Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Daarnaast schuiven, afhankelijk van de casus, nog andere hulpverleners aan. Bijvoorbeeld van een zorginstelling of het Leger des Heils (gezinsvoogdij).

Unieke samenwerking

Bijzonder is dat er binnen één team directe samenwerking is tussen politie/justitie, medische professionals, GGZ (volwassenen en jeugd) en de hulpverlening/zorgsector (breed). Deze koppeling van alle disciplines, nodig bij de aanpak van kindermishandeling, maakt het initiatief in Leeuwarden (en Haarlem) vooralsnog uniek in Nederland.

44 casussen

Het MDC-K Friesland behandelt alle vormen van kindermishandeling, behalve seksueel misbruik. Bij elke casus is er aandacht voor alle (ex)leden van het gezin. In het eerste halfjaar zijn 44 casussen behandeld. Aanvankelijk ging het vooral om zaken via AMK, politie of het Steunpunt Huiselijk Geweld. Sinds kort brengen ook artsen, gezinsvoogden van Bureau Jeugdzorg of GGZ-behandelaars casussen aan.

Facts & Figures

Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Friesland

In september 2011 ging het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Friesland (MDC-K) van start. Er komt geen Rijkssubsidie aan te pas en het werk gebeurt budgetneutraal. Alleen de twee projectleiders, Gerda de Groot (Fier Fryslân en eigen bedrijf ‘Rechtsom’) en Rolien Tolsma (Bureau Jeugdzorg Friesland), zijn gesubsidieerd door de provincie.

Het team bestaat uit de volgende kernleden:

- kinderarts

- politie (coördinator Jeugd en zeden);

- Openbaar Ministerie (parketsecretaris);

- Bureau Jeugdzorg (gedragswetenschapper annex projectleider);

- Fier Fryslân (GZ-psycholoog en/of klinisch psycholoog, beiden verbonden aan het Kinder- en Jeugd Trauma Centrum);

- GGZ Jeugd (KINNIK, jeugdpsychiatrie);

- GGZ Polikliniek Forensische Psychiatrie (systeemtherapeut);

- AMK.

Kostbare tijd

Gaandeweg realiseer ik me dat de gekozen werkwijze ongetwijfeld efficiënt is: bij elke casus zit je met de juiste mensen om de tafel. Niemand verspilt kostbare tijd, niemand werkt langs elkaar heen.

En iedereen levert of haalt zijn stukje informatie. Om vervolgens met de neus in de juiste richting volgens een geïntegreerd plan, aan de slag te gaan. Deze ochtend komen er 7 casussen aanbod. Gemiddeld besteedt het team een half uur aan 1 casus, in aanwezigheid van circa 10 professionals.

Onderzoeksfase

De onderzoeksfase melding, diagnostiek, top-teenonderzoek door een kinderarts en waar nodig een forensisch interview door de politie duurt twee tot maximaal vier weken, waarna een plan van aanpak volgt. Zoveel aandacht voor onderzoek is nieuw: lichamelijk en psychologisch onderzoek van bij het AMK gemelde kinderen is immers niet standaard.

Een gemiste kans, want in Leeuwarden blijkt nu al dat top-teenonderzoek regelmatig nieuwe feiten oplevert die anders onopgemerkt waren gebleven. Cruciaal uitgangspunt is dat vanuit verschillende disciplines niets dubbel gebeurt, zodat het kind slechts één keer zijn verhaal hoeft te doen.

Diagnostiek ouders

Diagnostiek van de ouders is eveneens een terugkerend thema tijdens de casuïstiekbespreking. In diverse gevallen blijkt dat psychi(atri)sche problematiek van (een van) de ouders een belangrijke bron voor problemen is. Die wordt echter nog onvoldoende gediagnosticeerd en behandeld.

Andersom valt op dat er regelmatig sprake is van ouders die wel in behandeling zijn, maar in die gevallen ontbreekt nogal eens de link met hulpverleners rond kind en gezin.

Discussie

In Leeuwarden laten ze zien hoe je dit veelgehoorde knelpunt uit de wereld helpt: de professionals uit het multidisciplinaire team en de gezinshulpverleners brengen hun visie en standpunten samen in het MDC-K. Daardoor ontstaat soms stevige discussie, maar uiteindelijk leidt dat tot het doorhakken van knopen.

Deze ochtend is er bijvoorbeeld discussie over het thema 'hechting': wanneer moet het belang van een moeder-kindverbinding (moeder is psychotisch en depressief) wijken voor het belang van een veilige ontwikkeling van het kind (los van de woonplek van de moeder)?

Vernieuwing

Gerda de Groot: 'Dit is geen standaardcasusoverleg. In het MDC-K hebben we werkelijk de taak om op inhoud en proces nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten. En ondanks het feit dat we allereerst gaan staan voor deze kinderen en hun gezinnen, vormen de casussen die we bespreken juist ook aanleiding om op beleids-, organisatie- en soms op politiek niveau zaken aan te kaarten en te veranderen.'

Aanpassing organisatiebeleid

Na elke casuïstiekbespreking ligt er dus ook een lijstje punten dat de projectleiders meenemen naar de eigen organisaties en de stuurgroep (met directeuren en bestuurders van het Openbaar Ministerie, politie, Medisch Centrum Leeuwarden, Bureau Jeugdzorg, GGZ, Fier Fryslân/onder andere KJTC).

Die krijgen het verzoek specifieke dilemma’s en knelpunten op een hoger niveau op te lossen.

Te veel hulpverleners

Ronduit schokkend om te vernemen, bij de ene na de andere casus, is het feit dat het aantal hulpverleners rond één gezin torenhoog is.

Vaak wordt er letterlijk een lijstje aangelegd en het aantal hulpverleners geteld: 'Deze mensen hebben sowieso al 12 verschillende hulpverleners om zich heen. Dat lijkt ons absoluut te veel,' zegt Rolien Tolsma over een van de besproken gevallen.

Eén centrale professional

Het MDC-K ziet het uitdrukkelijk als haar taak om dit probleem aan te pakken: steeds opnieuw bekijkt het team kritisch welke professionals onmisbaar zijn en altijd stuurt het aan op één centrale professional. Dit is de vertrouwenspersoon voor het gezin en de spin in het zorgweb. Alles moet met deze persoon afgestemd worden.

Direct communiceren

Tijdens het teamoverleg komt ook de volgende vraag voorbij: 'Waarom moet dit meisje worden doorverwezen? Kunnen jullie dit niet gewoon zelf doen?' Met reacties als 'Dat doen wij niet', of 'Zo werkt het nu eenmaal', neemt het team geen genoegen.

De communicatie is dan vrij direct en to the point: 'Waarom doet jullie organisatie dat niet?' of: 'Wij vinden deze gang van zaken allerbelabberst; daar moeten we iets aan doen.'

Elkaar zulke dingen kunnen zeggen, met behoud van de relatie. Misschien schuilt hierin een belangrijke meerwaarde van de nieuwe werkwijze?

Werkwijze en pluspunten

Na afloop van het overleg praten we nog even na over dit onderwerp. Op de vraag wat het MDC-K concreet oplevert voor mishandelde kinderen, en waarin dit verschilt van de reguliere werkwijze, noemen teamleden als belangrijkste ingrediënten:

- vraaggericht en systeemgericht werken;

- kind en gezin blijven volgen en niet loslaten (totdat je zeker weet dat het kan);

- snel en adequaat handelen (mede dankzij de directe link tussen politie/justitie en hulpverlening);

- out-of-the-box denken en muren tussen instellingen beslechten.

Andere uitspraken die bij het napraten voorbijkwamen:

- 'De informatie komt hier veel sneller samen nu we als zorg, politie en justitie één team zijn. Vanuit de verschillende disciplines kunnen we veel sneller afstemmen wie wat wanneer doet.'

- 'Je leert hier je collega’s uit andere organisaties beter kennen, zodat je sneller weet waar en bij wie je moet zijn.'

- 'Kinderen die hier aan bod komen, zijn sneller geholpen: er zit meer vaart in.'

Verlanglijstje

De teamleden geven aan dat het MDC-K nog maar net gestart is, dat het gaat om een ontwikkeltraject en dat er beslist nog geen sprake is van een uitgekristalliseerde werkwijze. Het MDC-team heeft kortom nog genoeg wensen voor de toekomst. Zo staat het werken vanuit één, gezins- en kindvriendelijk gebouw hoog op de agenda. Ook gebeurt het nog steeds dat een kind zijn verhaal meermaals moet doen. Dat kan beter.

Verder behoeven wetten en regels aanpassing om tot een landelijke richtlijn MDC-K te komen, waarin privacy en gegevensuitwisseling belangrijke thema’s zijn. Ook staan thema’s als ‘trauma’, ‘hechting’ en ‘het werken met de Signs of Safety methode’ op de agenda voor inhoudelijke verdieping.

Het MDC-K heeft immers de ambitie om dé plek te zijn voor specialistische kennis en expertise op het gebied van veiligheid, bescherming en behandeling van mishandelde, misbruikte en verwaarloosde kinderen en hun ouders of gezin.

Vragen

Na deze intensieve ochtend in Leeuwarden rijd ik naar huis met een hoofd vol positieve indrukken, maar ook kritische vragen. Zo vraag ik mij af waarom er zo’n heel opgetuigd MDC-K nodig is om ‘gewoon’ met elkaar rond de tafel te zitten en te doen wat nodig is voor kind en gezin? Dat lijkt zo simpel.

Waarom kost het dan toch zoveel moeite om het voor elkaar te krijgen? En krijgen kinderen en hun ouders die in het MDC-K worden besproken nu inderdaad de diagnostiek en behandeling (gecombineerd met vervolging/daderaanpak) die ze anders niet zouden krijgen? Hoe weten we dat (zeker)?

Erg!

Indien dit werkelijk allemaal nodig is, hebben dan niet alle mishandelde kinderen in Nederland hier recht op?

In Friesland zijn er jaarlijks ongeveer 1.200 meldingen bij het AMK in de regio: hoe erg vinden we het dat van al deze gemelde kinderen op dit moment slechts twee gezinnen per week via het MDC-K de multidisciplinaire zorg krijgen die ze nodig hebben? Heel erg!

Net als in Haarlem is het doel van deze pilot: ervaring opdoen met een multidisciplinaire benadering, vanuit de visie Eén gezin, Eén plan, en met Eén centrale professional. Dit alles vanzelfsprekend ter verbetering van de hulpverlening aan mishandelde kinderen.

Het project kende weinig voorbereidingstijd en er zijn geen subsidierondes aan te pas gekomen. ‘We zijn het gewoon gaan dóen: de benodigde disciplines bij elkaar brengen en de zorg anders organiseren’, vertelt Gerda de Groot, een van de projectleiders. De Groot is tevens adviseur bij ‘De Groot Consulting & Coaching’ en eigenaar van ‘Rechtsom Academy’.

Duiventil

Aanvankelijk vertoont de vergaderzaal gelijkenis met een wat chaotisch aandoende duiventil: per casus komen er professionals binnen en vertrekken daarna weer.

Maar de voorzitter Rolien Tolsma, in het dagelijks leven manager gedragswetenschappelijke staf bij Bureau Jeugdzorg Friesland, hanteert een strakke agenda, met (wekelijks) 2 nieuwe casussen en een aantal oudere casussen waarvan vervolgstappen aan de orde komen.

Een multidisciplinair centrum Kindermishandeling. Klinkt allemaal mooi en aardig, maar hoe werkt het in de dagelijkse praktijk? Redactielid Marjon Donkers van TKM reisde af naar Leeuwarden om een dagje rond te kijken bij Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Friesland.

Een winterse ochtend in februari: in alle vroegte rijd ik over de Afsluitdijk en door mistige velden. Reisdoel is het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Friesland dat onderdak heeft bij het Medisch Centrum Leeuwarden op de poli kindergeneeskunde. Stipt om 9 uur start het multidisciplinaire team met de casusbespreking.