Augeo magazine - Over veilig opgroeien

U heeft jarenlang als hulverlener gewerkt. Hoe beïnvloedt dat uw werk als Kamerlid?

‘Mijn jaren in de hulpverlening kan ik niet van me afschudden - dat wil ik ook helemaal niet. Ik blijf altijd hulpverlener. Dat maakt dat ik bij tegenstellingen altijd op zoek ga naar mogelijkheden om samen te werken, naar oplossingen.’

Welke lessen uit de hulpverlening neemt u mee naar de Tweede Kamer?

‘Ik heb veel geleerd van de gezinnen die ik als jeugdhulpverlener heb begeleid. Als woordvoerder huiselijk geweld en hiervoor als woordvoerder jeugdzorg kan ik putten uit die bagage. Als het gaat over multiprobleemgezinnen, dan heb ik echte mensen voor ogen. Hun verhalen neem ik mee in mijn werk als Kamerlid.

Ik weet bijvoorbeeld van de ouders met wie ik werkte dat de drempel om hulp te vragen heel hoog is. Ze vinden het moeilijk te erkennen dat zij het niet alleen kunnen en zijn bang dat zij slechte ouders zijn. Ik vind dat de nieuwe Jeugdwet te weinig recht doet aan de frustratie van deze ouders. Zeker als zij hun verhaal al aan meerdere professionals uit de doeken hebben gedaan, vragen ouders zich bij de volgende hupverlener af waarom die wél zou kunnen helpen. Ik vind het heel belangrijk dat deze ervaringen worden meegenomen in de wet.’

Niet alle beleidsmakers en politici hebben de ervaring die u heeft als hulpverlener.

‘Het is soms hard werken om een brug te slaan tussen de werkelijkheid - de echte gezinnen - en de taal van politici en beleidsmakers.’

Geeft u eens een voorbeeld.

‘De SP heeft niet voor de Jeugdwet gestemd omdat het recht op zorg voor ouders verdwijnt. Gemeenten gaan als het ware op de stoel van ouders en hulpverleners zitten. Tegelijkertijd zitten gemeenten met de handen in het haar; ze weten niet hoe ze met multiprobleemgezinnen moeten omgaan. Daarbij leiden de bezuinigingen ertoe dat instellingen niet meer de noodzakelijke zorg leveren. Ik heb in het debat letterlijk gezegd dat er op deze manier levensgevaarlijke situaties voor kinderen worden gecreëerd. Als ik de staatssecretaris dan hoor praten over escalatieladders en spiegelgesprekken met gemeenten, dan staat dat voor mij heel ver af van de werkelijkheid.’

Waar bent u trots op?

‘Allereerst op de invoering van de Wet verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling; dat was ooit een motie van de SP. Ik ben heel blij dat die wet er nu is en dat zo veel professionals daarmee kunnen werken. Daarnaast stemt het me zeer tevreden dat de inzet van forensische kennis in gevallen van kindermishandeling op de kaart is gezet en niet is wegbezuinigd. Verder heb ik samen met het werkveld druk op de Kamer uitgeoefend om de traumabegeleiding in het Kinder- en Jeugdtraumacentrum in Haarlem te behouden. De traumabehandeling moet er nog worden uitgebreid, maar het begin is er.

Als Kamerlid moet je een lange adem hebben. Zo pleiten we al een paar jaar voor multidisciplinaire teams in de aanpak van kindermishandeling. Op enkele plekken worden die opgezet, maar ik vind het nog erg minimaal en het gebeurt niet zo laagdrempelig als ik zou willen.’

Hoe kunt u daar meer invloed op uitoefenen?

‘In het geval van de multidisciplinaire teams zoek ik de mensen op die daarmee bezig zijn. En mensen uit het werkveld weten mij ook goed te vinden. Gezamenlijk kunnen we de Kamer bestoken.

Neem de Family Justice Centres. De ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar deze centra zijn heel goed in staat om zaken waarin huiselijk geweld speelt goed en laagdrempelig op te pakken. Naast hulpverlening, zoals jeugdzorg en reclassering, is ook de politie betrokken. Dankzij die combinatie van disciplines is zo’n centrum 24 uur per dag 7 dagen in de week bereikbaar. Dat is enorm belangrijk. Op het moment dat een moeder met kinderen binnenkomt, is er iemand om even met de kinderen te spelen, zodat iemand anders de vrouw kan opvangen. En bij crisis kunnen professionals direct ingrijpen en actief hulp bieden. Een Family Justice Centre is bovendien ook voor kinderen een prettige locatie. Ik ben daar erg van onder de indruk. Een dergelijk voorbeeld voedt mij in het debat over huiselijk geweld in de Kamer.’

Er leven veel zorgen over de transitie van de jeugdzorg naar gemeenten. Terecht?

‘De overheid is systeemverantwoordelijk, maar gedraagt zich niet zo. Denemarken heeft dezelfde omslag gemaakt. Daar hebben we gezien dat de zorg eerst duurder wordt, omdat gezinnen op andere manieren moeten worden bereikt en een transitie niet vanzelf gesmeerd loopt. Pas na vijf jaar begon het goed te lopen. Ik heb er daarom moeite mee dat de overheid jeugdzorg over de schutting gooit, omdat er snel bezuinigd moet worden. Zowel minister Teeven als staatssecretaris Van Rijn trekken hun handen ervan af. Ik vind dat we gezinnen behoorlijk in de steek laten.’

Waar maakt u zich druk om?

‘De overheid garandeert zorg op het moment dat het echt uit de hand loopt in een gezin en een kind bijvoorbeeld uit huis moet worden geplaatst. Maar de lichtere zorg aan ouders die tijdelijk wat ondersteuning nodig hebben, is niet gegarandeerd. Dat is raar. We willen toch voorkomen dat gezinnen zwaardere hulp nodig hebben?

Ik zie wethouders worstelen met hun nieuwe verantwoordelijkheid. Zij hebben geen idee hoe groot de instroom van gezinnen is, hoeveel geld dat kost, welke begeleiding gezinnen nodig hebben. Als ik hulp nodig heb voor mijn kind, wil dat mijn kind onderzocht wordt. Wil ik door een professional uitgenodigd worden om samen mijn gezin weer op de rails te zetten. Wat ik niet wil, is vijf gesprekken met een onbekwaam iemand om daarna op een wachtlijst te belanden.

Het idee van de parlementaire werkgroep Jeugdzorg destijds was dat de meest deskundige hulp vooraan in de keten moet staan. Daarmee voorkom je dat mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd.’

Het aantal ondertoezichtstellingen is de laatste jaren afgenomen. Dat is toch positief?

‘Als het huidige beleid inderdaad leidt tot minder ondertoezichtstellingen, dan is dat natuurlijk positief. Als we een OTS kunnen voorkomen door ouders ondersteuning te bieden, is dat winst. Zolang alle gezinnen maar de begeleiding krijgen die ze nodig hebben. Maar op basis van mijn ervaringen als gezinsvoogd, vraag ik me af of we alle gezinnen wel goed in beeld hebben. Ik heb situaties gezien waarbij uithuisplaatsing voorkomen had kunnen worden als de ouders eerder ondersteuning hadden gehad.’

Wat is de kracht van het huidige beleid?

‘De nadruk ligt steeds meer op het eigen netwerk en op thuisbegeleiding. Ik ben daar voorstander van; een kind is in principe thuis beter af. Ouders hebben het beste voor met hun kind en zolang er liefde en warmte is, is er met de nodige begeleiding veel mogelijk en kunnen veel uithuisplaatsingen voorkomen worden. Zeker als je daar creatief in staat.’

Wat bedoelt u daarmee?

‘Mensen denken soms te veel in regels en onmogelijkheden. Ik hoop dat wethouders zich goed verdiepen in het Jeugdzorgbeleid en daadwerkelijk creatievere oplossingen bedenken. Dat geldt ook voor professionals: durf te strijden voor alternatieven als je merkt dat iets niet werkt. Neem de verantwoordelijkheid, wees eens eigenwijs en bel desnoods een wethouder om te zeggen dat hij het anders moet regelen.’

Uit recent onderzoek naar de effectiviteit van de aanpak huiselijk geweld blijkt dat geweld ook na ingrijpen vaak niet stopt en dat veel kinderen geen hulp krijgen.

‘Het is schokkend dat dit nog niet is opgepakt en geregeld. Drie jaar geleden hebben we het hier al met de staatssecretaris over gehad. Bij een melding van huiselijk geweld bij de politie zou er direct hulp komen, was zijn toezegging.

Een deel van de oplossing ligt bij de gemeenten, maar ik vind wel dat de Kamer de gemeenten achter de broek aan moet zitten. Voor kindermishandeling is een heel actieplan, maar huiselijk geweld lijkt een vergeten kindje. Bizar. Zolang er gezinnen zijn die hulp nodig hebben en zolang er mensen in de kou staan omdat ze geen hulp krijgen, is mijn werk hier niet klaar.’

‘Kinderen zijn het slachtoffer, zij hebben er nooit om gevraagd, het enige dat we voor ze kunnen doen is ze zo goed mogelijk helpen’

SP-Tweede Kamerlid Nine Kooiman werkte jarenlang in de hulpverlening. De verhalen van de gezinnen waarmee ze werkte, neemt ze mee naar de Kamer. ‘Maar het is soms hard werken om een brug te slaan tussen de werkelijkheid en de taal van politici.’

‘Ik vind dat we gezinnen behoorlijk in de steek laten’

AUTEUR: EDITH GEURTS