Augeo magazine - Over veilig opgroeien

AUGEO MAGAZINE - HET ONLINE TIJDSCHRIFT OVER VEILIG OPGROEIEN

OVERZICHT

REACTIES

BRONNEN

Analyse tuchtrechtspraak - ministerie van VWS

Jaarverslag van de Jeugdzorg 2013

TUCHTZAKEN IN NEDERLAND

Jaarlijks behandelen de vijf Regionale Tuchtcolleges in Nederland ongeveer tien zaken over informatieverstrekking na vermoedens en signalen van kindermishandeling. Het tuchtcollege toetst of de professional binnen de grenzen van een ‘redelijk bekwame beroepsuitoefening’ heeft gehandeld. Als blijkt dat hij of zij de stappen van de meldcode zorgvuldig heeft opgevolgd, worden de klachten bijna altijd ongegrond verklaard - direct of in hoger beroep.

Drempel

Veel artsen zijn beducht om een melding kindermishandeling te doen. Slechts 1,6 procent van de meldingen is afkomstig van huisartsen, ongeveer 8 procent van kinderartsen. Artsen schrikken ervoor terug om de vertrouwensrelatie met hun patiënten te schaden, zijn bang voor de ouders of voor het effect van een melding op het kind. Maar ook de angst voor gedoe, een tuchtzaak en de tijd die het kost, werpen een drempel op.

Coördinator gezondheidsrecht Aart Hendriks van artsenfederatie KNMG bevestigt de impact van een tuchtzaak, ook al is het loos alarm. ‘De procedure alleen duurt al bijna een jaar en zelfs twee tot vier jaar bij hoger beroep. En dan moet je misschien ook je dossiers nog laten inzien door een tuchtcommissie, waardoor je je op de vingers gekeken voelt.’

Bijstand

Zelfstandig artsen hebben gelukkig bijna altijd een goede rechtsbijstandverzekering, weet Hendriks. ‘Artsen die bij de KNMG zijn aangesloten, kunnen als zij een melding doen voor advies bellen met onze artsenlijn. Word je aangeklaagd, dan heb je formeel geen advocaat nodig, maar we raden het wel aan. Het is tenslotte geen dagelijkse kost en je wil voorkomen dat je, door een gebrek aan juridische kennis en bevangen door emoties, onnodig grievende brieven gaat sturen.’

AUTEUR: ANNETTE WIESMAN

In een groot ziekenhuis wordt - weken te vroeg - een baby geboren. Het kindje kampt met meerdere aandoeningen en heeft intensieve medische zorg nodig. De moeder gedraagt zich afstandelijk; ze houdt haar baby nauwelijks vast en praat niet tegen het kindje. Na ontslag uit het ziekenhuis groeit de baby slecht. Artsen voeren gesprekken met de moeder waarin ze hun grote zorgen uiten. Als de gezondheid van het kindje verder verslechtert, besluit kinderarts Anja de Jonge, na intensief overleg met haar collega’s, een melding te doen. Een half jaar later wordt ze voor de tuchtrechter gedaagd.

‘Ik schrok enorm toen ik de brief kreeg. Gelukkig kon ik er goed met mijn collega’s over praten. We pakken dit soort zaken altijd gezamenlijk aan, zodat je weet dat je er niet alleen voor staat. Maar het viel me heel zwaar.’

Vele verwijten

Kinderarts De Jonge werkt in een groot opleidingsziekenhuis waar ze deel uitmaakt van het Team Kindermishandeling. Regelmatig worden er signalen opgepikt die mogelijk wijzen op kindermishandeling. Ongeveer tien keer per jaar komt het tot een melding. Tweemaal werd De Jonge door ouders voor de tuchtrechter gedaagd; in beide gevallen werden hun klachten ongegrond verklaard.

Over de zaak van de veel te vroeg geboren baby vertelt De Jonge: ‘De moeder maakte mij, maar ook andere artsen wel twintig verwijten. De diagnose zou niet juist zijn, de baby was niet goed onderzocht, we hadden niet met de moeder gecommuniceerd, de casus was zonder overleg in het interdisciplinair team besproken...’

Enorme impact

De Jonge en haar team herkennen de verwijten niet. ‘We hebben heel veel met haar gepraat, ook het afdelingshoofd en de voorzitter van de medische directie. Haar casus hebben we, zoals gebruikelijk, anoniem in het team besproken, wat we haar vooraf hebben laten weten. En altijd als we advies vragen bij Veilig Thuis of een melding doen, informeren we de ouders daarover; ook deze moeder.’

De tuchtrechter weerlegt de aanklacht tegen De Jonge op alle punten. Toch raakt de gebeurtenis haar enorm, net als destijds haar eerste tuchtzaak. ‘Ik word goed ondersteund door mijn organisatie, maar die tuchtzaken hebben me als arts even flink uit het lood geslagen. Je gaat echt aan jezelf twijfelen. Je geheimhoudingsplicht doorbreken is al zwaar. Als je dan ook nog in het beklaagdenbankje terechtkomt, terwijl je juist probeert het goede te doen, voelt dat enorm onrechtvaardig.’

Bereid je goed voor

Zoals gebruikelijk ontvangt De Jonge eerst een brief van het tuchtcollege met daarin de klacht. ‘Ik moest een verweerschrift schrijven waarin ik op alle punten inging. En op de reactie daarop moest ik ook weer zorgvuldig reageren.’ Soms worden de klachten meteen ongegrond verklaard, maar in de zaak tegen De Jonge volgde na enkele maanden een zitting.

Een tuchtzaak slurpt veel tijd en energie. De feiten moeten in kaart worden gebracht en er moeten allerlei voorbereidende gesprekken worden gevoerd. ‘Ik was bezorgd of ik alles wel goed gedocumenteerd had en of alles correct in de status stond. Deze casus speelde alweer een half jaar geleden. Ik moest alles opnieuw doorlezen en me steeds afvragen: herinner ik het me goed?’

Ook mentaal moet je goed voorbereid zijn, vertelt ze. De arts zit alleen in een bankje tegenover het tuchtcollege, dat op een verhoging zit. Degene die de klacht heeft ingediend, krijgt alle ruimte voor zijn of haar verhaal, onredelijk of niet. ‘Zodra je dan zelf aan de beurt bent, is het moeilijk om nog rustig en genuanceerd jouw uitleg te geven.’

Laat je steunen

Uit onderzoek blijkt dat tuchtzaken, ook bij vrijspraak, veel stress opleveren. Juriste Lydia Janssen, gespecialiseerd in de meldcode, hoort weleens dat professionals in een tuchtzaak het gevoel hebben alleen te staan in hun organisatie. ‘Sommigen zitten in de kantine in hun eentje aan de koffie.’

De Jonge: ‘Gelukkig praten we bij ons in het ziekenhuis openlijk over klachten. We stemmen een melding altijd af met de medische directie. Maar ik kan me goed voorstellen dat artsen er soms voor terugdeinzen een melding te doen. Vooral als zij de organisatie niet achter zich hebben staan of als ze alleen werken, zoals huisartsen.’

Artsenfederatie KNMG adviseert artsen die voor de tuchtcommissie moeten verschijnen om collega’s of vrienden mee te nemen. ‘Schaam je niet, laat je steunen. Een tuchtzaak kan iedereen overkomen’, zegt Aart Hendriks, coördinator gezondheidsrecht.

Volg de meldcode

Janssen onderzocht de oordelen van het tuchtcollege bij meldingen van kindermishandeling (zie kader Tuchtzaken in Nederland). ‘Geruststellend voor artsen is dat tuchtrechters de meldcode van de beroepsgroep volgen. Dit stappenplan is dus een veilige gids.’ Belangrijk aandachtspunt is stap 3: het gesprek met de cliënt. Daar ontkom je eigenlijk niet aan, zegt Janssen. ‘De tuchtrechter neemt geen genoegen met verklaringen als “ik had geen telefoonnummer” of “het is niet veilig om daar langs te gaan”. Dat gesprek is immers geen bureaucratisch regeltje, maar heeft alles te maken met de vertrouwensrelatie tussen de arts en zijn patiënt.’

Als het kan, moet de arts beide ouders spreken; ook als ze gescheiden zijn en de partner geen patiënt van de arts is. Dat kan lastig zijn. Hoever reikt de inspanningsverplichting van de arts? ‘Als je met één ouder contact hebt en niets duidt erop dat de partner er anders over denkt, kun je het bij die ene ouder laten’, zegt Janssen. ‘Maar zo gauw je vermoedt dat de ander ook een rol heeft in de signalen, móet je proberen de partner te spreken.’

Blijf bij de feiten

Leg alle stappen die je neemt schriftelijk vast, adviseert Janssen. ‘Niet alleen om je in te dekken, maar ook om beter tot een professioneel besluit te komen.’ Je bevindingen noteer je zo feitelijk mogelijk, zonder interpretaties of opmerkingen van de ene ouder over de andere (“mijn zoon is zo stil als hij bij zijn vader is geweest”). Observaties moeten binnen je vakgebied vallen en ook daarbij draait het om de feiten. ‘Schrijf niet “heeft weerstand”, maar noteer “drie keer hulpaanbod geweigerd”.’

Na een melding vraagt Veilig Thuis de ouders toestemming om informatie op te vragen bij de arts. Is dat niet gelukt, dan moet de arts alsnog proberen toestemming te krijgen. Janssen: ‘Neem nooit zomaar aan dat ouders het goedvinden dat je Veilig Thuis informatie verstrekt. Lukt het je echter niet om toestemming te krijgen, weeg dan op grond van de ernst van de situatie af of je gebruik moet maken van je meldrecht.’

Twijfel niet

De twee tuchtzaken van kinderarts De Jonge ijlen nog lang na. Zo ging de eerste klager in hoger beroep naar het Centraal Tuchtcollege waardoor de zaak ruim twee jaar duurde. En onlangs kreeg ze bericht dat de tegenpartij in de tweede zaak na anderhalf jaar alsnog wil doorprocederen. Toch zou De Jonge een volgende keer niet twijfelen om een melding te doen. ‘Als je weet dat een kind in gevaar is, moet je handelen.’

De naam Anja de Jonge is gefingeerd.

TUCHTZAAK

Wie kindermishandeling meldt, kan door ouders voor de tuchtrechter gedaagd worden. Dat heeft een enorme impact. Zelfs als de klachten ongegrond worden verklaard.