Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Bekijk hier het filmpje. Graag tekst voor aanleveren.

‘Het zou goed zijn als er op scholen niet alleen gesproken wordt over 'ga niet met vreemde mannen mee', maar ook over het leven van kinderen en jongeren online; ga daar ook niet om met mensen die je in real life niet kent,' vindt Jules Mulder. Tegelijk zegt hij, moeten we ons goed beseffen dat de daders van seksueel misbruik in 90% van de gevallen bekenden van de kinderen zijn, zoals familieleden.

Helpwanted.nl, een site waar jongeren zelf seksueel misbruik kunnen melden, en Het Meldpunt Kinderporno, waar Mulder voorzitter van is, constateerden over 2012 een flinke toename van het aantal meldingen. Help Wanted kreeg 640 meldingen van jongeren over ongewenste seksuele ervaringen op internet; anderhalf keer zoveel als het jaar ervoor. Het Meldpunt Kinderporno kreeg 20.000 meldingen, ook anderhalf keer zoveel als in 2011.

Naast zijn betrokkenheid bij het Meldpunt Kinderporno werkt Mulder als adviseur van de raad van bestuur van de Forensische Zorgspecialisten. Begin jaren '90 begon hij met een collega een dag- en poliklinische behandeling voor onder andere zedendelinquenten: De Waag, onderdeel van De Forensische Zorgspecialisten. Zijn interesse in zedendelinquenten heeft hij altijd behouden: ‘Het is dankbaar werk om deze mensen te helpen. Je helpt ze immers wat aan hun strafbare gedrag te doen. En bovendien zorg ik er zo mede voor dat ze geen nieuwe slachtoffers maken.’

Slachtoffers vaak meisjes van 12 tot 14

De online ‘kinderlokkers’ proberen via sites, waar veel pubers een profiel aanmaken, contacten te leggen met veelal jonge tienermeisjes om uiteindelijk seks met ze te kunnen hebben. In forensisch vakjargon wordt dit verschijnsel, bij gebrek aan een deugdelijke Nederlandse term, meestal online grooming genoemd.

Mulder: ‘Jonger dan 12 zijn de slachtoffers zelden. Als we het over grooming hebben, bedoelen we in de regel meisjes van een jaar of 12 tot 14. De meiden die daarvoor gevoelig zijn, zijn vaak onzeker en wat eenzaam, de relatie met hun ouders is niet al te best en zijn ze seksueel erg nieuwsgierig.’

Mythes

Eén van de mythes die hardnekkig de ronde doet, is dat de daders zich een valse identiteit aanmeten doen alsof ze ook 12, 13 of 14 zijn. Slechts één op de twintig daders deed zich voor als een tiener blijkt uit Amerikaans onderzoek, uitgevoerd door de universiteit van New Hampshire. Datzelfde onderzoek toont aan dat de meisjes wisten dat ze met volwassenen te maken hebben.

Ook wordt vaak gedacht dat de daders hun seksuele bedoelingen voor de slachtoffers verborgen houden. Feitelijk draaien beide partijen er geen doekjes om en wordt in de chatsessies meestal uitdrukkelijk over seks gesproken.

Als het vervolgens tot een echte ontmoeting komt, zijn de meeste meiden zich er terdege van bewust dat het op seks uitdraait, stellen de onderzoekers uit New Hampshire. Het gaat zelfs zover dat maar liefst drie op de vier slachtoffers (73%) het niet bij één keer laat, maar vaker seks heeft met de volwassen dader. Als er al sprake is van bedrog, dan gaat het doorgaans om iets anders. ‘Tijdens het chatten beweert de dader bijvoorbeeld bij hoog en laag dat het meisje heel speciaal voor hem is en dat zij de enige is’, zegt Mulder.

‘Het gaat pas mis voor hem als het slachtoffer erachter komt dat het haar vermeende oudere minnaar alleen maar om de seks te doen is en dat hij hetzelfde spelletje ook met andere meisjes uithaalt. Dat is het moment dat de schaamte bij het slachtoffer toeslaat en dat ze zich gebruikt voelt.’

Trechter van Mulder: 5 fasen

Voor het daadwerkelijk tot seks komt, is er al heel wat gebeurd tussen het slachtoffer en de dader. Mulder heeft het over een proces dat zich in vijf fasen voltrekt. ‘Ik noem het de trechter van Mulder. Naarmate de fasen vorderen, worden beide partijen in hun onderlinge dynamiek almaar dieper meegezogen en raken ze beiden steeds verder af van de gewone wereld.’

In het begin doet de volwassen dader er alles aan om het meisje van zich afhankelijk te maken. Hij kan dat, omdat hij in allerlei opzichten overwicht heeft: materieel zit hij er beter voor, hij heeft meer ervaring in dit soort situaties en meer kennis van de wereld en hij bezit betere interactieve vaardigheden. Hij zal bijvoorbeeld de jongere van allerlei zinnig advies dienen.

In de volgende fase groeien beiden meer naar elkaar toe en ontstaat er de illusie van gelijkwaardigheid. ‘Ze worden vriendjes, ze begrijpen elkaar en gaan ervaringen met elkaar delen.’

In de derde fase ontstaat het gevoel dat hun contact exclusief is. De dader doet het voorkomen dat het meisje heel speciaal voor hem is, dat alles wat ze met elkaar bespreken vertrouwelijk is. Ook worden de onderwerpen steeds intiemer.

Fase vier staat in het teken van het geheim. ‘Wat ze met elkaar bespreken, blijft tussen hen tweeën en mag niet naar buiten komen. Online contacten lenen zich daar heel goed voor, omdat de pc of laptop in zekere zin een voor anderen afgeschermde omgeving is.’ Dit is ook de fase dat seks heel nadrukkelijk in de chatsessie aan de orde komt. ‘Dit is een kritiek moment in hun contact’, vindt Mulder. ‘Je kunt ook zeggen dat het nu echt link wordt.’ Want de volgende stap, en die is dan nog maar uiterst klein, is dat er een afspraakje voor een daadwerkelijke seksuele ontmoeting gemaakt wordt.’

Analytisch is het heel verhelderend om meerdere fasen in dit groomingproces te onderscheiden. Dat betekent echter niet dat het altijd een proces van weken of maanden is. ‘Ik ken verhalen van daders bij wie het hele proces wel een half jaar in beslag nam, voor het in seksueel verkeer uitmondde. Maar in principe kan het ook in een half uur beklonken zijn. Het medium internet verkleint niet alleen afstanden tussen mensen. Het kan ook fungeren als een hoge drukpan waarin dit soort processen heel snel verlopen.’

Geen griezels en gluiperds

In weerwil van de beeldvorming zijn de daders doorgaans niet de ‘griezels’ en ‘gluiperds’, die het grote publiek van hen maakt. Uit hetzelfde Amerikaanse onderzoek komt het beeld naar voren van mannen die kampen met intimiteitsproblemen, soms kicken op controle en macht en niet ongevoelig zijn voor het verzamelen van kinderporno.

Mulder: ‘Geweld komt weinig voor in dit soort contacten. In meerderheid zijn het eigenlijk tamelijk gewone mannen die vallen voor jongere meisjes. Slechts een klein deel is antisociaal te noemen, en 15% gebruikt overmatig drank en drugs.’

Voorlichting en bespreken in de klas

Mulder gaat ervan uit dat er niet al te veel tegen grooming te doen valt. ‘Pubers zijn gek op chatten, zoeken nu eenmaal graag grenzen op en vinden een oudere vriend wel spannend. Gelukkig weten ook veel kinderen heel goed wat wel en niet normaal is. De meeste meisjes breken het contact af als het de seksuele kant op gaat’.

School en ouders kunnen volgens hem een rol spelen in het voorkomen van het misbruik via internet. ‘Het zou goed zijn als ouders nuchter en open met hun kinderen praten over hun internetgebruik. Hetzelfde geldt voor de school. Houdt het niet buiten de klas. Zoals je praat over ‘niet met vreemde mannen meegaan’, kun je het ook hebben over online; ga daar ook geen contacten aan met mensen die je niet kent. Nu wordt dat natuurlijk lastiger als kinderen ouder worden en ze vrienden van vrienden accepteren, maar praat er over: hoe ga je er om.’

Wel, benadrukt Mulder, moeten blijven beseffen dat daders van seksueel misbruik in 90% van de gevallen een bekende van het kind is, zoals een familielid. ‘Het is zaak dat kinderen online weerbaar zijn, maar laten we vooral oog houden voor de kinderen die in het echte leven al zo kwetsbaar zijn. Zij zijn dat online ook. Zij zouden onze grootste zorg moeten zijn.’