Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Hoe gaan huisartsen in de dagelijkse praktijk om met vermoedens van kindermishandeling? Arnoud Klein Ikkink, huisarts in Breukelen, maakt zich sterk voor een beter zichtbaar netwerk bij de aanpak van kindermishandeling. ‘Mijn eerste ervaring was niet positief.’

‘Het was in 2008, een jong stel dat woonde op eenkamerwoning. Het meisje, een tiener nog, was net bevallen van haar tweede kind. Tijdens mijn bezoek was ook een zorgverlener van Bureau Jeugdzorg aanwezig, met wie ik in vertrouwen mijn zorgen over het gezin deelde; er was sprake van eerwraakachtige problematiek en beide ouders hadden een traumatisch verleden. Even later werd de pasgeborene onder politiebegeleiding acuut uit huis geplaatst. Ik had niet verwacht dat de collega van jeugdzorg zo drastisch zou ingrijpen. Ze handelde ongetwijfeld vanuit integere motieven, maar niet alleen schond ze mijn vertrouwen, ook was ik in één klap het vertrouwen van de ouders kwijt - het waardevolste dat je als huisarts te bieden hebt. Door deze gebeurtenis denk ik extra goed na voordat ik een melding doe.’

Beter netwerk

‘De fragmentatie van verantwoordelijkheid bij het signaleren van kindermishandeling werkt remmend. Die ligt bij leerkrachten, buurthuismedewerkers, kinderopvangbegeleiders, artsen en andere professionals. Daarom is samenwerking essentieel. Als er betere contacten waren geweest, was ik me er destijds wellicht meer bewust van geweest dat ik stond te praten met iemand van Bureau Jeugdzorg en had ik beter nagedacht over wat ik met het gesprek wilde. Het is belangrijk dat elke gemeente een zichtbaar en goed bereikbaar netwerk voor samenwerking heeft. Met dat doel heb ik mij ingezet voor de totstandkoming van de LESA Kindermishandeling (Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraken, herzien in 2016) van het Nederlands Huisartsen Genootschap. De richtlijn geeft handvatten voor hoe je regionaal zo’n netwerk opzet, bijvoorbeeld met Veilig Thuis.

Breukelen, waar ik werk, is een relatief welgesteld dorp met sociale samenhang. Sociaaleconomische gezondheidsproblemen - belangrijke risicofactoren bij kindermishandeling - spelen hier een bescheiden rol. Ook in gemeenten waar die factoren wel een rol spelen, wordt weinig gemeld. Signalering van kindermishandeling is immers niet eenvoudig, onder meer vanwege de enorme variatie in verschijningsvormen. Bij kindermishandeling gaat het zelden om een prototypisch beeld van een bont en blauw geslagen kind, maar om subtiele signalen die samen een vermoeden bevestigen. Er is een groot grijs gebied tussen pedagogisch onvermogen, verwaarlozing en mishandeling.’

Vertrouwensband

‘Dat wij als huisartsen weinig melden, wil overigens niet zeggen dat we onvoldoende betrokken zijn bij de problematiek rondom kindermishandeling. We proberen altijd éérst zelf iets te betekenen. We bouwen aan een vertrouwensband, zodat wij ouders kunnen steunen en met hen kunnen meedenken. Dat is heel waardevol. Ik doe alles in overleg met ouders en speel altijd open kaart met hen, of met een van hen.

Ik heb een aantal keren om advies gevraagd en één keer bijna een melding gedaan. De ouders hadden relatieproblemen, vader verkocht moeder zo nu en dan een tik. Ze kregen al begeleiding van het AMK, de voorloper van Veilig Thuis. Op een dag trad vader te hardhandig op toen zijn zoontje treuzelde terwijl er haast geboden was. Ik besprak mijn overweging om te melden, maar de moeder verzocht mij met klem dit niet te doen. Ze was bang dat de kinderen van haar zouden worden afgepakt en dat een melding consequenties zou hebben voor hun bedrijf als er een aangifte zou volgen. Kort daarna ging het echtpaar scheiden en was de druk van de ketel. Ik ben nog steeds blij dat ik het toen zo heb aangepakt. Natuurlijk blijf je alert bij een kwetsbaar gezin; de moeder zie ik nog steeds.’

Verdachte situatie

‘Zonder vertrouwensband zijn afwegingen veel lastiger te maken. Bijvoorbeeld in de ANW-tijd: avond, nacht en weekend. Elke huisartsenpost heeft een protocol, een vragenlijst voor als wij een kind behandelen. Daarin staan vragen als: Past de kneuzing of brandwond bij de beschrijving van het ongeluk? Hoeveel tijd zit er tussen het moment van het ongeluk en het bezoek aan de huisarts? Dat helpt om te achterhalen of het om een huis-tuin-en-keukenongelukje gaat, of om een verdachte situatie. Dan is er nog de kindcheck om oudersignalen op te vangen. Die heeft mij alerter gemaakt bij patiënten met risicofactoren, ik check daardoor beter of er kinderen in gevaar zijn.’

Laagdrempelig

‘Soms word ik benaderd door Bureau Jeugdzorg of Veilig Thuis met vragen. De aanleiding is bijvoorbeeld een melding van buurtoverlast, of een gezin waarvoor vanwege huurachterstand uithuiszetting dreigt. Ze vragen wat er bij mij bekend is over het gezin, of ik relevante informatie heb in het kader van kindermishandeling. Daarbij moet ik altijd goed afwegen wat onder mijn beroepsgeheim valt.

Binnenkort wordt onze praktijk versterkt met een POH GGZ Jeugd. Dat is besloten in samenwerking met de gemeente, die de jeugdzorg wil verbeteren. Ik heb daar hoge verwachtingen van. We hebben al twee POH’s GGZ voor volwassenen met psychische problemen. Het contact is laagdrempelig. Je kent elkaar en stapt bij elkaar binnen. Dat werkt veel beter dan bijvoorbeeld met professionals van Veilig Thuis in een stad verderop, die je nog nooit hebt ontmoet. In een goed netwerk voel je je samen verantwoordelijk, en weeg je steeds af waar het kind het meest bij gebaat is. Ja, soms is dat een melding. En als het goed is ben je het daar dan samen over eens.’

Meer over de LESA vindt u hier .