Augeo magazine - Over veilig opgroeien

TRAUMATISCHE JEUGDERVARINGEN:

LICHAMELIJKE GEVOLGEN

Fysieke letsels als gevolg van kindermishandeling genezen vaak vanzelf of na behandeling door een arts. Soms blijven zichtbare littekens achter; denk aan de permanent beschadigde huid als gevolg van brand- of snijwonden. Kinderen kunnen ook blijvend last houden van verwondingen. Bijvoorbeeld doordat zij te laat of geen hulp krijgen. Of als zij zeer ernstig en langdurig mishandeld worden. Zo kan schade aan inwendige organen, veroorzaakt door schoppen of stompen in de buik, slecht of niet herstellen, met alle gevolgen van dien.

Ook verwaarlozing kan leiden tot levenslange fysieke klachten. Structureel te weinig zorg kan infecties, een groeiachterstand of een slecht gebit veroorzaken. Door seksueel misbruik kunnen verwondingen aan geslachtsorganen of anus ontstaan die niet of nauwelijks herstellen. Bovendien kunnen kinderen seksueel overdraagbare ziektes oplopen.

PSYCHISCHE GEVOLGEN

Veel kinderen die in een stressvolle omgeving opgroeien, kampen op volwassen leeftijd met psychische klachten, zoals angst, depressie, agressie of slapeloosheid.

Sommige kinderen ontwikkelen als gevolg van ernstige mishandeling op jonge leeftijd een posttraumatische stoornis of vertonen symptomen daarvan zoals concentratieproblemen, verhoogde prikkelbaarheid, herbelevingen en depressiviteit.

Zonder behandeling leiden deze klachten tot ernstige psychische problemen op latere leeftijd.

NEUROBIOLOGISCHE GEVOLGEN

Mishandeling in de eerste levensjaren kan veranderingen in de hersenstructuur en zelfs een kleinere hersenomvang tot gevolg hebben. Het netwerk van zenuwen in een deel van de hersenen vormt zich dan niet naar behoren.

Bovendien vermindert de hoeveelheid grijze stof in bepaalde delen van de hersenen door het opgroeien in een onveilige thuissituatie. Deze grijze stof is belangrijk voor de verwerking van informatie. De vermindering is met name groot in de gebieden die met elkaar verbonden zijn voor de cognitieve controle.

Een stressvolle omgeving zorgt ook voor de aanmaak van het hormoon cortisol. In grote hoeveelheden is dit zeer schadelijk voor het immuunsysteem en de werking van de hersenen. Door voortdurende stress zijn de hersenen in constante paraatheid om te reageren: vechten, vluchten of bevriezen. Als je als klein kind veel stress hebt gehad, beschermen je hersenen je niet meer goed tegen stress op latere leeftijd.

Hersenbeschadiging

Als hele jonge kinderen hard door elkaar worden geschud of een harde klap tegen het hoofd krijgen, kunnen hun hersenen, bloedvaten en zenuwen beschadigd raken, met mogelijk blijvend letsel of zelfs de dood tot gevolg. Dat noemen we Inflicted Traumatic Brain Injury (ITBI) , voorheen Shaken Baby Syndroom .

VERANDERDE WERKING VAN DE GENEN

We krijgen steeds meer zicht op de invloed van kindermishandeling op epigenetisch niveau. ‘Epigenetisch’ betekent dat de werking van genen verandert, terwijl de genen hetzelfde blijven. Genen worden in- of uitgeschakeld als gevolg van omgevingsomstandigheden.

Voortdurende stressvolle omstandigheden zorgen ervoor dat de veranderde genactiviteit voor lange tijd wordt vastgelegd. Epigenetische aanpassing veroorzaakt zodoende een levenslang veranderde stressrespons, wat tot een veelvoud aan gezondheids-en psychiatrische aandoeningen op latere leeftijd kan leiden.

INTERGENERATIONELE OVERDRACHT

Kindermishandeling geeft een verhoogd risico op toekomstig crimineel en gewelddadig gedrag.

Liefdeloosheid – vooral afwijzing door de moeder – en ouderlijk geweld vergroten de kans op gewelddadig gedrag bij kinderen.

Veel personen die gewelds- of zedenmisdrijven plegen, zijn in hun jeugd emotioneel verwaarloosd of seksueel misbruikt. Bovendien lopen mensen die als kind slachtoffer waren van mishandeling een groter risico later in hun leven opnieuw slachtoffer te worden.

Meisjes die als kind mishandeld zijn vallen vaker in handen van loverboys dan meisjes die niet mishandeld zijn. Als vrouw lopen zij een groter risico een partner te treffen die hen ook mishandeld.

Ook kunnen nare jeugdervaringen doorwerken in de opvoeding van de eigen kinderen. We spreken dan van een overdracht van geweld.

VERSLAVINGEN EN ANDER SCHADELIJK GEDRAG

De Amerikaanse ACE-studie (Adverse Childhood Experiences) toont een sterke relatie tussen traumatische jeugdervaringen en risicovol gedrag op latere leeftijd: roken, drugsgebruik, een eetverslaving of veel wisselende seksuele partners.

Een mogelijke verklaring is dat slachtoffers zoeken naar manieren om met de gevolgen van nare jeugdervaringen om te gaan en daardoor makkelijker verslaafd raken aan verdovende middelen (drugs, alcohol) en seks.

Dergelijke schadelijke gedragingen zijn in feite pogingen om de problemen die slachtoffers na jaren nog ervaren, op te lossen.

GEZONDHEIDSPROBLEMEN

De ACE-studie (Adverse Childhood Experiences) heeft ook het inzicht vergroot in de relatie tussen nare jeugdervaringen en gezondheidsklachten op latere leeftijd.

Uit het medische onderzoek onder 17.000 personen blijkt dat mensen met traumatische ervaringen in hun jeugd (zoals mishandeling, verwaarlozing, een natuurramp of het verlies van een dierbare) vaker lijden aan chronische lichamelijke aandoeningen als diabetes, astma en hart- en vaatziekten, en aan psychosomatische klachten als hoofd- en buikpijn.

BRONNEN:

• Browne, K.D., H. Hanks, e.a. (2002) Early prediction and prevention of child abuse: A handbook. Chicester Wiley.
• Felitti, V.J., Anda, R.F. e.a. (1998) The relationship of adult health status to childhood abuse and household dysfunction. American Journal of Preventive Medicine, Jrg.14, nr.4, p.245-258.
• Gilbert, R., Widom, C.S. e.a. (2009) Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet, 3;373(9657):68-81.
• Mannens, M. (2011) Mishandelde genen. Gezondheidsproblemen door een onveilige jeugd. Tijdschrift Kindermishandeling, Jrg.4, nr.2, p.35-37.
• Perry, B. (2002) Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3, 79-100.
• Wolzak, A., Berge, I. ten (2008) Gevolgen van kindermishandeling http://www.nji.nl/nl/Gevolgen_Kindermishandeling.pdf Verkregen: 19/01/2015.

OVERZICHT

REACTIES

AUGEO MAGAZINE - TIJDSCHRIFT OVER KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

LICHAMELIJKE GEVOLGEN

Fysieke letsels als gevolg van kindermishandeling genezen vaak vanzelf of na behandeling door een arts. Soms blijven zichtbare littekens achter; denk aan de permanent beschadigde huid als gevolg van brand- of snijwonden. Kinderen kunnen ook blijvend last houden van verwondingen. Bijvoorbeeld doordat zij te laat of geen hulp krijgen. Of als zij zeer ernstig en langdurig mishandeld worden. Zo kan schade aan inwendige organen, veroorzaakt door schoppen of stompen in de buik, slecht of niet herstellen, met alle gevolgen van dien.

Ook verwaarlozing kan leiden tot levenslange fysieke klachten. Structureel te weinig zorg kan infecties, een groeiachterstand of een slecht gebit veroorzaken. Door seksueel misbruik kunnen verwondingen aan geslachtsorganen of anus ontstaan die niet of nauwelijks herstellen. Bovendien kunnen kinderen seksueel overdraagbare ziektes oplopen.

PSYCHISCHE GEVOLGEN

Veel kinderen die in een stressvolle omgeving opgroeien, kampen op volwassen leeftijd met psychische klachten, zoals angst, depressie, agressie of slapeloosheid.

Sommige kinderen ontwikkelen als gevolg van ernstige mishandeling op jonge leeftijd een posttraumatische stoornis of vertonen symptomen daarvan zoals concentratieproblemen, verhoogde prikkelbaarheid, herbelevingen en depressiviteit.

Zonder behandeling leiden deze klachten tot ernstige psychische problemen op latere leeftijd.

NEUROBIOLOGISCHE GEVOLGEN

Mishandeling in de eerste levensjaren kan veranderingen in de hersenstructuur en zelfs een kleinere hersenomvang tot gevolg hebben. Het netwerk van zenuwen in een deel van de hersenen vormt zich dan niet naar behoren.

Bovendien vermindert de hoeveelheid grijze stof in bepaalde delen van de hersenen door het opgroeien in een onveilige thuissituatie. Deze grijze stof is belangrijk voor de verwerking van informatie. De vermindering is met name groot in de gebieden die met elkaar verbonden zijn voor de cognitieve controle.

Een stressvolle omgeving zorgt ook voor de aanmaak van het hormoon cortisol. In grote hoeveelheden is dit zeer schadelijk voor het immuunsysteem en de werking van de hersenen. Door voortdurende stress zijn de hersenen in constante paraatheid om te reageren: vechten, vluchten of bevriezen. Als je als klein kind veel stress hebt gehad, beschermen je hersenen je niet meer goed tegen stress op latere leeftijd.

Hersenbeschadiging

Als hele jonge kinderen hard door elkaar worden geschud of een harde klap tegen het hoofd krijgen, kunnen hun hersenen, bloedvaten en zenuwen beschadigd raken, met mogelijk blijvend letsel of zelfs de dood tot gevolg. Dat noemen we Inflicted Traumatic Brain Injury (ITBI), voorheen Shaken Baby Syndroom .

VERANDERDE WERKING VAN DE GENEN

We krijgen steeds meer zicht op de invloed van kindermishandeling op epigenetisch niveau. ‘Epigenetisch’ betekent dat de werking van genen verandert, terwijl de genen hetzelfde blijven. Genen worden in- of uitgeschakeld als gevolg van omgevingsomstandigheden.

Voortdurende stressvolle omstandigheden zorgen ervoor dat de veranderde genactiviteit voor lange tijd wordt vastgelegd. Epigenetische aanpassing veroorzaakt zodoende een levenslang veranderde stressrespons, wat tot een veelvoud aan gezondheids-en psychiatrische aandoeningen op latere leeftijd kan leiden.

INTERGENERATIONELE OVERDRACHT

Kindermishandeling geeft een verhoogd risico op toekomstig crimineel en gewelddadig gedrag.

Liefdeloosheid vooral afwijzing door de moeder en ouderlijk geweld vergroten de kans op gewelddadig gedrag bij kinderen.

Veel personen die gewelds- of zedenmisdrijven plegen, zijn in hun jeugd emotioneel verwaarloosd of seksueel misbruikt. Bovendien lopen mensen die als kind slachtoffer waren van mishandeling een groter risico later in hun leven opnieuw slachtoffer te worden.

Meisjes die als kind mishandeld zijn vallen vaker in handen van loverboys dan meisjes die niet mishandeld zijn. Als vrouw lopen zij een groter risico een partner te treffen die hen ook mishandeld.

Ook kunnen nare jeugdervaringen doorwerken in de opvoeding van de eigen kinderen. We spreken dan van een overdracht van geweld.

VERSLAVINGEN EN ANDER SCHADELIJK GEDRAG

De Amerikaanse ACE-studie (Adverse Childhood Experiences) toont een sterke relatie tussen traumatische jeugdervaringen en risicovol gedrag op latere leeftijd: roken, drugsgebruik, een eetverslaving of veel wisselende seksuele partners.

Een mogelijke verklaring is dat slachtoffers zoeken naar manieren om met de gevolgen van nare jeugdervaringen om te gaan en daardoor makkelijker verslaafd raken aan verdovende middelen (drugs, alcohol) en seks.

Dergelijke schadelijke gedragingen zijn in feite pogingen om de problemen die slachtoffers na jaren nog ervaren, op te lossen.

GEZONDHEIDSPROBLEMEN

De ACE-studie (Adverse Childhood Experiences) heeft ook het inzicht vergroot in de relatie tussen nare jeugdervaringen en gezondheidsklachten op latere leeftijd.

Uit het medische onderzoek onder 17.000 personen blijkt dat mensen met traumatische ervaringen in hun jeugd (zoals mishandeling, verwaarlozing, een natuurramp of het verlies van een dierbare) vaker lijden aan chronische lichamelijke aandoeningen als diabetes, astma en hart- en vaatziekten, en aan psychosomatische klachten als hoofd- en buikpijn.

Traumatische jeugdervaringen

Een baanbrekend onderzoek naar de langetermijngevolgen van kindermishandeling is het Amerikaanse ACE-onderzoek. In dit medische onderzoek met een cohort van 17.000 mensen is een link gelegd tussen traumatische jeugdervaringen en verschillende gezondheidsrisico's en de gezondheid van volwassenen. Het onderzoek is een doorgaande samenwerking tussen het Centre of Disease Control and Prevention en de San Diego Health Appraisal Clinic . Alle respondenten hebben zowel een gestandaardiseerde medische evaluatie ingevuld als een vragenlijst over traumatische jeugdervaringen.

In het onderzoek is gevraagd naar tien categorieën van traumatische jeugdervaringen ( Adverse Childhood Experience - ACE). Daaruit komt naar voren dat 63 procent van de respondenten ten minste één van die categorieën heeft meegemaakt. Meer dan 20 procent van de respondenten heeft drie of meer soorten traumatische jeugdervaringen meegemaakt.

Traumatische ervaringen van de respondenten (in %)

Emotionele mishandeling: 11%

Lichamelijke mishandeling: 28%

Seksuele mishandeling: 21%

Emotionele verwaarlozing: 15%

Lichamelijke verwaarlozing: 10%

Scheiding van de ouders: 23%

Getuige van gewelddadige behandeling van de moeder: 13%

Opgegroeid in een huishouden met een alcohol- of drugsverslaafde: 27%

Opgegroeid in een huishouden met een geesteszieke persoon: 19%

Opgegroeid in een huishouden waarvan een gezinslid in de gevangenis zat: 5%

Kijk hier voor uitleg van de afzonderlijke categorieën.

Samenhang tussen aantal en ernst ACE’s

Uit de ACE-studie is naar voren gekomen dat er een relatie bestaat tussen het aantal verschillende negatieve jeugdervaringen en het aantal gezondheidsrisico's en ziektes. Ofwel: hoe meer ACE's, hoe ernstiger de gevolgen op lichamelijk, mentaal en gedragsmatig vlak gedurende de rest van iemands leven.

Preventie noodzakelijk

De implicaties van het onderzoek zijn groot: traumatische jeugdervaringen vormen de meest basale en langdurige bepalende factor van zogenoemde gezondheidsrisico's, geestesziekten, sociaal disfunctioneren, biomedische ziekten, arbeidsongeschiktheid, overlijden en uiteraard ook van ziektekosten. ‘Als we hier iets aan willen doen, iets van betekenis en op bevolkingsschaal - dus niet alleen voor de paar mensen die voor ons staan - dan is primaire preventie op dit moment de enige haalbare benadering’, aldus Vincent Felitti. Een artikel over het onderzoek lees je hier .

BRONNEN:

• Browne, K.D., H. Hanks, e.a. (2002) Early prediction and prevention of child abuse: A handbook. Chicester Wiley.
• Felitti, V.J., Anda, R.F. e.a. (1998) The relationship of adult health status to childhood abuse and household dysfunction. American Journal of Preventive Medicine, Jrg.14, nr.4, p.245-258.
• Gilbert, R., Widom, C.S. e.a. (2009) Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet, 3;373(9657):68-81.
• Mannens, M. (2011) Mishandelde genen. Gezondheidsproblemen door een onveilige jeugd. Tijdschrift Kindermishandeling, Jrg.4, nr.2, p.35-37.
• Perry, B. (2002) Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3, 79-100.
• Wolzak, A., Berge, I. ten (2008) Gevolgen van kindermishandeling http://www.nji.nl/nl/Gevolgen_Kindermishandeling.pdf Verkregen: 19/01/2015.

DE ACE-STUDIE UITGELEGD

WETENSCHAP

HERSTEL

NA KINDERMISHANDELING