Augeo magazine - Over veilig opgroeien

OVERZICHT

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

WAT IS CHALLENGE DAY?

Een Challenge Day, waaraan ongeveer 100 leerlingen en 25 volwassen begeleiders deelnemen, begint met allerlei spelletjes. Het middagprogramma is serieuzer van toon met groepsactiviteiten en -gesprekken in kleine groepjes en het ‘Over de Streep’-onderdeel, waarin de leerlingen elkaar steeds beter leren kennen. Als afsluiting van de dag is er een speak out waarbij leerlingen, docenten en begeleiders de kans hebben om voor de groep nog iets uit te spreken: spijtbetuigingen, excuses, maar ook dankwoorden of inspirerende verhalen.

Na afloop van Challenge Day krijgt de school een nazorgprogramma aangeboden om de vergaarde inzichten niet naar de achtergrond te laten verdwijnen en daadwerkelijk een verandering in omgang en verbinding te creëren.

Inmiddels staan 94 scholen in het bestand van Challenge Day Nederland en is het programma ook doorgedrongen in België, Zweden en Uganda.

Wetenschappelijk onderzoek: werkt het écht?

Om Challenge Day wetenschappelijk te kunnen onderbouwen zet Challenge Day Nederland samen met de Radboud Universiteit Nijmegen een empirisch onderzoek op dat volgend jaar wordt uitgevoerd. De evaluaties die door de Universiteit van Amsterdam bij twee scholen in Amsterdam en Vlaardingen zijn gedaan, zijn alvast positief. Daaruit komt onder andere naar voren dat leerlingen ‘meer oog voor elkaar’ lijken te hebben en dat ‘de drempel om hulp te vragen’ lijkt te zijn verlaagd. Opmerkelijk: dat ook hun docenten meedoen aan Challenge Day ervaren de leerlingen als heel positief. ‘Zij vermoedden niet dat leraren met dezelfde problemen kampen en voelden oprechte welwillendheid vanuit school om verandering te realiseren.’

AUTEUR: SOMAJEH GHAEMINIA

Oversteken

‘Heb je écht kind kunnen zijn?’ De leerlingen die deze vraag bevestigend kunnen beantwoorden, steken een lijn over en lopen naar de overkant. Een aantal jongeren blijft achter. Nooit echt kind geweest. Het beeld is aangrijpend; voor de kijker, maar ook voor de leerlingen die nu tegenover elkaar staan. Niemand kan de ogen nog sluiten voor de problemen die hier aan het licht komen.

Dit is Challenge Day, de eendaagse ervaringsworkshop waarvoor scholen zich kunnen aanmelden om meer onderlinge verbondenheid en empathie te creëren. Een workshop waarmee de organisatie de boodschap wil afgeven dat ieder kind zich veilig, gezien, gehoord en geliefd hoort te voelen op school. Het KRO-televisieprogramma ‘Over de streep’, gepresenteerd door Arie Boomsma, brengt deze dag in beeld, maar een school kan het programma ook inkopen zonder op tv te verschijnen.

Laat maar zakken

‘De problemen die de jongeren uiten, zijn divers: sterfgevallen in de familie, pesten, drugs- en alcoholgebruik, eenzaamheid. Er worden veel excuses gemaakt door leerlingen die klasgenoten hebben gepest en tijdens Challenge Day worden geconfronteerd met het effect van hun gedrag’, vertelt locatiedirecteur Marco de Vries van het Christelijk College de Noordgouw in Heerde. Sinds hij Challenge Day zijn school binnenhaalde, zorgt hij jaarlijks voor een herhaling hiervan.

‘De metafoor van de ijsberg spreekt onze leerlingen erg aan’, zegt hij. “Wij zien slechts 10 procent van jou, de rest staat onder water. Laat dat waterpeil maar zakken. Laat jouw authentieke zelf zien.” De emotie die dan loskomt, dat is indrukwekkend.’

Erover praten

Dat er veel speelt bij de jeugd is niet iets van de laatste tijd, zegt documentairemaker Jessica Villerius, tevens oprichter van Challenge Day Nederland en degene die de Amerikaanse methode in 2010 in Nederland introduceerde. ‘Wel actueel is het dat kinderen worden uitgenodigd erover te praten in plaats van het op te kroppen en als een geheim met zich mee te dragen. Uit wetenschappelijk onderzoekt weten we dat jongeren die niemand vertrouwen, niet om hulp vragen en hun problemen bij zichzelf houden, aanzienlijk meer kans hebben op verslavingen, ziekten, suïcide en geweldpleging.’

Alle scholen die deelnemen, krijgen een lespakket waarmee mentoren de Challenge Day het hele jaar door kunnen warm houden, met een opdracht voor iedere les. ‘Challenge Day duurt dus niet één dag, maar een heel schooljaar’, zegt Villerius. ‘We doen veel aan nazorg en hebben een deskundig team op wie de scholen een beroep kunnen doen. De meeste scholen maken daar echter geen gebruik van omdat de zorgcoördinatoren hier goed op ingericht zijn.’

Docenten schrikken ervan

Dat ze worstelen met problemen thuis of op school, gepest zijn, een dierbare hebben verloren of geweld aan den lijve hebben ervaren, wisten de meeste docenten wel, zegt Anuschka Pijnacker, nazorgcoach bij Challenge Day Nederland. ‘Maar de omvang van de problematiek is in één klap duidelijk als je een groepje of grote groep zo aan de andere kant van de lijn ziet staan. Daar schrikken docenten van.’

Binnen vier weken na Challenge Day bezoekt Pijnacker de scholen voor een nazorgbijeenkomst. ‘Dan praat ik met de mentoren, de zorgcoördinator van de school en soms ook met de directie. We evalueren de dag en het lespakket. Het is vaak ook het eerste moment dat de mentoren elkaar weer zien na Challenge Day.

Een vraag die ik regelmatig van docenten krijg is hoe ze opnieuw veiligheid moeten creëren in de klas, zodat de leerlingen blijven praten. Ik wijs er dan op dat eigenaarschap heel belangrijk is. De leerlingen en de docent moeten samen bepalen wat zij verstaan onder veiligheid en met elkaar afspreken hoe ze die gaan waarborgen.’

De dilemma’s

‘We hebben veel moeten wikken en wegen voordat we deelnamen aan het tv-programma’, zegt Iris van ’t Hull, afdelingsleider van OSG West-Friesland in Hoorn. ‘Onze leerlingen hadden Over de streep zelf benaderd, maar wij vroegen ons af of je hun verdriet voor het oog van de wereld moet willen ventileren. Uiteindelijk vonden we: de leerlingen dragen het verdriet al en als dit programma ertoe bijdraagt dat ze daarin niet alleen staan, dat het een bouwsteen voor de toekomst voor ze kan zijn, dan doen we het. Het kan ze alleen maar helpen.’

Leerlingen en ouders van de Noordgouw in Heerde zijn unaniem enthousiast over Challenge Day. De Vries: ‘Er is een enorme behoefte aan echtheid, hetgeen zo’n dag beoogt. Maar er zijn wel collega’s die ermee worstelen. Zij hebben moeite de controle die ze normaal in de klas hebben, los te laten. Ze zijn bang voor hun eigen emotie en zien ertegenop zichzelf bloot te stellen - wat een voorwaarde is om mee te doen. Het verschil tussen volwassene en kind valt weg tijdens Challenge Day. Iedereen is gelijkwaardig. Docenten zijn ook mensen.’

Meer verbinding

Tijdens Challenge Day komen leerlingen en docenten niet alleen door het passeren van de streep uit voor wie zij zijn en wat zij hebben meegemaakt, maar spreken zij ook in groepjes met elkaar. Wat er precies wordt gedeeld in die groepjes, is strikt vertrouwelijk. Dat maakt het meten van de effecten moeilijk. Wel geven vrijwel alle scholen aan meer openheid en verbinding te ervaren na de intensieve workshopdag.

Suzanne Daanen, docente levensbeschouwing op het Veluws College Cortenbosch in Apeldoorn: ‘De dag heeft bijgedragen aan meer onderling begrip: tussen de leerlingen en ook voor mij als docent. In mijn lessen levensbeschouwing hebben we het over moeilijke onderwerpen. Het gebeurt weleens dat een leerling tijdens een discussie uit zijn slof schiet. Nu ik weet wat daarachter zit - pesten bijvoorbeeld - begrijp ik die reactie beter.’

Voor een van de Apeldoornse deelnemers werd na Challenge Day duidelijk dat er meer aan de hand was dan de zorgcoördinator van school al wist ‘Voor deze leerling hebben we professionele hulp moeten inschakelen.’

Kwetsbaar en dapper

‘Zo’n dag doet mij realiseren hoe kwetsbaar kinderen zijn en tegelijkertijd hoe dapper en sterk’, zegt Van ’t Hull van OSG West-Friesland. ‘Het is geen wondermiddel tegen al het leed, het lost de problemen thuis niet op en maakt scheidingen van ouders niet ongedaan. Maar wat het oplevert, is dat kinderen zien dat zij niet de enige zijn. En dat zij begrip ontvangen voor hun situatie.’

REPORTAGE

Het televisieprogramma ‘Over de Streep’ introduceerde Challenge Day

in Nederland: een indringende workshop die de ziel en zaligheid van

pubers op scholen blootlegt. Weten docenten daardoor beter wat er

speelt onder hun leerlingen? TKM sprak enkele scholen.