Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

Jij maakt je als officier van justitie hard voor het programma Veiligheid en Veerkracht . Wat houdt dat in?

‘Huiselijk geweld en zedenmisdrijven spelen zich meestal af binnen het gezin of binnen de kring van bekenden. De slachtoffers zeker kinderen zijn extra kwetsbaar omdat ze zich in een afhankelijke positie bevinden ten opzichte van de dader. Als Openbaar Ministerie (OM) hebben we ons de afgelopen jaren gebogen over de vraag hoe het strafrecht meer kan bijdragen aan de veiligheid en veerkracht van die kwetsbare personen thuis.’

En, wat kan het OM doen?

‘Voor slachtoffers van zedenmisdrijven is het moment en de manier waarop de politie reageert op zo’n gebeurtenis, essentieel voor het al of niet ontwikkelen van een trauma. We hebben ons werk nu zo georganiseerd dat we sneller kunnen overleggen met en doorverwijzen naar traumahulpverleners. Heel belangrijk, want onbehandelde trauma’s leiden er, zeker bij kinderen, vaak toe dat ze opnieuw slachtoffer worden. We pakken dus niet alleen de verdachte aan, maar zorgen ook voor goede slachtofferhulp.’

Wat doen jullie nu concreet anders?

‘Vroeger ging een slachtoffer na een verkrachting naar het politiebureau. Daar werd de aangifte opgenomen en sporenonderzoek gedaan. Daarna volgde het strafproces. Als nu een slachtoffer van een aanranding of verkrachting zich binnen zeven dagen meldt bij een politiebureau of bij de Eerste Hulp, wordt er voor die persoon meteen een afspraak gemaakt bij een Centrum Seksueel Geweld . Daar zitten alle disciplines die nodig zijn voor de eerste opvang: politie, arts en traumapsycholoog. Iedereen van jong tot oud krijgt een casemanager die ze letterlijk van de ene naar de andere kamer begeleidt. Veel lof voor Iva Bicanic, traumapsycholoog, die samen met anderen deze centra heeft opgezet. Zij heeft alle betrokken partijen - ook ons - overtuigd van het belang van dergelijke opvang. Intussen hebben we in Nederland veertien van deze centra. Binnenkort gaan de laatste twee open en zijn ze in het hele land te vinden.’

Hoe kan het strafrecht beter reageren op kindermishandeling?

‘We houden er meer rekening mee dat bij huiselijk geweld de daders en de slachtoffers nog met elkaar verder moeten. Met een fietsendief hoef je geen Kerst te vieren, met een ouder die je mishandelde vaak wel. We proberen het gezin als systeem te zien en niet meer alleen te kijken naar het slachtoffer of de dader. Dat betekent concreet dat we bijvoorbeeld met reclassering, Raad voor de Kinderbescherming, Slachtofferhulp, Veilig Thuis en Halt intensief informatie uitwisselen en proberen interventies op elkaar af te stemmen. De basisvraag is steeds: hoe weten we of de situatie veilig is en hoe taxeren we de risico’s? We vragen nu sneller aan Veilig Thuis wat het plan is met een gezin en hoe wij daar een bijdrage aan kunnen leveren.’

Bij kindermishandeling hebben de daders zelf vaak ook een jeugdtrauma opgelopen. Houden jullie daar ook rekening mee?

‘We kijken altijd al naar de achtergrond en beweegredenen van degene die een strafbaar feit pleegt. Dat doen we bij alle strafbare feiten. Als kinderen slachtoffer zijn van kindermishandeling of verwaarlozing, kan dat later tot allerlei problemen leiden: daderschap, herhaald slachtofferschap, psychiatrische problemen of een combinatie daarvan. Dat is een van de redenen waarom op het OM de officier van justitie voor Jeugd (Isabeth Mijnarends) en ik nu nauw samenwerken. Bij jeugdige verdachten is er in veel gevallen namelijk thuis ook van alles aan de hand. Kinderen gaan niet zomaar strafbare feiten plegen.’

Wat betekent de meer systeemgerichte benadering voor de straffen die het OM voorstelt?

‘Bij kindermishandeling dacht ik vroeger vooral aan het straffen van een verdachte. Nu kijk ik eerst: wat maakt de situatie beter voor dit kind? Ik weet nu welke alternatieven er zijn en kan daar dus beter gebruik van maken. Zo ben ik eerder geneigd om voorwaardelijk te seponeren (niet vervolgen onder bepaalde voorwaarden, SV) omdat ik nu weet welke hulpverlening er in een gezin ingezet kan worden en welke alternatieven er zijn voor het strafrecht, zoals de betrokkenheid van Veilig Thuis en hulpverlening buiten de strafketen. Vroeger wisten wij dat niet. En in sommige gevallen kan verplichte hulp aan ouders beter werken dan ondertoezichtstelling van een kind. Het strafrecht zet je dan in als onderdeel van een veel bredere aanpak van instanties en organisaties samen. Die aanpak is vooral gericht op veiligheid en het voorkomen van herhaald slachtofferschap of daderschap en waar mogelijk op herstel van de schade.’

Jullie hebben posters opgehangen met de tekst ‘Loopt er een kind door mijn dossier?’ Waarom?

‘Die posters hangen nu bijna twee jaar bij alle vestigingen van het OM. Alleen al door dat zinnetje staan collega’s er steeds meer bij stil dat er bij hun zaken ook kinderen betrokken zijn en zoeken ze naar oplossingen die ook voor zo’n kind goed zijn. Neem huiselijk geweld binnen een relatie. We zijn ons er steeds meer van bewust dat daar vaak ook kinderen bij betrokken zijn, ook al zijn ze zelf fysiek geen slachtoffer. Volgens de Jeugdwet is een kind dat getuige is van huiselijk geweld, ook slachtoffer. Strafrechtelijk gezien niet, vandaar dat het voor ons niet vanzelfsprekend was om dat te beseffen.

Ander voorbeeld. een collega die grote drugsonderzoeken doet, vertelde mij dat hij zich tot voor kort nooit gerealiseerd had dat er in de drugspanden die hij laat sluiten, ook kinderen kunnen wonen. Het besef dat er altijd kinderen betrokken zijn bij onze dossiers, is veel groter geworden.’

Gaat het je snel genoeg, deze omslag?

‘Ik ben nogal ongeduldig van aard, dus voor mij gaat het nooit snel genoeg. In Nederland staan we pas aan het begin, ook met een multidisciplinaire aanpak zoals die van de Centra voor Seksueel Geweld. Zo zijn er nog maar twee multidisciplinaire centra voor kindermishandeling, in Leeuwarden en Haarlem . Onlangs sprak ik een Nederlandse kinderarts die al acht jaar in Zweden werkt in een ´kindhuis’, een centrum voor mishandelde kinderen. Daar werken artsen, gedragsdeskundigen, politie, OM en Raad voor de Kinderbescherming samen. Zij bespreken elke week met elkaar de casussen. Alles vanuit het belang en perspectief van het kind. Ik vond het razend inspirerend om te horen. Wat wij nog op de tekentafel hebben liggen, is daar allang de praktijk. Maar ik weet ook: deze veranderingen hebben tijd nodig. Je hebt te maken met veel partijen, financieringen, belangen en nog niet ieders taak en plek in het stelsel is duidelijk.’

Met welk resultaat tot nu toe ben je tevreden?

‘We werken overal in Nederland samen met Veilig Thuis, wat ertoe leidt dat professionals op het gebied van straf en zorg elkaar steeds beter weten te vinden. Iva Bicanic onderzoekt de resultaten van de Centra voor Seksueel Geweld, maar het duurt nog een hele tijd voordat daaruit conclusies te trekken zijn. Wat ik bijvoorbeeld graag wil weten is of deze centra ervoor zorgen dat slachtoffers nu eerder aangifte doen.

Bij het OM begrijpen we al beter waarom traumabehandeling zo belangrijk is. Ook kunnen we slachtoffers nu makkelijker doorverwijzen, ook als ze later in hun leven last krijgen van hun trauma. We kunnen nu meer betekenen dan vroeger. Daar doen we het voor.’

EVA KWAKMAN (40)

is sinds 2015 landelijk officier van justitie Huiselijk Geweld en Zeden. Na haar studie rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen volgde ze de opleiding tot rechterlijk ambtenaar/magistraat in Assen en was ze achtereenvolgens persofficier, zedenofficier en districtsofficier in Zuidoost-Drenthe. Vanaf 2010 was ze onder andere coördinerend officier van justitie Zeden in Noord-Nederland. Ze is een fervent twitteraar: @OvJKwakman.

EVA KWAKMAN (40)

is sinds 2015 landelijk officier van justitie Huiselijk Geweld en Zeden. Na haar studie rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen volgde ze de opleiding tot rechterlijk ambtenaar/magistraat in Assen en was ze achtereenvolgens persofficier, zedenofficier en districtsofficier in Zuidoost-Drenthe. Vanaf 2010 was ze onder andere coördinerend officier van justitie Zeden in Noord-Nederland. Ze is een fervent twitteraar: @OvJKwakman.

INTERVIEW