Augeo magazine - Over veilig opgroeien

In het begin hadden ze ergens nog hoop dat Tim zich niets zou herinneren: hij was nog zo jong. Maar gaandeweg merkten Thom en Louisa dat hun zoon toch herinneringen had aan het misbruik. Inmiddels gaat Tim naar de basisschool. ‘We willen niet dat Tim een stempel krijgt. Maar we hopen dat leerkrachten beseffen dat in iedere klas een misbruikt kind kan zitten.’

‘Robert is een pestvogel’, zei Tim laatst tijdens het avondeten. Louisa, zijn moeder, had gevraagd hoe het die dag op school was geweest. Tim vertelde over de regels tegen pesten, waar ze in de klas mee bezig waren. ‘Robert is geen kanjer’, zei hij plotseling. ‘Klopt, Robert is een pestvogel’, antwoordde Louisa.

Het R-woord

Zij en haar man Thom verlammen niet meer, als Tim het R-woord zegt. Het R-woord, dat verwijst naar Robert M., die Tim een jaar lang seksueel misbruikte. Het misbruik begon toen Tim amper anderhalf jaar oud was. De laatste keer was op Louisa’s verjaarsdag, toen ze met een vriendin uit eten ging.

In het begin hadden ze ergens nog hoop dat Tim zich niets zou herinneren: hij was nog zo jong. Maar gaandeweg merkten ze dat Tim toch herinneringen had. Dankzij de behandeling die ze volgden, bij het Kinder Jeugdtraumacentrum in Haarlem, zakken ze niet meer door de grond als Tim daarover begint. Tim weet dat zijn vader en moeder het weten. En Louisa en Thom kunnen er op ingaan, het een naam en een plek geven.

Belangrijk

Het is ruim twee en half jaar geleden dat ze te horen kregen wat er met Tim is gebeurd. Het valt Thom en Louisa nog altijd zwaar om erover te praten. Toch vinden ze het belangrijk om hun verhaal te vertellen. Omdat ze hopen dat leerkrachten zich gaan realiseren dat ook in hun klas een kind kan zitten als Tim. Een kind met een verleden van misbruik. Een kind dat zich soms misschien anders gedraagt dan andere kinderen.

‘Bedenk dat er meer achter opvallend of opstandig gedrag kan zitten, dan je op het eerste gezicht wellicht vermoedt’, zegt Thom. Hij vertelt over een meisje dat steeds vraagt of Tim komt spelen. ‘Tim wil niet alleen bij haar spelen. Aan de ene kant denk ik: kom op, gewoon meegaan. Maar als hij niet wil, dan hoeft hij niet. We lopen niet als makke schapen achter Tim aan, maar we respecteren wel zijn grenzen. Grenzen stellen: dat is hij immers net weer aan het leren.’

‘Ga alsjeblieft verhuizen’

Van friemelen tot verkrachten: alles heeft Robert M. met Tim gedaan. In hun eigen huis, als Thom en Louise weg waren en Robert M. op Tim paste. Dat is zo’n vijftien keer gebeurd. ‘Iedere keer misbruikte hij Tim, weten we nu’, vertelt Louisa.

In de buurt waar Tim en zijn ouders sinds enkele jaren wonen, weet niemand daar iets van. Ook de juf van Tim is niet op de hoogte. ‘Toen we hoorden hoe erg en hoe vaak Tim was misbruikt, hebben we binnen een dag besloten om te verhuizen’, vertelt Thom. ‘Niet zonder aarzeling, want gaven we daarmee niet toe? Maar die beelden, en een tweede kindje op komst’ Thoms ouders gaven het laatste zetje. Zij keken Thom en Louisa doordringend aan: ‘Ga verhuizen, ga alsjeblieft verhuizen.’

Geen stempel

‘Het is fijn dat we dat hebben gedaan. En ook dat we op Tims nieuwe school niets over het misbruik hebben verteld’, zegt Louisa. ‘We willen niet dat hij een stempel krijgt. Als het nodig is, kunnen we ze altijd nog inlichten.’

Zondagmiddag 10 december 2010. Thom, op bezoek bij familie buiten Amsterdam, krijgt een telefoontje van een Amsterdamse politieagent, die hem namens de burgemeester een brief wil komen brengen. Louisa, zwanger van de tweede, is op dat moment met Tim in het buitenland. Omdat Thom niet snel naar Amsterdam kan komen, vraagt de agent hem te gaan zitten, zodat hij hem door de telefoon de brief voor kan lezen. Thom: ‘Ik werd naar een andere werkelijkheid gezogen. Ons kind, misbruikt. Misbruikt door de man die hem verzorgde op de crèche, misbruikt door de man die bij ons thuis op hem paste.'

Diezelfde avond gaat Thom naar de informatiebijeenkomst voor ouders in het Amsterdamse hotel The Grand. 'Het meest staan me de schrikachtige blikken van andere ouders bij, de schok van de mededeling over het misbruik, de foto van Robert en de omvang van de operatie. Ik keek naar die grote foto en probeerde in de ogen van Robert iets te lezen dat me zou helpen te verklaren waarom hij zich aan onze zoon vergrepen had. Tijdens de bijeenkomst kregen we een lijstje met do's en dont’s mee: wat we in dit stadium vooral wel of niet moesten doen. Niet meteen met je kind bespreken, lees je dan. Geen vragen stellen. Tjee... '

Niet kunnen beschermen

Op maandag, de dag van de aangifte, hoort Thom dat zijn zoon ook verkracht is door Robert M. 'Tót dat moment giste ik naar wat er met Tim gebeurd was. Hoopte ik nog dat het mee zou vallen.’ Die hoop werd vanaf dat moment vervangen door beelden in zijn hoofd. Beelden van wat Robert M. met zijn zoon had gedaan. Thom: ‘Ik kreeg een groot medelijden met ons mannetje. Zonder dat wij hem konden beschermen is onze zoon tijdens zijn eerste en tweede levensjaar geschonden, bezoedeld, bevlekt, binnengedrongen, geweld aangedaan. Wij hebben dat niet voorkomen, wij waren er niet om hem te beschermen.'

Diezelfde week keren Louisa en Tim terug naar Nederland. Alle kinderen moeten naar het AMC om te onderzoeken of ze geen geslachtsziekten, AIDS of andere gezondheidsklachten hebben. Thom: ‘Dat was echt een paniekmoment. Tim kreeg ook tekeningen te zien, van kinderen die in bed lagen met een volwassene, van lichaamsdelen. Een soort test, ik denk dat ze een reactie bij hem zochten. Die gaf hij op dat moment niet en toch is Tim zo ernstig mishandeld. Ons werd die dag uitgelegd dat er bij 90% van de jonge kinderen, fysiek niets teruggevonden wordt van het misbruik.'

In shock

Louisa herinnert zich er weinig meer van. ‘Ik was een soort zombie. Ik weet niet eens meer wat ze in het AMC vertelden, of ze een bepaalde therapie voor ons en Tim aanraadden of niet.’ Louisa: 'Zoveel vragen: wat heb je meegemaakt, hoe wil je verder, wat heb je nodig. Tjee, dat wisten we niet, we verkeerden nog in een shock.’

400 beelden

Tim is één van de kinderen te zijn die het meest is misbruikt, blijkt als familierechercheurs in februari 2011 komen vertellen welke beelden ze op Robert M.’s computer hebben gevonden. ‘Het ging om wel 400 beelden’, vertelt Thom. ‘Opgenomen in ons eigen huis en rondgestrooid op internet. Beelden met details van hoe onze zoon misbruikt werd. De shock van die beelden, te weten hoe en hoe vaak Tim misbruikt was: al die details waren voor ons een alarmsignaal.’

Als Tim zo systematisch misbruikt was, moest de ervaring in hem zijn achtergebleven, dachten ze. Thom: ‘Hoewel Tim nog niet goed kon praten in de periode dat hij misbruikt werd, had Robert wel door dat hij verbaal sterker werd. Daar hield hij rekening mee als hij Tim misbruikte. Liet zijn piemel bijvoorbeeld niet zien.' Louisa: 'Zegt hij...'

Therapie

Louisa en Thom besluiten samen in therapie te gaan; ze willen stevig zijn voor Tim. Via hun advocaat, Richard Korver, komen ze uiteindelijk terecht bij het Kinder Jeugdtraumacentrum (KJTC) in Haarlem. ‘We wilden sterker en steviger worden, zodat we er voor Tim konden zijn’, zegt Thom. ‘En een plek hebben waar we terecht konden als we dat nodig hadden. Ook voor later. Tim groeit op, en zowel hij als wij, maken fases door waarin je een ander soort ondersteuning nodig hebt.’

Zo’n acht maanden focust de behandeling van GZ-therapeute Jiska vooral op Thom en Louisa. ‘We konden stap voor stap gaan’, vertelt Louisa. ‘Dat is heel belangrijk. Maar in het begin voelde ik wel paniek. We mogen geen tijd verliezen, vond ik. Het duurde te lang, ik moest mijn kind “schoon” maken.’

Verstoorde ouder-kindrelatie

Later, als een kindertherapeute van het Kinder Jeugdtraumacentrum (KJTC) Tim via speltherapie uitgebreid heeft geobserveerd, wordt opgemerkt dat Tim erg makkelijk met vreemden meegaat. Thom: ‘Als wij dat merkten, dachten we: wat leuk, wat hebben we toch een sociaal kind.’Maar de therapeuten van het KJTC zien dat anders: het gaat te gemakkelijk bij Tim. ‘Hij vertrouwde ons niet, legden ze uit. Daardoor ging hij “alleen” de andere volwassenen tegemoet.’

De therapeuten constateren dat de ouder-kindrelatie is verstoord. ‘Dat is nogal wat om te horen’, zegt Thom. ‘Dan besef je dat het helemaal mis kan zijn met je kind. Het heeft me veel tijd gekost eer ik dat wilde ervaren. Voortdurend vroeg ik me af of het misschien door iets anders kwam, of zijn gedrag nou normaal of abnormaal was.’

Tijdens de speltherapie wordt ook zichtbaar dat Tim situaties wil beheersen en dominant kan zijn, maar je op dat moment niet in de ogen kijkt. Thom: ‘Jiska en Danielle, de therapeuten, legden ons uit dat dit betekende dat Tim gespannen en zenuwachtig was.’

Praten over het misbruik

Na een reeks van sessies lijkt de situatie stabieler te zijn. Ondertussen wordt hun tweede kind geboren. Langzaam bouwen ze de behandeling bij het KJTC af. ‘Tim sprak toen nog niet over het misbruik,' vertelt Louisa. Tot die ene avond dat ze hem in bad doet. Het valt haar op dat zijn billetjes wat rood zijn. ‘Heb je hard geveegd?’, vraagt ze. ‘Nee’, zegt Tim: ‘Ik ben op de fietspomp gevallen.’ ‘Fietspomp?’ ‘Nee, er was een man op de crèche, die heeft met de fietspomp in mijn billen lopen vechten.’

Louisa: 'Ik begreep het eerst niet, tot ik me realiseerde: je praat over het misbruik. Mijn god.' Thom: 'We probeerden zo koel en rustig mogelijk te blijven en zeiden tegen Tim: ‘Als papa en mama dit hadden geweten, hadden we het gestopt. Want dit mag niet. Dit is fout.’

De behandeling bij het KJTC wordt geïntensiveerd. Jiska en Daniëlle adviseren Louisa en Thom om Tim toch te vertellen wat hem overkomen is door voor Tim een boek over het misbruik te maken. ‘Daniëlle liet ons haar boek lezen, over het eendje Sonnie’, vertelt Louisa. ‘Een eendje dat op een plas speelt met zijn vriendjes, er komt een grote eend en die raakt Sonnie overal aan en dat doet hem pijn. Sonnie durft niets te vertellen aan zijn ouders en raakt zijn gevoel kwijt. Een ander eendje ziet wat er gebeurde en vertelt het aan de moeder van Sonnie. Zijn moeder is hem op een lieve manier weer gaan aaien en Sonnie kreeg zijn gevoel en glans weer terug.’

Eigen verhaal

Thom: 'Het verhaal over het eendje gaf ons een mooie structuur voor ons eigen verhaal. Alleen is dat verhaal zoveel zwaarder, dat gaat over ons.' Louisa en Thom schrijven het verhaal, Louisa maakt er tekeningen bij. Met Jiska en Daniëlle bereiden ze voor hoe ze het boekje voorlezen aan Tim. Jiska en Daniëlle leggen het aan hem uit: 'Je ouders hebben een verhaal geschreven; een verhaal over jou. Er zijn jou niet zulke leuke dingen overkomen.'

In de behandelruimte bouwen ze een huisje van grote, vrolijk gekleurde blokken. Daar gaan ze met z'n drietjes in zitten. Tim tussen hen in. Thom: ‘Ik heb het verhaal rustig voorgelezen. Vertelde hem dat hij werd geboren en dat we zoveel van hem hielden. Maar dat er ook een meneer was geweest die hem pijn gedaan had.'

Louisa: 'Nadat we het verhaal voorgelezen hadden, liep Tim weg uit het huisje. Daniëlle zag dat hij tegen iets aan schopte. Hij was boos. Daniëlle vroeg of hij wilde tekenen, op grote krijtmatten op de grond. Hij pakte het krijt, begon te tekenen, snel, met zoveel boosheid... Ik wist niet dat hij zó boos was. Zag ook niet wat hij tekende. Tot hij klaar was. Enorme boze ogen. Het was Robert.'

‘Papa is er nu wel’

Samen met zijn ouders gooit Tim zandzakjes op Robert. Louisa: 'En wij maar roepen: 'je mag niet aan ons kind komen!’ ' Thom: 'Hij heeft het gezicht toen zelf fanatiek uitgeveegd. Ik vroeg nog: zal ik je helpen? 'Nee, papa, ik kan het alleen'. Daarna wilde hij zelf een andere tekening maken. Hij tekende ons vieren, de hele familie. Lachend, met hartjes om ons heen, om ons allemaal...

Vervolgens hebben we hem, tussen ons in, gewiegd in een dekentje. Jezus, daar heb ik me toch een partij staan janken. Aan de ene kant vond ik het een fijn moment: hij lag daar in het dekentje en wij zwiepten hem samen heen en weer. Maar ik wilde ook mijn emoties enigszins in bedwang houden. Over de rand van het dekentje, keek hij me met zijn grote ogen aan. Voor mij was dat een heel belangrijk moment; hij zag hoe verdrietig ik was. Later, toen hij ons tekende zei hij: ‘Papa is er nu wel.'

Dat gebeurde allemaal in zo'n 50 minuten. ‘In één sessie kon Tim stappen zetten, waar je als volwassene misschien jaren voor nodig hebt’, zegt Louisa. ‘Die ene sessie heeft mij geholpen weer in contact te zijn met mijn kind. Niet dat ik het kwijt was, maar ik wist dat ik het niet aankon om zo'n geheim te bewaren: het voelde als een ding tussen ons in. De dag dat hij ging praten, was verschrikkelijk, maar ook goed. Een opluchting: het is eruit. We kunnen er over praten, we zijn weer samen. Ik weet dat jij het weet, jij weet dat ik het weet.'

Geen risico’s nemen

‘Wij hebben Tim, als baby en peuter, in handen gegeven van iemand die we vertrouwden’, zegt Thom. Iemand bij wie hij veilig had moeten zijn.’ Ze kunnen er nog steeds niet bij dat Robert M. , die in Duitsland in de gevangenis had gezeten wegens bezit van kinderporno, in Nederland gewoon met kinderen mocht werken. ‘Een Nederlandse moeder heeft jaren geleden al een melding over hem gedaan bij de politie. Daar is niets mee gedaan.’

‘Met kinderen mag je geen risico’s nemen’, zeggen Louisa en Thom. ‘Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van ouders, maar ook van kinderdagverblijven en scholen. En van ieder ander die met kinderen werkt.’ Maar ze vinden het minstens zo belangrijk dat seksuele ontwikkeling ook in de klas besproken wordt, zonder al te veel wantrouwen. Dan worden kinderen zelf ook alerter.'

Bewust zijn van gevaren

Tegelijk moeten ouders en leerkrachten zich bewust zijn van de gevaren die kinderen lopen, vinden ze. ‘We leven in een samenleving met minder sociale controle dan vroeger. Misbruik komt voor, en er zijn signalen: die moet je in de ogen kijken.’ Niet dat het altijd even makkelijk is om die signalen op te pikken en goed te interpreteren. Dat weten ze zelf maar al te goed. Louisa herinnert zich dat Tim wel eens “Robert, nee!” zei, als hij kwam oppassen. ‘Maar dat was ook in een periode dat hij moeite had met afscheid nemen. We zochten er niets achter; dat hebben zoveel kinderen op die leeftijd, dachten we.’

Drukkend geheim

Veel ouders van kinderen die door Robert M. zijn misbruikt, houden het misbruik voor zich, weten Louisa en Thom. Ze praten er niet over met vrienden of familie en ook niet met hun kind. ‘Dat is een persoonlijke keuze en een worsteling die ik zeer goed begrijp’, zegt Thom. Maar in de spreekrechtverklaringen die advocaat Richard Korver optekende in zijn boek ‘Recht van Spreken’, lazen ze tussen de regels door ook hoeveel druk zo’n geheim op ouders legt.

‘Die druk wordt niet minder: je kind groeit op, gaat naar school, leert anderen kennen en gaat er misschien wel uit zichzelf over praten. Hoe ga je daar mee om? Die onzekerheid is zwaar voor ouders, maar ook voor een kind. En je gaat je kind misschien overdreven beschermen, vraagt je af of bepaald gedrag door het misbruik komt of niet. ‘

Ze vermoeden ook dat veel ouders sceptisch zijn over therapie. Of bang zijn wat het allemaal kan losmaken. ‘Jammer’, vinden ze . Zelf voelen ze zich sterker na twee jaar therapie. Thom: ‘Het geeft ons het gevoel dat we meer invloed hebben op wat nog op ons afkomt.’ ‘En we hebben ons kind weer terug’, zegt Louisa.

Verjaardagspartijtje

Met Tim gaat het best goed, vinden ze. Hij is meer ontspannen en laat zich weer knuffelen door zijn vader en moeder. Hij gaat graag naar school, heeft vriendjes en speelt veel buiten. Inmiddels is hij zo groot dat hij kan fietsen. Best moeilijk, vinden Louisa en Thom. Louisa: ‘Er is bij de speeltuin geen pedo die ik niet in de gaten heb. Laatst vroeg Tim waarom hij niet alleen kan fietsen. Ik heb hem uitgelegd dat ik hem dan niet kan zien en bang ben dat er iets met hem gebeurt. Ik vertel hem dat als er iemand naar hem toekomt en het niet goed voelt, hij moet gillen: mij moet roepen en niet stil moet blijven staan. Kleine kinderen kunnen nog niet alles tegengaan.'

Thom: 'Hij is ook voor de eerste keer alleen naar een verjaardagspartij geweest. We hebben hem achtergelaten met een moeder en veel kinderen. Hmmm, dacht ik, wordt er wel goed voor hem gezorgd? Dus ja, ik vind het ook lastig.’ Toch willen ze Tim niet overdreven beschermen. ‘De behandeling heeft ons hoop en vertrouwen gegeven. We hebben gezien dat Tim weerbaar is. Het leven is zo sterk in hem; hij wil door.’

Met medewerking van Ditty Eimers