
Verwaarlozing TKM december 2012
Seksueel misbruik
Special Commissie Samson
TKM special Prinsjesdag 2012
TKM special: verkiezingen 2012
Juni Tijdschrift Kindermishandeling
April 2012 Tijdschrift Kindermishandeling
Gedrukte uitgave - nr 4 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 4 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 4 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2009 (pdf)
Hoe
staat het
met ....
1 Het team bestaat ten minste uit de volgende disciplines: Politie, Openbaar Ministerie, Kinderarts, AMK/Bureau Jeugdzorg, GGZ Jeugd, GGZ volwassenenzorg en een Jeugdzorgaanbieder.
2 Het team houdt periodieke casuïstiekbesprekingen.
3 Het team is specifiek gericht op kinderen die slachtoffer zijn van kindermishandeling.
4 Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling.
5 Het team heeft bestuurlijk mandaat om op intersectoraal en bovenorganisatorisch niveau te doen wat nodig is voor mishandelde kinderen.
6 Het team werkt vanuit één kindvriendelijke locatie (één gebouw).
7 Elk kind dat het team bespreekt, krijgt standaard medisch onderzoek door een kinderarts.
Criteria
Er zijn nog geen officiële criteria opgesteld waaraan een centrum moet voldoen om Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling te heten. TKM ontwikkelde 7 indicatoren, gebaseerd op literatuur uit de USA over MDC-k’s en adviesrapporten van de Gezondheidsraad en de Stuurgroep Aanpak Kindermishandeling.
LEGENDA
Operationeel MDC-k dat voldoet aan vrijwel alle TKM-criteria.
Operationeel initiatief, in ontwikkeling richting een MDC-k .
MDC-k in voorbereiding, nog niet operationeel.
Veilig, Stek en Verder, Leiden
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd.
VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik.
Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5.
Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling in oprichting, Limburg
Bureau Jeugdzorg Limburg onderzoekt samen met een jeugdzorgorganisatie de mogelijkheden om een Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling te realiseren. Dit zal mogelijk aansluiten bij het dekkende netwerk van Veiligheidshuizen in de provincie. In de multidisciplinaire teams van Veiligheidshuizen werken Politie, Openbaar Ministerie, Bureau Jeugdzorg, Steunpunt Huiselijk Geweld, Reclassering, Verslavingszorg, Slachtofferhulp en Algemeen Maatschappelijk Werk al met elkaar samen. De Veiligheidshuizen zijn niet specifiek gericht op de aanpak van kindermishandeling. Alleen kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld zijn een doelgroep van de Veiligheidshuizen.De aansluiting op behandeling maakt niet standaard deel uit van de multidisciplinaire aanpak binnen het team. De zorgpartners, aanwezig bij de casuïstiekbesprekingen in de Veiligheidshuizen, nemen een casus op zich en gaan op zoek naar een passend hulpaanbod. Voor de ontwikkeling richting een MDC-K zal nauwere samenwerking met GGZ-instellingen, de medische sector en het AMK nodig zijn.
Een Veiligheidshuis biedt (nog) niet de kind- en gezinsvriendelijke omgeving die voor een MDC-K wenselijk is.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 5. Negatieve score op indicator 1, 3, 4, 6 en 7.
Multidisciplinair Centrum Intersectorale Aanpak Kindermishandeling,
Provincie Gelderland
In 2011 is in Gelderland door 32 organisaties een convenant ondertekend voor een multidisciplinaire aanpak bij complexe zaken van kindermishandeling. Het gaat om een intensieve samenwerking tussen organisaties voor verslavingszorg, geestelijke gezondheidszorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, jeugdzorg en justitiële jeugdzorg. Belangrijke afspraken zijn dat de veiligheid van kinderen het uitgangspunt is in ieders hulpverleningsproces en dat elke instelling zorgt dat het over voldoende kennis en vaardigheden beschikt in relatie tot de aanpak van kindermishandeling. Ook zijn afspraken gemaakt over het onderling delen van informatie wanneer de veiligheid van een kind in het geding is. Elke organisatie stelt een contactpersoon kindermishandeling aan als aanspreekpunt voor diagnostiek en behandeling en voor de verdere uitbouw van het project. Een multidisciplinair casuïstiekteam start in het voorjaar van 2012. Dit bestaat uit leden van Bureau Jeugdzorg/AMK, GGZ Jeugd, GGZ Volwassenen en een Jeugdzorgaanbieder. Afspraken met politie en justitie komen er in de volgende fase.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
en 7.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
Op 28 november 2011 is in Haarlem het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling (MDC-K Zuid-Kennemerland) van start gegaan. Doel is snel, zorgvuldig, kind- en oudervriendelijk te handelen bij (vermoedens van) kindermishandeling; verantwoord multidisciplinair onderzoek en dito diagnostiek te realiseren (inclusief forensisch kindinterview), gevolgd door mishandeling-specifieke (abuse-based) behandeling van kind en gezin.
In het team hebben zitting: AMK, BJZ (Jeugdbescherming), Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie (Jeugd & Zeden en Huiselijk Geweld), Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kinderarts, MEE (kinderen met een beperking), Jeugdzorgaanbieder (OCK Het Spalier), Kinder- en Jeugd Trauma Centrum en De Waag. Binnenkort schuift ook Volwassen Psychiatrie (InGeest) aan. Op afroep beschikbaar: BlijfGroep/Vrouwenopvang en Slachtofferhulp. Daarnaast is een medewerker van de Vrije Universiteit aanwezig voor onderzoek en monitoring vanuit de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK).
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. De teamleden werken vanuit het principe Eén gezin, één plan. Er is altijd één regievoerder. Meestal is dat een medewerker van het AMK. Het centrum De werkplaats is nog in de opstartfase en behandelt momenteel twee nieuwe casussen per week; daarnaast volgt men ‘oude casussen’.
Tot dusver (begin maart) zijn zestien casussen behandeld. Het team werkt met ‘de consultatiekaart’ van de methodiek Signs of Safety. In principe krijgt ieder in behandeling genomen kind standaard een Top-Teen-onderzoek door een kinderarts. Op dit moment krijgt nog niet ieder kind een psychologisch onderzoek, maar dat is waar men naartoe wil. Een psychotrauma-onderzoek is wel standaard.
Het team neemt werkt aan een casus vanaf het moment van melding (of anderszins binnenkomen bij het MDC-K) totdat behandeling of hulpverlening aan kind en gezin is afgerond. De aanpak is nadrukkelijk systeemgericht. Iedere deelnemer van het team kan casuïstiek inbrengen. Wel is een goede onderbouwing nodig om een casus multidisciplinair te behandelen en moet duidelijk zijn welke informatie (met welk doel) al dan niet gedeeld moet worden om het betreffende kind en gezin te helpen. Regelmatig vindt evaluatie plaats van de voorwaarden waaronder casuïstiek binnenkomt. Op die manier hoopt het team heldere criteria te formuleren voor het al dan niet bespreken van een kindermishandelingszaak in het MDC-K. Daarnaast inventariseert men knelpunten en zaken die voortgang en samenwerking belemmeren. Deze knelpunten krijgt het management van deelnemende organisaties voorgelegd, opdat hiervoor ook op bestuurlijk en beleidsmatig niveau oplossingen komen.
Het MDC-K heeft de ambitie om vanuit één gebouw te opereren, zodat het gezamenlijke werk daadwerkelijk op één fysieke plek gebeurt. Hier kunnen de kinderen (en hun ouders) ook terecht voor gesprekken. Binnen dit gebouw zou tevens een forensische interviewkamer of kindvriendelijke studio moeten komen, inclusief one-way-screen, en een medische onderzoeksruimte.
Verder leeft de wens om enkele medewerkers van AMK en Steunpunt Huiselijk Geweld op te laten leiden tot forensisch interviewer. Onder meer voor zaken waarin nog geen aangifte is gedaan, maar wel het vermoeden bestaat dat het zover zal komen. Het MDC-K Haarlem maakt deel uit van de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK). Dit project krijgt financiële ondersteuning van ZonMw.
De Academische Werkplaats richt zich op onderzoek, kennisontwikkeling, kennisoverdracht en behandeling van kinderen die met kindermishandeling te maken hebben (gehad) en hun ouders of andere familieleden. Ontwikkeling en kwaliteitsverbetering op het gebied van diagnostiek, behandeling, opleiding, scholing en samenwerking tussen diverse instellingen is daarbij een voortdurend streven. Belangrijk onderdeel van de werkplaats is de praktijkervaring die deelnemers opdoen in het ‘Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling’.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling in oprichting, Groningen
De regio Groningen werkt aan een meer integrale en multidisciplinaire aanpak van kindermishandeling. Initiatiefnemers zijn het UMC Groningen en Elker (Jeugd- en Opvoedhulp). Het AMK Groningen/Bureau Jeugdzorg Groningen, het Steunpunt Huiselijk Geweld Groningen en Elker zijn in gesprek hoe hier vorm aan te geven. Nadere informatie is nog niet beschikbaar.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
Op 28 november 2011 is in Haarlem het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling (MDC-K Zuid-Kennemerland) van start gegaan. Doel is snel, zorgvuldig, kind- en oudervriendelijk te handelen bij (vermoedens van) kindermishandeling; verantwoord multidisciplinair onderzoek en dito diagnostiek te realiseren (inclusief forensisch kindinterview), gevolgd door mishandeling-specifieke (abuse-based) behandeling van kind en gezin.
In het team hebben zitting: AMK, BJZ (Jeugdbescherming), Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie (Jeugd & Zeden en Huiselijk Geweld), Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kinderarts, MEE (kinderen met een beperking), Jeugdzorgaanbieder (OCK Het Spalier), Kinder- en Jeugd Trauma Centrum en De Waag. Binnenkort schuift ook Volwassen Psychiatrie (InGeest) aan. Op afroep beschikbaar: BlijfGroep/Vrouwenopvang en Slachtofferhulp. Daarnaast is een medewerker van de Vrije Universiteit aanwezig voor onderzoek en monitoring vanuit de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK).
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. De teamleden werken vanuit het principe Eén gezin, één plan. Er is altijd één regievoerder. Meestal is dat een medewerker van het AMK. Het centrum De werkplaats is nog in de opstartfase en behandelt momenteel twee nieuwe casussen per week; daarnaast volgt men ‘oude casussen’.
Tot dusver (begin maart) zijn zestien casussen behandeld. Het team werkt met ‘de consultatiekaart’ van de methodiek Signs of Safety. In principe krijgt ieder in behandeling genomen kind standaard een Top-Teen-onderzoek door een kinderarts. Op dit moment krijgt nog niet ieder kind een psychologisch onderzoek, maar dat is waar men naartoe wil. Een psychotrauma-onderzoek is wel standaard.
Het team neemt werkt aan een casus vanaf het moment van melding (of anderszins binnenkomen bij het MDC-K) totdat behandeling of hulpverlening aan kind en gezin is afgerond. De aanpak is nadrukkelijk systeemgericht. Iedere deelnemer van het team kan casuïstiek inbrengen. Wel is een goede onderbouwing nodig om een casus multidisciplinair te behandelen en moet duidelijk zijn welke informatie (met welk doel) al dan niet gedeeld moet worden om het betreffende kind en gezin te helpen. Regelmatig vindt evaluatie plaats van de voorwaarden waaronder casuïstiek binnenkomt. Op die manier hoopt het team heldere criteria te formuleren voor het al dan niet bespreken van een kindermishandelingszaak in het MDC-K. Daarnaast inventariseert men knelpunten en zaken die voortgang en samenwerking belemmeren. Deze knelpunten krijgt het management van deelnemende organisaties voorgelegd, opdat hiervoor ook op bestuurlijk en beleidsmatig niveau oplossingen komen.
Het MDC-K heeft de ambitie om vanuit één gebouw te opereren, zodat het gezamenlijke werk daadwerkelijk op één fysieke plek gebeurt. Hier kunnen de kinderen (en hun ouders) ook terecht voor gesprekken. Binnen dit gebouw zou tevens een forensische interviewkamer of kindvriendelijke studio moeten komen, inclusief one-way-screen, en een medische onderzoeksruimte.
Verder leeft de wens om enkele medewerkers van AMK en Steunpunt Huiselijk Geweld op te laten leiden tot forensisch interviewer. Onder meer voor zaken waarin nog geen aangifte is gedaan, maar wel het vermoeden bestaat dat het zover zal komen. Het MDC-K Haarlem maakt deel uit van de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK). Dit project krijgt financiële ondersteuning van ZonMw.
De Academische Werkplaats richt zich op onderzoek, kennisontwikkeling, kennisoverdracht en behandeling van kinderen die met kindermishandeling te maken hebben (gehad) en hun ouders of andere familieleden. Ontwikkeling en kwaliteitsverbetering op het gebied van diagnostiek, behandeling, opleiding, scholing en samenwerking tussen diverse instellingen is daarbij een voortdurend streven. Belangrijk onderdeel van de werkplaats is de praktijkervaring die deelnemers opdoen in het ‘Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling’.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
Op 28 november 2011 is in Haarlem het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling (MDC-K Zuid-Kennemerland) van start gegaan. Doel is snel, zorgvuldig, kind- en oudervriendelijk te handelen bij (vermoedens van) kindermishandeling; verantwoord multidisciplinair onderzoek en dito diagnostiek te realiseren (inclusief forensisch kindinterview), gevolgd door mishandeling-specifieke (abuse-based) behandeling van kind en gezin.
In het team hebben zitting: AMK, BJZ (Jeugdbescherming), Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie (Jeugd & Zeden en Huiselijk Geweld), Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kinderarts, MEE (kinderen met een beperking), Jeugdzorgaanbieder (OCK Het Spalier), Kinder- en Jeugd Trauma Centrum en De Waag. Binnenkort schuift ook Volwassen Psychiatrie (InGeest) aan. Op afroep beschikbaar: BlijfGroep/Vrouwenopvang en Slachtofferhulp. Daarnaast is een medewerker van de Vrije Universiteit aanwezig voor onderzoek en monitoring vanuit de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK).
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. De teamleden werken vanuit het principe Eén gezin, één plan. Er is altijd één regievoerder. Meestal is dat een medewerker van het AMK. Het centrum De werkplaats is nog in de opstartfase en behandelt momenteel twee nieuwe casussen per week; daarnaast volgt men ‘oude casussen’.
Tot dusver (begin maart) zijn zestien casussen behandeld. Het team werkt met ‘de consultatiekaart’ van de methodiek Signs of Safety. In principe krijgt ieder in behandeling genomen kind standaard een Top-Teen-onderzoek door een kinderarts. Op dit moment krijgt nog niet ieder kind een psychologisch onderzoek, maar dat is waar men naartoe wil. Een psychotrauma-onderzoek is wel standaard.
Het team neemt werkt aan een casus vanaf het moment van melding (of anderszins binnenkomen bij het MDC-K) totdat behandeling of hulpverlening aan kind en gezin is afgerond. De aanpak is nadrukkelijk systeemgericht. Iedere deelnemer van het team kan casuïstiek inbrengen. Wel is een goede onderbouwing nodig om een casus multidisciplinair te behandelen en moet duidelijk zijn welke informatie (met welk doel) al dan niet gedeeld moet worden om het betreffende kind en gezin te helpen. Regelmatig vindt evaluatie plaats van de voorwaarden waaronder casuïstiek binnenkomt. Op die manier hoopt het team heldere criteria te formuleren voor het al dan niet bespreken van een kindermishandelingszaak in het MDC-K. Daarnaast inventariseert men knelpunten en zaken die voortgang en samenwerking belemmeren. Deze knelpunten krijgt het management van deelnemende organisaties voorgelegd, opdat hiervoor ook op bestuurlijk en beleidsmatig niveau oplossingen komen.
Het MDC-K heeft de ambitie om vanuit één gebouw te opereren, zodat het gezamenlijke werk daadwerkelijk op één fysieke plek gebeurt. Hier kunnen de kinderen (en hun ouders) ook terecht voor gesprekken. Binnen dit gebouw zou tevens een forensische interviewkamer of kindvriendelijke studio moeten komen, inclusief one-way-screen, en een medische onderzoeksruimte.
Verder leeft de wens om enkele medewerkers van AMK en Steunpunt Huiselijk Geweld op te laten leiden tot forensisch interviewer. Onder meer voor zaken waarin nog geen aangifte is gedaan, maar wel het vermoeden bestaat dat het zover zal komen. Het MDC-K Haarlem maakt deel uit van de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK). Dit project krijgt financiële ondersteuning van ZonMw.
De Academische Werkplaats richt zich op onderzoek, kennisontwikkeling, kennisoverdracht en behandeling van kinderen die met kindermishandeling te maken hebben (gehad) en hun ouders of andere familieleden. Ontwikkeling en kwaliteitsverbetering op het gebied van diagnostiek, behandeling, opleiding, scholing en samenwerking tussen diverse instellingen is daarbij een voortdurend streven. Belangrijk onderdeel van de werkplaats is de praktijkervaring die deelnemers opdoen in het ‘Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling’.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
Op 28 november 2011 is in Haarlem het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling (MDC-K Zuid-Kennemerland) van start gegaan. Doel is snel, zorgvuldig, kind- en oudervriendelijk te handelen bij (vermoedens van) kindermishandeling; verantwoord multidisciplinair onderzoek en dito diagnostiek te realiseren (inclusief forensisch kindinterview), gevolgd door mishandeling-specifieke (abuse-based) behandeling van kind en gezin.
In het team hebben zitting: AMK, BJZ (Jeugdbescherming), Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie (Jeugd & Zeden en Huiselijk Geweld), Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kinderarts, MEE (kinderen met een beperking), Jeugdzorgaanbieder (OCK Het Spalier), Kinder- en Jeugd Trauma Centrum en De Waag. Binnenkort schuift ook Volwassen Psychiatrie (InGeest) aan. Op afroep beschikbaar: BlijfGroep/Vrouwenopvang en Slachtofferhulp. Daarnaast is een medewerker van de Vrije Universiteit aanwezig voor onderzoek en monitoring vanuit de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK).
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. De teamleden werken vanuit het principe Eén gezin, één plan. Er is altijd één regievoerder. Meestal is dat een medewerker van het AMK. Het centrum De werkplaats is nog in de opstartfase en behandelt momenteel twee nieuwe casussen per week; daarnaast volgt men ‘oude casussen’.
Tot dusver (begin maart) zijn zestien casussen behandeld. Het team werkt met ‘de consultatiekaart’ van de methodiek Signs of Safety. In principe krijgt ieder in behandeling genomen kind standaard een Top-Teen-onderzoek door een kinderarts. Op dit moment krijgt nog niet ieder kind een psychologisch onderzoek, maar dat is waar men naartoe wil. Een psychotrauma-onderzoek is wel standaard.
Het team neemt werkt aan een casus vanaf het moment van melding (of anderszins binnenkomen bij het MDC-K) totdat behandeling of hulpverlening aan kind en gezin is afgerond. De aanpak is nadrukkelijk systeemgericht. Iedere deelnemer van het team kan casuïstiek inbrengen. Wel is een goede onderbouwing nodig om een casus multidisciplinair te behandelen en moet duidelijk zijn welke informatie (met welk doel) al dan niet gedeeld moet worden om het betreffende kind en gezin te helpen. Regelmatig vindt evaluatie plaats van de voorwaarden waaronder casuïstiek binnenkomt. Op die manier hoopt het team heldere criteria te formuleren voor het al dan niet bespreken van een kindermishandelingszaak in het MDC-K. Daarnaast inventariseert men knelpunten en zaken die voortgang en samenwerking belemmeren. Deze knelpunten krijgt het management van deelnemende organisaties voorgelegd, opdat hiervoor ook op bestuurlijk en beleidsmatig niveau oplossingen komen.
Het MDC-K heeft de ambitie om vanuit één gebouw te opereren, zodat het gezamenlijke werk daadwerkelijk op één fysieke plek gebeurt. Hier kunnen de kinderen (en hun ouders) ook terecht voor gesprekken. Binnen dit gebouw zou tevens een forensische interviewkamer of kindvriendelijke studio moeten komen, inclusief one-way-screen, en een medische onderzoeksruimte.
Verder leeft de wens om enkele medewerkers van AMK en Steunpunt Huiselijk Geweld op te laten leiden tot forensisch interviewer. Onder meer voor zaken waarin nog geen aangifte is gedaan, maar wel het vermoeden bestaat dat het zover zal komen. Het MDC-K Haarlem maakt deel uit van de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK). Dit project krijgt financiële ondersteuning van ZonMw.
De Academische Werkplaats richt zich op onderzoek, kennisontwikkeling, kennisoverdracht en behandeling van kinderen die met kindermishandeling te maken hebben (gehad) en hun ouders of andere familieleden. Ontwikkeling en kwaliteitsverbetering op het gebied van diagnostiek, behandeling, opleiding, scholing en samenwerking tussen diverse instellingen is daarbij een voortdurend streven. Belangrijk onderdeel van de werkplaats is de praktijkervaring die deelnemers opdoen in het ‘Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling’.
Veilig, Sterk en Verder, Amsterdam
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd. VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik. Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Transmuraal Academisch Samenwerkingsverband Kindermishandeling (TASK), Amsterdam
TASK Amsterdam is een in 2004 opgericht samenwerkingsverband gecoördineerd door het Emma kinderziekenhuis/AMC. Het team voert twee maal per maand casuïstiekbesprekingen. Deelnemers zijn, naast medisch specialisten, vertegenwoordigers van de kinder- en jeugdpsychiatrie, AMK en de Raad voor de Kinderbescherming. Naast de vaste partners zijn er samenwerkingsverbanden met onder meer Bureau Jeugdzorg, GGZ - daderbehandeling, consultatiebureaus en schoolartsen in de regio. Mogelijkheden voor gezamenlijke casuïstiekbespreking met de politie worden onderzocht. Alle kinderen krijgen een Top-Teenonderzoek. In de teamvergadering valt het besluit wie de behandelverantwoordelijke is, veelal de arts of de reeds betrokken GGZ- of jeugdhulpverleners. Op jaarbasis worden circa 200 kinderen in het team besproken, 200 kinderen op de polikliniek kindergeneeskunde onderzocht en 100 consultatieadviezen gegeven aan professionals binnen en buiten het EKZ/AMC. Er wordt via promotietrajecten onderzoek gedaan naar de werkwijze.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5, 7. Negatieve score op indicator 1 en 6.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling in oprichting, Utrecht
In de regio Utrecht werkt men aan de ontwikkeling van een MDC-K. De Waag en Bureau Jeugdzorg Utrecht zijn initiatiefnemers. Nadere informatie is nog niet beschikbaar.
Veilig, Sterk en Verder, Utrecht
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd. VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik. Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Team Kindermishandeling Wilhelmina Kinderziekenhuis/UMC, Utrecht
Het UMCU voert diagnostiek uit bij vermoedens van kindermishandeling en seksueel misbruik. Gespecialiseerde artsen zijn 24 uur per dag bereikbaar. Daarnaast bestaat het team uit: Kinder- en Jeugdpsychiatrie UMCU, AMK/Bureau Jeugdzorg, Forensische Polikliniek Kindermishandeling, Forensisch Psychiatrisch Centrum De Waag en GGZ Altrecht en het Landelijk Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren (PTC). Politie en justitie maken geen onderdeel uit van het kernteam, maar zijn bij seksueel geweld via het PTC betrokken. Momenteel onderzoekt men samenwerking met het Centrum Jeugd en Gezin en jeugdzorgaanbieders.
Na diagnostiek volgt een behandelplan dat meestal elders wordt uitgevoerd, wat soms leidt tot een herhaling van zetten. Het streven is te gaan werken met één casemanager.
In 2011 werden door het team 264 casussen behandeld. Het WKZ/UMCU voert wetenschappelijk onderzoek uit naar de werkwijze.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5 en 7. Negatieve score op indicator 1 en 6.
Veilig, Sterk en Verder, Rotterdam
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd. VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik. Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
Op 28 november 2011 is in Haarlem het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling (MDC-K Zuid-Kennemerland) van start gegaan. Doel is snel, zorgvuldig, kind- en oudervriendelijk te handelen bij (vermoedens van) kindermishandeling; verantwoord multidisciplinair onderzoek en dito diagnostiek te realiseren (inclusief forensisch kindinterview), gevolgd door mishandeling-specifieke (abuse-based) behandeling van kind en gezin.
In het team hebben zitting: AMK, BJZ (Jeugdbescherming), Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie (Jeugd & Zeden en Huiselijk Geweld), Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kinderarts, MEE (kinderen met een beperking), Jeugdzorgaanbieder (OCK Het Spalier), Kinder- en Jeugd Trauma Centrum en De Waag. Binnenkort schuift ook Volwassen Psychiatrie (InGeest) aan. Op afroep beschikbaar: BlijfGroep/Vrouwenopvang en Slachtofferhulp. Daarnaast is een medewerker van de Vrije Universiteit aanwezig voor onderzoek en monitoring vanuit de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK).
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. De teamleden werken vanuit het principe Eén gezin, één plan. Er is altijd één regievoerder. Meestal is dat een medewerker van het AMK. Het centrum De werkplaats is nog in de opstartfase en behandelt momenteel twee nieuwe casussen per week; daarnaast volgt men ‘oude casussen’.
Tot dusver (begin maart) zijn zestien casussen behandeld. Het team werkt met ‘de consultatiekaart’ van de methodiek Signs of Safety. In principe krijgt ieder in behandeling genomen kind standaard een Top-Teen-onderzoek door een kinderarts. Op dit moment krijgt nog niet ieder kind een psychologisch onderzoek, maar dat is waar men naartoe wil. Een psychotrauma-onderzoek is wel standaard.
Het team neemt werkt aan een casus vanaf het moment van melding (of anderszins binnenkomen bij het MDC-K) totdat behandeling of hulpverlening aan kind en gezin is afgerond. De aanpak is nadrukkelijk systeemgericht. Iedere deelnemer van het team kan casuïstiek inbrengen. Wel is een goede onderbouwing nodig om een casus multidisciplinair te behandelen en moet duidelijk zijn welke informatie (met welk doel) al dan niet gedeeld moet worden om het betreffende kind en gezin te helpen. Regelmatig vindt evaluatie plaats van de voorwaarden waaronder casuïstiek binnenkomt. Op die manier hoopt het team heldere criteria te formuleren voor het al dan niet bespreken van een kindermishandelingszaak in het MDC-K. Daarnaast inventariseert men knelpunten en zaken die voortgang en samenwerking belemmeren. Deze knelpunten krijgt het management van deelnemende organisaties voorgelegd, opdat hiervoor ook op bestuurlijk en beleidsmatig niveau oplossingen komen.
Het MDC-K heeft de ambitie om vanuit één gebouw te opereren, zodat het gezamenlijke werk daadwerkelijk op één fysieke plek gebeurt. Hier kunnen de kinderen (en hun ouders) ook terecht voor gesprekken. Binnen dit gebouw zou tevens een forensische interviewkamer of kindvriendelijke studio moeten komen, inclusief one-way-screen, en een medische onderzoeksruimte.
Verder leeft de wens om enkele medewerkers van AMK en Steunpunt Huiselijk Geweld op te laten leiden tot forensisch interviewer. Onder meer voor zaken waarin nog geen aangifte is gedaan, maar wel het vermoeden bestaat dat het zover zal komen. Het MDC-K Haarlem maakt deel uit van de Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK). Dit project krijgt financiële ondersteuning van ZonMw.
De Academische Werkplaats richt zich op onderzoek, kennisontwikkeling, kennisoverdracht en behandeling van kinderen die met kindermishandeling te maken hebben (gehad) en hun ouders of andere familieleden. Ontwikkeling en kwaliteitsverbetering op het gebied van diagnostiek, behandeling, opleiding, scholing en samenwerking tussen diverse instellingen is daarbij een voortdurend streven. Belangrijk onderdeel van de werkplaats is de praktijkervaring die deelnemers opdoen in het ‘Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling’.
Veilig Verder Team, Den Haag
Het Veilig Verder Team (VV-Team) in Den Haag is een multidisciplinair team, gehuisvest in het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het kernteam bestaat uit: gemeente Den Haag (trekker van het project), Politie, Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG), Bureau Jeugdzorg/AMK, Algemeen Maatschappelijk Werk en De Waag. Met 22 organisaties in de regio Den Haag zijn op bestuurlijk niveau afspraken gemaakt over incidentele deelname.
In het voorjaar van 2012 start het team met de bespreking van bij de politie binnengekomen casussen van huiselijk geweld waarbij kinderen zijn betrokken. Bureau Jeugdzorg, SHG en de politie doen een eerste screening. Vervolgens wordt met alle gezinsleden door leden van het VV-team gesproken op het Centrum voor Jeugd en Gezin. Voor het gezamenlijk opgestelde plan van aanpak wordt een zorgcoördinator aangewezen. In 2012 zal het VV-team ongeveer 1.100 casussen behandelen. Gestreefd wordt naar 5 operationele VV-teams in 5 CJG’s (Haagse regio) in 2012. Gewerkt wordt aan uitbreiding van de huidige VV-Teams met jeugdgezondheidszorg en het ziekenhuis. Met dit project wordt toegewerkt naar één regionaal Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling voor alle vormen van kindermishandeling.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 5. Negatieve score op indicator 1, 4, 6 en 7.
Veilig, Sterk en Verder, Den Haag
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd. VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik. Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling, Friesland
Sinds september 2011 actief. Wekelijks worden 2 nieuwe casussen besproken, tot april 2012 zijn ruim 40 casussen besproken.
Kernleden van het multidisciplinaire team zijn: Kinderarts, Politie, Openbaar Ministerie, Bureau Jeugdzorg, Kinder- en Jeugdtraumacentrum, GGZ Jeugd, GGZ Polikliniek Forensische Psychiatrie en het AMK. Projectleiding wordt verzorgd door Jeugdzorgorganisatie Fier Fryslân en Bureau Jeugdzorg Friesland.
Het MDC-K Friesland behandelt alle vormen van kindermishandeling, vooralsnog met uitzondering van seksueel misbruikzaken. Het gaat vaak om gezinnen die al jarenlang bemoeienis van (vrijwillige) hulpverlening ondervinden.
Ieder kind krijgt een Top-Teenonderzoek uitgevoerd door een kinderarts en waar nodig een forensisch interview door de politie. Uitgangspunt is dat het kind maar eenmaal zijn verhaal hoeft te doen. Onderzoek duurt twee tot maximaal vier weken, dan volgt een plan van aanpak.
Het centrum wil in de toekomst werken vanuit één gezins- en kindvriendelijk gebouw, waar kinderen en ouders naartoe komen voor gesprekken, medisch onderzoek en politie-interviews.
Score:
Positieve score op indicatoren 1, 2, 3, 5, 7. Negatieve score op indicator 4 en 6.
Veilig, Sterk en Verder, Haarlem
Veilig, Sterk en Verder (VSV) is een multidisciplinair zorgprogramma uitgevoerd door De Waag Nederland (daderbehandeling) en 6 psychotraumacentra voor Kinderen en Jeugd. VSV biedt diagnostiek en behandeling van alle gezinsleden door één multidisciplinair team in plaats van versnipperde zorg door verschillende instellingen. Het programma richt zich op gezinnen waar kinderen slachtoffer zijn van lichamelijk geweld of seksueel misbruik. Het programma wordt veelal uitgevoerd nádat onderzoek van politie/justitie heeft plaatsgevonden, een ondertoezichtstelling is uitgesproken en intensieve samenwerking met een gezinsvoogd mogelijk is. De Signs of Safety methodiek wordt gevolgd.
Het multidisciplinaire team bestaat uit: Bureau Jeugdzorg (gezinsvoogd of casemanager), De Waag (kinder-& jeugdpsychiater, GZ-psychologen, psychotherapeuten, systeemtherapeuten) en GGZ-Jeugd (psychotherapeuten, GZ-psychologen, ouderbegeleiders). Verder wordt samengewerkt met kinderartsen.
Jaarlijks behandelen de zes huidige VSV-teams gezamenlijk ongeveer 100 gezinnen. Het werk vindt plaats in de verschillende gebouwen van De Waag en de betrokken GGZ-instellingen. Vanaf 2013 geldt dezelfde werkwijze voor vestigingen in Almere en Amersfoort.
Score:
Positieve score op indicatoren 2, 3, 4, 5. Negatieve score op indicator 1, 6 en 7.
Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Zuid-Kennemerland
In november 2011 geopend. Realiseert het hele traject van multidisciplinair onderzoek en diagnostiek tot mishandeling-specifieke behandeling van kind en gezin. Gemiddeld 2 nieuwe casussen per week, tot april 2012 zijn 16 nieuwe casussen behandeld.
In het team zitten vertegenwoordigers van AMK, Bureau Jeugdzorg, Steunpunt Huiselijk Geweld, Politie, Raad voor de Kinderbescherming, Openbaar Ministerie, Kindergeneeskunde, MEE, Jeugdzorg, Jeugd-GGZ en daderbehandeling. Binnenkort schuift ook de Volwassen Psychiatrie aan.
Het team behandelt alle vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld. Meestal voert een AMK-medewerker de regie. Ieder kind krijgt een Top-Teen-onderzoek uitgevoerd door een kinderarts en een psychotraumaonderzoek.
De Academische Werkplaats Kindermishandeling (AWK) verricht onderzoek naar deze werkwijze. Het MDC-K mist nog één gebouw met daarin een kindvriendelijke verhoorstudio en medische onderzoeksruimte.
Score:
Positieve score op indicatoren 1, 2, 3, 4, 5 , 7. Negatieve score op indicator 6
Dit overzicht toont de meest in het oog springende initiatieven voor de ontwikkeling van Multidisciplinaire Centra Kindermishandeling (MDC-k) in kaart. TKM heeft deze initiatieven beoordeeld op basis van 7 criteria.
Mis je een MDC-K? Laat het ons weten!
Multidisciplinaire Centra Kindermishandeling in Nederland
VOLGENDE >>
Augeo Actueel - Praten met kinderen
AM- Over veilig opgroeien - Nr. 4 2016
Augeo Actueel - Meldcode kindermishandeling
AM- Over veilig opgroeien - Nr. 3 2016
Kindermishandeling samen aanpakken
Augeo Magazine - Over veilig opgroeien - Nr. 2 2016
Augeo Magazine - Over veilig opgroeien - Nr. 1 2016
De meldcode aanpassen: kans of risico?
Jaaroverzicht 2015
Pleegzorg: samen in verscheidenheid
De kindcheck voor medici - Signalen van ouders
Meer aandacht voor jongens en mannen ISPCAN
Pleegzorg: thuis in een ander gezin - Gasthoofdredactie: pleegzorgtijdschrift
Seksueel geweld tegen kinderen, gasthoofdredacteur Corinne Dettmeijer Nationaal Rapporteur
Jongerentaskforce: onderzoek in jeugdhulp over veiligheid
Veilig opgroeien: thuis en op school, primair onderwijs
Veilig opgroeien: thuis en op school, voorgezet onderwijs
Kindermishandeling stoppen: de rol van gemeenten
Jaaroverzicht
Kinderrechten
Onderwijs
Inzicht in ouderschap
Gezondheidszorg
Kinderopvang
KindCheck juni 2014
TKM gemeenten april 2014
TKM: gezondheidszorg en kindermishandeling
TKM-onderwijs - januari 2014
TKM-Jaaroverzicht 2013
TKM-Huwelijksdwang
TKM-Professionalisering
TKM-Meldcode
TKM-Herstel na trauma
TKM-onderwijs: Meldcode en hulp
TKM-special: kwaliteitskader voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg
TKM-onderwijs: Communiceren
TKM-onderwijs: vormen en gevolgen van kindermishandeling
TKM Armoede februari 2013
Verwaarlozing TKM december 2012
Seksueel misbruik
Special Commissie Samson
TKM special Prinsjesdag 2012
TKM special: verkiezingen 2012
Juni Tijdschrift Kindermishandeling
April 2012 Tijdschrift Kindermishandeling
Gedrukte uitgave - nr 4 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2011 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 4 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2010 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 4 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 3 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 2 2009 (pdf)
Gedrukte uitgave - nr 1 2009 (pdf)