Augeo magazine - Over veilig opgroeien

Praten met kinderen. Het zijn maar drie woorden en ze klinken zo eenvoudig. Maar praten met kinderen die onveilig opgroeien, blijkt in de praktijk lastig te zijn. Dat werd onlangs, tijdens een overleg in de Tweede Kamer, opnieuw duidelijk. Diverse partijen, waaronder de Jongerentaskforce, benoemden toen waar het aan schort en hoe belangrijk het is om wél met kinderen in gesprek te gaan. Er werd een officiële motie aangenomen om praten met kinderen verder uit te werken in de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

Waarom is praten met kinderen zo moeilijk? Dat is een vraag waarop, zoals dat gaat, meerdere antwoorden te geven zijn. Vanuit het Kinderrechtenverdrag is het glashelder: een kind heeft recht op informatie, op vrijheid van meningsuiting, op bescherming tegen kindermishandeling en op goede zorg wanneer het van dat laatste toch slachtoffer is geworden. Deze rechten gelden altijd, voor ieder kind in Nederland. Wanneer er een vermoeden bestaat dat een kind zich in een onveilige situatie bevindt, worden deze kinderrechten éxtra relevant. Als kind wil je namelijk weten wat er aan de hand is, wie er onderzoek komt doen, wat dat eigenlijk betekent en, vooral ook, wat jouw positie daarin is. En je wilt vertellen wat jouw kant van het verhaal is.

Zonder ook maar één hardwerkende en goedbedoelende professional tegen het zere been te willen schoppen: dit gaat nog lang niet altijd goed. Dat was een belangrijke reden om in 2013 de Jongerentaskforce ‘Aanpak van geweld tegen kinderen’ op te richten. Sindsdien is er veel gebeurd: we noemen de invoering van de Meldcode en de oprichting van Veilig Thuis, maar ook het noodlottig overlijden van diverse kinderen met pijnlijke Inspectieonderzoeken daarop volgend, en de publicatie van diverse grote onderzoeken naar de kwaliteit van hulpverlening en de gespreksvoering met kinderen.

Wat opvalt in vrijwel alle inspectieonderzoeken naar na mishandeling overleden kinderen, over wie vaak al langer zorgen bleken te bestaan over hun veiligheid, is dat meestal niet of nauwelijks met deze kinderen is gesproken. Er is wel gepraat met de ouders en met alle betrokken professionals, maar niet met het kind. Terwijl dat toch degene is voor wiens belang iedereen opkomt, of in elk geval zou moeten opkomen. Ook in minder extreme omstandigheden of in situaties waarbij het na inspanningen, uit welke hoek dan ook, is gelukt om de veiligheid voor een kind te verbeteren, geven kinderen en jongeren vaak hetzelfde aan: dat er niet of nauwelijks met hen is gesproken. Het gevoel dat veel kinderen en jongeren eraan overhouden is: niet belangrijk te zijn.

Op basis van alle gesprekken met kinderen, jongeren en volwassenen die wij als Jongerentaskforce hebben gevoerd, en op basis van onderzoeken die wij hebben gelezen of zelf hebben uitgevoerd, denken wij dat dit voor een belangrijk deel te maken heeft met een op het eerste gezicht simpele observatie: de betrokkenheid van kinderen komt er nogal bekaaid vanaf in de Meldcode en handelingsprotocollen. In de Meldcode staat bijvoorbeeld wel genoemd dat er een ‘gesprek met cliënt’ dient plaats te vinden, maar dit lijkt vaak te worden vertaald als ‘alleen met de ouder(s)’. En hoe, waar en wanneer het gesprek plaats dient te vinden, wordt evenmin duidelijk. In het handelingsprotocol van Veilig Thuis staat bijvoorbeeld wel vanaf welke leeftijd met kinderen zou moeten worden gesproken, maar niet hoe, wanneer en door wie.

Wij doen een oproep aan het veld. Laten we vanaf nu met alle kinderen in gesprek gaan en niet denken dat collega’s het wel doen. Wacht niet op de volgende stappen van de staatssecretaris, maar ga alvast zelf aan de slag. Uit deze Augeo Actueel blijkt dat we onze zaken in Nederland waar het gaat om praten met kinderen nog onvoldoende op orde hebben. Hopelijk inspireert deze editie u om hier verandering in aan te brengen.

We hopen dat dit ertoe leidt dat kinderen horen wat hun rechten zijn, dat zij mee mogen denken over beslissingen die hen aangaan, dat ze voorlichting en begeleiding krijgen om hun situatie beter te begrijpen, dat ze mee mogen praten over de zorg die zij krijgen en dat Veilig Thuis, ook een tijdje na afronding van het onderzoek, nog eens aan het kind vraagt of het nog steeds goed gaat thuis. Hier is nog een wereld te winnen. Zoals kinderen en jongeren die wij regelmatig spreken, zeggen: ‘Ga met ons in gesprek. Vraag het ons gewoon, wij hebben ook een mening.’

De Jongerentaskforce

Amber Visser, Angelique Balatbat, Fahimi Elmi, Floris Durville, Gabriël Gomes Barros, Gwen van der Schaaf, Melanie Rietveld, Marly van Oirschot, Naima Dhawtal, Nineke Wilts, Tim Jansen, Tim Mulder, Yael van Praag, Ziagul Hossein.

AUGEO ACTUEEL - GEHOORD WORDEN IS RECHT ÉN NOODZAAK

OVERZICHT

REACTIES

MOTIE PRATEN MET KINDEREN

D’66 heeft samen met de SP in oktober een motie ingediend, gericht aan staatssecretaris Martin van Rijn. Deze heeft als doel de politiek zover te krijgen dat bij geplande wetsaanpassing van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, áltijd wordt gevraagd het kinderrechtelijk kader en gespreksvoering met kinderen verbeterd op te nemen. Dit moet worden uitgewerkt in alle meldcodes kindermishandeling en de daarmee samenhangende protocollen en standaarden, van alle bij kindermishandeling betrokken beroepsgroepen, zoals onderwijs, politie, jeugdgezondheidszorg en jeugdzorg. Daarnaast vraagt de motie om in alle plannen van de Rijksoverheid die de aanpak van kindermishandeling betreffen, concrete doelstellingen, maatregelen en financiering op te nemen om goed te kunnen praten met mishandelde kinderen. Hierdoor kunnen kinderrechten op informatie, participatie en herstelgerichte zorg beter worden uitgevoerd.